Amăng hơdôm hrơi giăm anai, rĭm hrơi, ƀơi anih khăm pơjrao, Sang ia jrao pơjrao ruă mơta tơring čar Dak Lak tŭ mă rơbêh 100 čô mơnuih nao khăm hơdôm tơlơi ruă bơdjơ̆ nao mơta, amăng anun hơmâo giăm ha mơkrah mơnuih ruă mriah alăk mơta yua pơmao ngă. Ƀing mơnuih ruă juăt dŏ hơdip ƀơi kual ayuh hyiăng pơ-iă hang, sit biă ñu ƀơi hơdôm kual ngă đang hmua, anai lĕ amăng bơyan pĕ pơhrui gơnam đang hmua djop mơta. Tơlơi ba truh phun lĕ yua mơnuih ƀôn sang ƀu răng kơđiăng pơgang ƀô̆ mơta lơm mă bruă, ngă tha kyâo, amruih hla kyâo, hla rơk, lŏn kơthul…por mut amăng alăk mơta ngă klok ƀudah rơka amăng alăk mơta, ngă gêh gal brơi kman čeh čar ngă ruă mơta.

Lơm trơ̆i than kơphê, yă N.T.L dŏ ƀơi să Ea Hồ, tơring glông Krông Năng, tơring čar Dak Lak than kơphê prah djơ̆ mơta gah ieo. Blung hlâo ƀuh mơta brah, ruă rơnang đôč. Pơmĭn năng ai huăi hơget ôh yua anun yă L rao hăng ia mơsin samơ̆ tơdơi kơ ha wŏt hrơi tơjuh ƀuh mơta mriah hăng mưn ruă ñơñet mơtăm. Yua bruă lu đơi hăng pơmĭn năng ai huăi hơget ôh yua anun nao blơi ia jrao glăi tơdjoh amăng alăk mơta. Tơdơi kơ yua jrao tlâo hrơi, mơta ñu ruă jai kơtang tui, ƀuh brah, lăng hyu bơbrui mơtăm. Laih anun ñu nao khăm pơ sang ia jrao pơjrao ruă mơta tơring čar Dak Lak hơmâo đăo lăng hlâo lĕ ruă mriah alăk mơta yua pơmao ngă. Yua nao khăm kaih đơi, nam ruă kơtang amăng alăk mơta mah pơjrao brơi klă hloh samơ̆ mơta ñu ăt lăng dŏ bơbrui mơn. Yă N.T.L brơi thâo:

“Lơm ruă mơta kâo nao blơi ia jrao tơdjoh mă pơ sang samơ̆ ƀuh jai hrơi brah pơprong tui hăng truh hrơi lăng hyu ƀu rơđah dong tah kah mơng nao khăm. Mơng anai pơ anăp lơm ruă khŏm nao khăm mơ̆ ƀu dưi pioh tui anai ôh”.

Ruă alăk mơta juăt ngă mriah amăng alăk mơta, ƀlĕ ia mơta na nao, mưn amăng alăk mơta kar hăng hơmâo asuk ruk mut nao ngă mơnuih ruă pao mơta na nao. Lơm anun ăt mưn ruă ñơñet mơtăm, tơdah ruă kơtang amra ngă ruă ha mơkrah akŏ. Ngă ƀu thâo lăng hyu, mơta mriah lăng hrup hăng ruă ƀơi hruh mơta. Tơdơi ƀu tan ƀuh, amra ƀuh bơbrah ƀơi ging mơta, ƀuh rơka hăng ƀlĕ ia nah amăng lăk mơta ngă lăng ƀu rơđah dong tah, tơdah kơtang amra ngă bơbrŭ, luh ƀơi alăk mơta. Lơm anun bruă pơjrao amra tơnap tap hăng amra pơjrao sui hrơi, hăng amra ƀuh ruă glăi dong tơdah ƀu pơjrao brơi suaih hlao mơng blung a amra pioh glăi nam ruă kơtang anun lĕ rơka ƀơi alăk mơta, ñot hĭ hruh alăk mơta, lăng ƀu hiam hăng lăng hyu ƀu rơđah dong tah, amra ruă bơbrah ƀơi lu anih pơkŏn dong ƀơi mơta…bơdjơ̆ nao kơtang amăng tơlơi hơdip mơda. Ơi ia jrao Chuyên khoa I Nguyễn Thị Minh Hải-Anom khăm pơjrao, sang ia jrao pơjrao ruă mơta tơring čar Dak Lak brơi thâo:

“Lu mơnuih ruă lơm ba nao khăm pơ sang ia jrao lêng ruă kơtang soh. Ƀuh ruă bơbrah kơtang, mơta mriah samơ̆ ƀuh nao khăm, mơnuih ruă blơi mă jrao hăng sit biă ñu mă yua hơdôm djuai jrao hơmâo corticosterroid, ngă tơlơi ruă jai kơtang tui, mơng anun ngă bruă pơjrao brơi tơnap tap biă mă”.

Tơlơi ruă bơbrah lăk mơta tơdơi kơ pơjrao giong ăt pioh glăi nao ruă mơn; anun lĕ hơdôm nam rơka jŭ, kô̆ ngă kơ hlăk mơta ƀu rơgoh dong tah samơ̆ bruă ĕp ƀuh hăng pơjrao brơi tañ amra plai ƀiă ƀuh nam rơka pioh glăi, ngă mơta lăng dŏ rơđah. Nam ruă pih ƀudah pal, prong ƀudah anet lêng bơdjơ̆ nao ruă kơtang ƀudah rơnang. Tơdah ruă rơnang lơm pơjrao giong juăt ƀuh nam rơka pih, đêl ngă bơdjơ̆ nao lăk mơta đơi ôh. Tơdah ruă kơtang amra ƀuh nam rơka jŭ, pal, prong, ƀu djơ̆ kơnong ngă mơnuih ruă lăng hyu ƀu rơđah đôč ôh mơ̆ ăt ngă tơlơi anai amra ƀuh dong, sit biă ñu amra ngă drơi jăn ƀu-ai buai.

