Tơdơi kơ giăm ha wŏt hrơi tơjuh pơjrao ƀơi Sang ia jrao Nhiệt đới, sang ia jrao pơjrao čơđai muai, čơđai 9 blan ruă bơbrah dlô Japan kah hăng mơdưh glăi, anun lĕ ană kơ amai Vi Thị Lan, dŏ ƀơi Lục Ngạn, tơring čar Bắc Giang:

“Kâo pơmĭn duam yua glăk čăt tơgơi, tơdơi pơjrao ƀơi tơring glông suaih duam samơ̆ drơi jăn ăt kơañăk, kâo pơmĭn ƀu djơ̆ ruă bơbrah dlô Japan ôh, yua aka ƀu truh thun. Ơi ia jrao ñu ruă tañ ƀiă pơhmu hăng thun tơkeng, lơm anun huăi duam pơ-iă ôh mơ̆ tơnap suă pran; lơm anun ñu ăt pit sui mơn”.

Tơdơi kơ giăm 1 blan đih pơ sang ia jrao, čơđai 11 thun ruă bơbrah dlô Japan ƀơi Hưng Yên tơnap tơpư̆ lư̆, wing akŏ dlô, ră anai ñu ăt dŏ pit, suă jua hăng măi ƀơi Sang ia jrao Nhiệt đới, Sang ia jrao pơjrao brơi ƀing čơđai muai. Amai Nguyễn Thị Lựu, amĭ čơđai glăk ruă anai brơi thâo:

“Kâo pơmĭn tlâ̆o 3 ară lĕ djop yơh, lơm ba nao pơ sang ia jrao, ơi ia jrao lăi kiăng tlâ̆o lok glăi. Ñu ră anai huăi duam pơ-iă dong tah, samơ̆ ăt glăk hơmâo ƀing ơi ia jrao kiăo tui lăng na nao, tơdah ră anai ƀu djơ̆ kar hăng hlâo anun, ƀuh ñu hơmâo hơdôm nam ruă bơbrah dlô”.

Mơng akŏ thun truh ră anai, Sang ia jrao Nhiệt đới, sang ia jrao pơjrao brơi čơđai muai hơmâo pơjrao brơi giăm 30 čô čơđai ruă bơbrah dlô Japan. Lu čơđai ba nao pơ sang ia jrao lơm ruă kraih, duam pơ-iă, kơañăk, pit ƀu thâo ngŏ yŭ….Tơdah ruă rơnang hăng gap ƀrô, ƀing čơđai amra suaih tui ƀơƀrư̆. Hăng ƀing čơđao ruă bơbrah dlô Japan pơjrao kaih, mơnuih ruă amra ba truh nam ruă amăng akŏ dlô, jô, găng kang, kơañăk, wing akŏ, ƀu anăm tơgŭ…Ơi ia jrao Nguyễn Văn Hoàng, anom pơjrao mơnuih ruă, sang ia jrao Nhiệt đới, Sang ia jrao pơjrao brơi ƀing čơđai muai brơi thâo, sang ia jrao ăt glăk pơjrao brơi ƀing čơđai ruă bơbrah dlô Japan kơtang hloh, ba truh ruă jô̆ tơkai tơngan, wing akŏ dlô, suă jua hăng măi:

“Ƀing mơnuih ruă lơm amăng hrơi pơjrao amra ƀuh bơbrah amăng dlô, amra pơjrao brơi hơdôm nam ruă kiăo tui tlôn. Hăng ƀing čơđai hơmâo nam ruă kiăo tui tlôn amra lui hĭ suă jua hăng măi, tơdah ƀu dưi lui hĭ suă jua hăng măi amra pok glông suă jua ƀudah amra tŏ tui suă jua hăng măi ƀơi anih pơkŏn dong brơi kơ mơnuih ruă, nam bruă anai amra tŏ tui sui hrơi”.

Nai prin tha, ơi ia jrao Thiện Hải, Kơ-iăng khua sang ia jrao Nhiệt đới, sang ia jrao pơjrao brơi čơđai muai brơi thâo, hơdôm nam ruă blung a mơng mơnuih ruă bơbrah dlô Japan tơnap thâo yua kar kăi hăng duam pơ-iă drơi, ƀlĕ ŏ, ruă akŏ, wing akŏ…Ƀing amĭ ama čơđai lêng pơmĭn huăi hơget ôh yua anun lơm ƀing čơđai ba nao pơ sang ia jrao lêng kơ ruă kraih. Tui ơi ia jrao Thiện Hải, mah hơmâo lu tơlơi pơplih amăng pơjrao kiăng huăi ba truh tơlơi djai brŭ lơm ƀing čơđai ruă bơbrah dlô Japan dŏ pơ yŭ 5%, samơ̆ hơmâo mơng 40-50% mrô čơđai ƀuh nam ruă mơng dŏ anet ƀudah ruă sui hrơi. Yua anun, bruă tlâ̆o vaccine pơgang ruă bơbrah dlô Japan lĕ bruă pơgang klă hloh:

“Sa amăng hơdôm bruă mơ ƀing ta kiăng lăng glăi mơtăm, anun lĕ ană bă tlâ̆o vaccine pơgang ruă bơbrah dlô Japan djop hă aka, kiăng ba nao tlâ̆o brơi mơtăm. Yua tơlơi ruă amăng dlô anai yua virus juăt rơnang, samơ̆ hăng ruă dlô Japan anai amuñ ba truh tơlơi djai brŭ hăng lu nam ruă kơtang, tơlơi ruă akŏ dlô yua virus kiăng tlâ̆o pơgang hăng vaccine lĕ tŭ yua hloh. Yua anun kiăng lăng glăi ană bă tlâ̆o vaccine djop hă aka, nao tlâ̆o lok glăi djơ̆ hrơi mông pơkă. Tal dua dong lĕ lơm ƀing čơđai duam pơ-iă drơi, ƀlĕ ŏ, ruă akŏ, ƀuh pit na nao, ƀing kiăng ba čơđai nao pơ sang ia jrao khăm, tơdah ruă bơbrah dlô Japan ta kiăng pơjrao kiăng huăi bơbrah amăng hruh dlô tañ hloh kah bruă pơjrao ba glăi tŭ yua”.

Hrŏm hăng anun, ƀing rơgơi kơhnâo ăt črâo brơi hơdră pơgang ruă bơbrah dlô Japan, kiăng uă rơmet pơagaih na nao jum dar sang, rơmet drông war rông hlô mơnong kiăng huăi ƀuh keč čeh čar. Tơdah dưi, kiăng pơkra drông war rông hlô mơnong ataih mơng sang dŏ, ataih mơng anih ngui ngor kơ ƀing čơđai. Kiăng gơgrong, pơgang tơlơi ruă brah dlô Japan, Ding jum ia jrao pơtă, mơnuih ƀôn sang kiăng ngă tui amăng bruă tlâ̆o pơgang 3 ară, ară tal 1 kiăng tlâ̆o brơi tañ hloh tơdơi kơ truh 1 thun, ară tal 2 kiăo tui tlôn ară tal 1 mơng 1-2 wŏt hrơi tơjuh; ară tal 3 tơdơi kơ ară tal 2 lĕ ha thun. Tơdơi anun, mơng 3-4 thun tlâ̆o lok glăi ha wŏt dong truh čơđai rơgao 15 thun./.