Tui hăng yă Phạm Thị Thùy Trang, Khua Khul pơlir hơbit đah kơmơi tơring glông Ba Chẽ lĕ, anih anom tơnap tap hloh mơ̆ng tơring čar Quảng Ninh, anih tum pơƀut lu neh wa djuai ania ƀiă dô̆ hơdip mơda, bruă “pơplih tơlơi pơmin, hơdră ngă” djru lŏm lui tơlơi kah akô̆ bơnai hăng rơkơi, gru ƀu tŭ yua amăng sang anô̆ hăng plơi pla ƀơi Ba Chẽ bưp ƀu ƀiă tơlơi tơnap yua kơ lu ñu neh wa djuai ania ƀiă ƀơi anai pơhrui glăi prăk bơwih ƀong huă dô̆ ƀiă, tơlơi thâo hră, bôh thâo, thâo hluh dô̆ sô hơđăp, tơlơi pơmin ƀu dưm kơnar bơnai hăng rơkơi hrŏm hăng sa dua phiăn juăt hơđăp mơ̆ng neh wa dô̆ kah pơpha bơnai hăng rơkơi dô̆ đing nao prong mơn. Yă Phạm Thị Thùy Trang, Khua Khul pơlir hơbit đah kơmơi tơring glông Ba Chẽ brơi thâo:

“Ră anai lu đah kơmơi hăng čơđai muai đah kơmơi djuai ania ƀiă amăng tơring glông Ba Chẽ bưp lu tơlơi tơnap amăng tơlơi hơdip mơda ăt kah hăng pơtŏng sit anih gơgrong, pơđĭ kyar drơi pô yua kơ lu tơlơi pơmin sô hơđăp, ƀu tŭ yua ăt ƀu dưi pơtlaih. Tơlơi pơdô̆ rơkơi bơnai mơ̆ng muai, tơlơi taih amang amăng sang anô̆, lăng rơkơi yôm hloh kơ đah kơmơi hrŏm hăng tơlơi among amăng tơlơi hơdip sang anô̆ bơdjơ̆ nao anih anom dô̆ hơdip mơda hăng tơlơi suaih pral mơ̆ng mơnuih ƀôn sang... Bruă pok pơhai “ Pơplih tơlơi pơmin, hơdră ngă” kiăng djru lŏm lui tơlơi kah akô̆ gah bơnai hăng rơkơi. Bruă pok pơhai “pơplih tơlơi pơmin, hơdră ngă” kiăng djru lŏm lui tơlơi kah akô̆ bơnai hăng rơkơi hăng gru ngă tui amăng sang anô̆ hăng plơi pla ƀơi Ba Chẽ bưp lu tơlơi tơnap”.

Ƀơi anăp tơlơi tơnap phara, Khul pơlir hơbit đah kơmơi tơring glông Ba Chẽ glăk đing nao pơtlaih tơlơi tơnap kiăng amăng ƀrư̆ pơplih tơlơi pơmin mơ̆ng mơnuih ƀôn sang. Sa amăng hơdôm bruă ngă rơđah, anun lĕ pok pơhai hơdôm bruă phun ngă tui pơplih phrâo tui jơlan gah: Lăi pơhing prong hyu truh rim plơi pla, pơsur dơlăm truh rim sang anô̆. Pơkĕ hrŏm pơđĭ dlông bruă jơnum grŭp, ƀut khul ngă tui phiăn juăt hăng pơphun pơplih phrâo hơdôm mông jơnum tui akô̆ bruă ngă tui tơlơi bơkơnar bơnai hăng rơkơi. Bruă jơnum anai tui hơdră: Pơphun bơkơtưn tui akô̆ bruă; Pơphun hơdôm bruă bơkơtuai bôh thâo đưm, tơlơi adôh suang, bơkơjăp drơi jăn kơplah wah hơdôm grŭp, khul; Kơtưm mă bruă grŭp ƀơi mông jơnum. Pơjing hơdôm khul tui tơlơi hor, tơlơi kiăng, tơlơi čang rơmang mơ̆ng mơnuih amăng khul grŭp. Hơdôm mông lăi pơhing, jơnum leng kơ jak iâo wot rơkơi bơnai gum hrŏm. Yă Phạm Thị Thùy Trang brơi thâo dong:

“Hrŏm hăng anun, ƀing gơmơi gum hrŏm, djru adơi amai amăng pơđĭ kyar bơwih ƀong hrưn đĭ tơtlaih mơ̆ng ƀun rin kơjăp. Hrŏm hăng bruă ngă tui pran jua gum djru tơdruă, pok phun hơdôm bruă djru đah kơmơi ƀun rin, tơnap tap, pơđĭ dlông tơlơi dưi bơwih ƀong kơ Đah kơmơi. Biă ñu, ƀing gơmơi đing nao pơđĭ dlông bôh thâo, bruă mă, amăng ƀrư̆ pơhlôm tơlơi gum hrŏm dưm kơnar bơnai hăng rơkơi amăng bruă pơtô pơhrăm hăng pơtô juăt. Pơhlôm tơlơi dưm kơnar bơnai hăng rơkơi amăng bruă ngă juăt hăng čơkă mă hơdôm bruă bơwih brơi tơlơi suail pral ƀă ană, ƀă ană tui kơčăo bruă ƀă ană ƀiă”.

Hrŏm hăng bruă pơtrut kơtang hơdôm bruă pơtô pơhrăm, lăi pơhing, Khul pơlir hơbit đah kơmơi tơring glông Ba Chẽ hmâo pơjing laih 13 grŭp Đah kơmơi hăng tơlơi phiăn, 13 Grŭp phun ngă tui hăng ngă tui tơlơi phiăn; djă pioh hăng pok prong klă 8 grŭp čem rông ană bă klă, 07 grŭp ngă amĭ hăng bơwih brơi tơlơi suaih pral ƀă ană hăng ngă amĭ pơhlôm, 8 hơdră “Anih anom đăo kơnang” ƀơi plơi pla, ngă tui bruă pơgang pơkă taih amang amăng sang anô̆, taih amang kơplah wah bơnai hăng rơkơi ƀơi anih mơnuih ƀôn sang, 7 hơdră “Pơdŏng sang anô̆ 5 ƀu hmâo 3 agaih”, 20 hơdră “gru rơđah 3 agaih”.

Biă ñu djru đah kơmơi pơđĭ dlông tơlơi hơdip mơda gơnam tam hăng pran jua, Khul hmâo pơsur, lăi pơthâo 1 grŭp “Adôh suang hăng djă pioh gru hiam băn ao djuai ania Dao Thanh Phán”, 08 grŭp Pah bôh lông, 60/66 grŭp adôh suang bơkơjăp drơi jăn hăng anai lĕ sa amăng hơdôm grŭp ngă pơhưč lu đah kơmơi, lu mơnuih, hnưr thun gum hrŏm ba glăi yôm phăn gah pran jua, tơlơi suaih pral prong biă kơ mơnuih amăng khul grŭp. Hloh kơ anun dong, adơi amai gum hrom khul grŭp adôh suang dô̆ hmâo mă tơlơi gum djru, pơsur ngă gal brơi hrơi blan, bruă mă sang anô̆ mơ̆ng rơkơi, ƀing adơi ayong đah rơkơi. Hăng tơlơi pơmin, hơdră lăng ƀuh lăp djơ̆, ƀu dô̆ hơdră lăng kah pha, lăng yôm kơ phiăn juăt ƀu tŭ yua hăng đah kơmơi lơm gum hrŏm hơdôm tơlơi bơkơjăp drơi jăn rơnuk anai, hur har pran jua.

Amra lăng ƀuh, tơring glông Ba Chẽ truh kih biă amăng bruă pok pơhai hơdôm bruă djru đah kơmơi, djru pơđĭ dlông kơjăp tơlơi hơdip mơda hăng pơtrut dưm kơnar bơnai hăng rơkơi ƀơi anai. Anai lĕ hơdră lăp pioh hrăm tui hăng pơhư prong./.