VOV4.Jarai - Hăng neh wa djuai ania [ia\ [ơi kual }ư\ Siăng lăi hrom hăng djuai ania Bơnông lăi ha jăn, tơpai ]eh [u dưi kơ[ah ôh amăng tơlơi hơd^p mơda rim hrơi.

Blung hlâo tơpai ]eh le\ gơnam pioh pơ pu\ kơ yang rơbang, tơdơi kơ anun le\ pioh kơ tơlơi mơ`um ngui mơng ană mơnuih.

Hăng djuai ania Bơnông, tơpai ]eh kah hăng glông hre\ pơke\ nao rai rim mơnuih hăng plơi pla. Mơ-ak hrom jum dar ]eh tơpai, djop mơnuih thâo hluh nao rai tơdroă hloh, je# giăm hloh, mut hrom hloh amăng tơlơi hơd^p mơda…

Kiăng dưi ko\ng tơpai jơman le\ jing sa rơwang bruă prăp lui to\ng ten biă, pơdah tơlơi [at bruă mơng đah kơmơi amăng sang ano#. 

Kiăng dưi ko\ng tơpai jơman, djuai ania Bơnông prăp lui to\ng ten biă. Bruă blung a hăng ăt tơnap hloh le\ pơkra poi đ^ tơpai.

Neh wa khom hyu dlai koh mă sa djuai phun kyâu anăn `u “dong bom, dong brun” (hyiam) ba glăi ]ơhmu krô, tơdơi anun ba nao tul săn. Kiăo tui amra prăp lui braih `ar, braih huă, kuăh, pơhăng, tơbâo, hơdăng apui, tram hrom năng ai `u ha mơkrah hrơi laih anun ba nao tul săn.

Neh wa luk dưm kơnar hơdôm mơta gơnam prăp lui hăng [ia\ ia, hơtuk truh kơ jing h^ kuir tơku^t. Tơdơi kơ anun man jing asar wil dưm đơr hăng ]ơđeng tơkai ania.

Gơ`u mă sa ara\ hre\ ]ut hring hơdôm asar poi anun, laih anun ba nao ]ơhmu hmâo 3 hrơi amăng pơ-iă pioh `u krô khăng.

Kiăng thâo djuai poi anai hmâo djop hơnong kiăng yua buh poi đ^ tơpai jơman hă [u jơman hă, gơ`u amra ko\ng lông lăng ]eh tơpai hue\].

Tơdơi kơ pơđăm lui, ]eh tơpai ba tơbiă mơ`um, tơdah jơman le\ sang ano# amra pơ phun ko\ng tơpai hăng ]eh prong.

Yua kơ tơlơi kiăng mă yua tơpai ]eh kuh thun, hăng ]eh tơpai jai pioh sui jai jơman, anun hơdôm bôh sang ano# amra tơnă asơi ko\ng tơpai abih bang hơdôm bôh ]eh tơpai hăng mrô poi mơ\ pô hmâo. Gơ`u ruah hơdôm hrơi mông wa\n, tum pơ[u\t abih bang sang ano# tơnă asơi đ^ tơpai ]eh …

Wa U Wit, [ơi să Ea Huar, tơring glông {ôn Đôn, tơring ]ar Daklak, pơsit, tơpai ]eh jơman hă [u jơman le\ gơnang kơ tơlơi [at bruă hăng thâo do# kơngu mơng pô pơkra poi:

“Kiăng ko\ng tơpai pioh kơ hơdôm tơlơi jơnum ngui pơ phun mơng sang ano# le\ blung a pô khom ko\ng lông lăng hlâo, dlang lăng poi jơman hă [u jơman.

Ko\ng lông lăng ]eh anet (hue]) pioh năng ai `u rơbêh kơ 3 hrơi laih anun ba tơbiă mơ`um lông lăng, tơdah [uh djuai poi pô pơkra jơman thơ le\ tơdơi kơ anun amra ko\ng lu ]eh tơpai amăng sa wot. Ko\ng tơpai lu pioh lui amăng hơdôm hrơi sang hmâo bruă le\ mă yua”.

Tui hluai kơ tơlơi dưi hmâo mơng sang ano# mơ\ neh wa ko\ng tơpai lu [udah [ia\ ]eh tơpai. Sang hmâo lu ]eh tơpai hăng lu braih le\ ko\ng tơpai lu, sang [ia\ braih le\ ko\ng [ia\ hloh. Gơnam pioh ko\ng tơpai le\ braih hăng kơtor…

Hơdôm bôh ]eh tơpai yua ko\ng tơpai ăt khom prăp lui to\ng ten mơn. }eh khom rao rơgoh, tơdơi kơ anun ba nao ]ơhmu amăng pơ-iă hmâo sa hrơi.