Tui ƀing ơi ia jrao anom bruă pơjrao ruă mơta, tơlơi ruă bơbrah alăk mơta dưi pơgang tơdah ƀing ta thâo hăng pơgang brơi klă mơta.

Bơbrah kơčung ƀơi mơta yua kơ kơman lĕ sa tơlơi ruă tưp kơman ngă kơčung mơta. Mrô mơnuih hmâo tơlơi ruă anai jai hrơi jai lu hăng tơnap pơjrao yua kơ anih anom dô̆, tơlơi pơgang amăng bruă mă ƀu kơjăp hăng wot tơlơi yua mă pô ia jrao pơjrao mơta hmâo tom jrao kơnin (corticosteroid). Kiăng hmâo dong bôh thâo gah tơlơi ruă ăt kah hăng hơdôm bruă pơgang bĕ, tơlơi bơră ruai nao rai hăng ơi ia jrao chuyên khoa I Nguyễn Thị Minh Hải - Ƀơi anom pel ĕp pơjrao lu tơlơi ruă, Sang ia jrao pơjrao mơta tơring čar Dak Lak lăi pơhing rơđah kơ hơdră pơgang bĕ tơlơi ruă anai.

-Rơka ruă blung a mơ̆ng tơlơi ruă kơčung ƀơi mơta yua kơ kơman ngă hơget ñu anun ơi ia jrao?

Ơi ia jrao chuyên khoa I Nguyễn Thị Minh Hải lăi glăi: Blung a lĕ pô ruă ƀuh ƀơi mơta mriah, ruă ƀơƀut hăng lăng bơbrui, mriah ƀơi jum dar alăk jŭ mơta, ăt amra mraih abih bang ƀơi asar mơta mơn. Pô ruă pơdah ruă kơtang lĕ kơañăk ƀơi blâu mơta, blang mơta ƀu dưi, ngă ƀlĕ ia mơta hăng huĭ bơngač rơđah. Pô ruă juăt pơmin lĕ, pô nao ngă đang glăi mơta mriah ƀơƀiă, ƀlĕ ia mơta năng ai ñu yua kơ ƀui hlŭ anun dơnong kơ nao pơ̆ sang sĭ ia jrao blơi ba glăi tơdjoh hăng tơguan truh ruă kơtang đơi, mŏt mơta anun kah mơ̆ng nao pơ̆ ơi ia jrao pel ê̆p. Dua dong lĕ mơnuih ƀôn sang akă hmâo arăng lăi pơthâo brơi, akă dưi lăi pơthâo lu kơ tơlơi ruă mơta, akă hmâo pơtă hlâo lu bruă rŏng hyu blơi mă ia jrao pơjrao. 3 lĕ tơlơi yua jrao ča čot, hơdôm sang sĭ ia jrao sĭ ƀu djơ̆ tui tơlơi pơkă mơ̆ng ơi ia jrao hăng ƀing ta thâo hơdôm djuai jrao hmâo tom kơnin corticosteroid kah hăng thong 2 mơta. Jrao anai sa lĕ ngă kơ pô ruă plai ƀiă anô̆ pơdah thâo tañ samơ̆ hrŏm hăng anun ñụ ngă brơi lu mơnuih ruă jing kơtang hloh, amra ba truh mơmot mơta.

-Tơlơi pơplih mơ̆ng kơčung mơta anun hơget ñu ơi ia jrao?

Ơi ia jrao chuyên khoa I Nguyễn Thị Minh Hải lăi glăi: Sa lĕ pơjrao sui hrơi; dua lĕ prăk mă yua pơjrao lu hăng ngă tơnap kơ mơnuih ruă. Amăng sa dua čô mơnuih ruă dưi yua jrao djơ̆, pơjrao tơlơi ruă suaih laih lĕ, samơ̆ ăt pioh glăi mơn thol ƀơi amăng alăk jŭ hăng ngă pô ruă lăng ƀu rơđah, tơdah ruă kơtang amra ba truh răm mơta bơdjơ̆ nao truh asar mơta ngă pô ruă ƀu thâo lăng ƀuh, ba truh bum mơta hlao.

-Mơnuih ƀôn sang kiăng ngă hơget pioh pơgang hlâo hlâo ruă kơčung mơta?

Ơi ia jrao chuyên khoa I Nguyễn Thị Minh Hải lăi glăi: Mơnuih ƀôn sang khom pơđĭ tui tơlơi pơmin pơgang bĕ tơlơi ruă, thâo hơdră agaih rơnăk mơta, pơgang mơta pô. Lơm mă bruă khom truă mơnil pơgang, gir run ngă plai ƀiă đut hlah rơka ruă hăng bơdjơ̆ nao mơta lơm dô̆ mă bruă. Lơm mơta hmâo tơlơi pơdah phara thơ ƀing ta anăm rŏng hyu blơi mă ia jrao mơñum tơdjoh ôh, khom nao pơ̆ sang ia jrao pơjrao tơlơi ruă mơta pioh pel ĕp lăng hăng pơjrao, ƀong mơñum djop gơnam ngă bơbuă.

Bơni ơi ia jrao!