Tơdah adai [u hmâo pơ-iă thơ khom ba nao phang [ơi pra apui, yua kơ ]eh tơpai thu krô kah lom ko\ng tơpai mơng jơman hăng [u mơxa\m, huăi [âo bru\...          

Asơi ko\ng (đ^) tơpai giong khom pioh rơ-ơ\ laih anun kah mơng pruai nao poi. Tơdơi kơ luk giong anun kah mơng ]ro\ amăng ]eh tơpai, yua bơnal gôm h^ mơbah ]eh kơja\p kiăng be\ [âo bru\, be\ răm. }eh tơpai ba nao ko\ng năng `u hmâo rơbêh kơ pluh hrơi le\ amra dưi yua mơ`um yơh.

Tui hăng wa U Hlim, [ơi să Ea Huar, tơring glông {ôn Đôn, tơring ]ar Daklak, tơdah ko\ng tơpai sui tơpai amra jơman hloh, anun sang ano# amra ko\ng lu ]eh tơpai tui hluai pô dưi ko\ng:

“Sa wot ko\ng tơpai năng ai `u mơng 5 truh kơ 6 ]eh tơpai le\ [ia\ hloh, [u djơ\ kiăng mơ`um hơbin le\ anun kah mơng ko\ng tơpai ôh, khom ko\ng lui hlâo, pơhlôm hlâo lom sang ano# hmâo bruă kiăng yua `u.

Bơhmu tu `u sang hmâo tuai nao, sang hmâo bruă ngă yang, [udah amăng plơi hmâo mơnuih [u hiam drơi, pơdo# rơkơi bơnai ta ăt ba nao ]eh tơpai mơn kiăng gum hrom. Đah rơkơi [udah đah kơmơi leng kơ dưi riă ko\ng tơpai sôh”.

Đah kơmơi djuai ania Bơnông lom phrâo bro# prong, akă hmâo hlơi đing nao kiăng khăp gơgrong mă pô hrăm tui laih hơdră ko\ng tơpai mơng yă, mơng am^, hăng thâo mă tu\ tơlơi găn rơgao mơng hơdôm wot ko\ng tơpai [u truh kih.

Tơpai dưi lăng jơman hloh lom hmâo djop hơdôm mơnong ru\ đ^ ia hang mơng mơnâo phun hyiam “dong bom, dong brun” , ano# pơhăng mơng kuăh, hrom hăng ano# mih mơng tơbâo… Yua anun, tơdah ko\ng tơpai mih đơi, mơxa\m đơi thơ tui anun [u djơ\ tơpai jơman ôh.

Wa U Hlim mơ-ak lăi: Đah kơmơi djuai ania Bơnông lom truh thun do# rơkơi khom thâo ko\ng tơpai ]eh. }eh tơpai jơman le\ sa hơdră pơdah tơlơi [at bruă, kơhnâu mơng đah kơmơi – pô djă wai lăng pur go\, pơmut hrom  hơdôm mơnuih amăng sang ano#:

“Dong mơng 14, 15 thun kâo [uh yă kâo, am^ kâo hăng amai kâo ko\ng tơpai le\ kâo hrăm tui laih. Lom anun kâo do# anet anun akă do# rơkơi ôh. Truh hrơi kâo thâo ko\ng tơpai hre] laih le\, lom anun kâo mơng do# rơkơi.

Do\ rơkơi khom thâo ko\ng tơpai jơman pioh prăp lui kơ hrơi yôm phăn mơng pô. Ră anai kâo ăt pơtô glăi mơn tơlơi găn rơgao ko\ng tơpai jơman kơ ană đah kơmơi kâo, anom kâo đah kơmơi. Bruă anai hmâo mơng đưm laih, [u dưi lui lơi ôh”.

Tơpai ]eh jing sa gru bôh thâo đưm [u dưi kơ[ah amăng tơlơi hơd^p  mơda djuai ania Bơnông.

{u djơ\ kơnong kơ gơnam tam pioh pơ pu\ kơ yang rơbang ôh, tơpai do# pơdah tơlơi mut hrom mơng plơi pla, pran jua kiăng kơ tuai mơng pô sang, tơlơi kơhnâu [at bruă mơng rim mơnuih…

{ơi anih krom apui hăng hơdôm bôh ]eh tơpai bă blai kơ pran jua ană mơnuih, hơdôm mơnuih tha rơma amra akhan tơlơi akhan đưm, adôh hri ha mlăm, [ing bơnai rơkơi amra adôh suang truh [ơhar kơ dah…

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr