VOV4.Jarai - Boh tơhnal “Djă pioh, lăi pơthâo gru grua yôm phiăn mơng djop djuai ania ƀiă pơlir hăng pơđĭ kyar bruă bơwih brơi tuai čuă ngui” tui akŏ bruă mrô 6 mơng jơlan hơdră tui hơnong pơkă dêh čar amăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă mơnuih mơnam ƀơi kual mơnuih djuai ania ƀiă hăng kual ataih, asuek rơwang thun 2021-2030 arăng lăng lĕ sa amăng hơdôm boh tơhnal yôm phăn hloh, tơlơi anai amra ngă truh kih hơdôm hơnong pơkă amăng bơwih ƀong huă-mơnuih mơnam. Ƀơi sa, dua boh ƀon lan, neh met wa djuai ania ƀiă hơmâo lăi pơthâo gru grua yôm phara  pơlir hăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă, pơgôp amăng bruă man pơdong plơi pla phrâo hăng pơđĭ kyar amăng djop plơi pla. Lơ̆m jơlan hơdră tui hơnong pơkă dêh čar sit nik dưi pok pơhai, bruă djă pioh gru grua pơlir hăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă him lăng amra ba glăi lu tơlơi pơplih phrâo.

Sang anŏ amai Triệu Thị Thoa dŏ ƀơi să Hợp Tiến, tơring glông Đồng Hỷ, tơring čar Thái Nguyên, hơdôm thun giăm anai juăt mơñam lu abăn ao tui gru grua djuai ania Dao. Ƀu djơ̆ kơnong sĭ brơi neh met wa amăng să đôč ôh, hơdôm eng ao mơng sang anŏ amai Thoa ăt lăi pơthâo amăng plang mơnuih mơnam kiăng kơ lu mơnuih thâo. Eng ao tui gru grua djuai ania Dao ƀơi anai hơmâo neh met wa buh amăng hrơi ngui ngor, ngă yang rơbang kah hăng buh rĭm hrơi dong.

“Sa blah sum ao kar hăng kâo glăk buh anai lĕ 6 klăk prăk. Tơdah hiam ƀiă nua ñu mơng 7-8 klăk prăk. Rơgêh ƀiă ăt 5 klăk prăk mơn”.

Tui gru grua mơng đưm hlâo amăng sang anŏ pơkra jrao, mơng dŏ anet, ayong Triệu Văn Tiến dŏ ƀơi plơi Bãi Bông, să Hợp Tiến hơmâo ama, ơi ñu pơtô glăi kơ bruă pơkra jrao. Truh thun 2016, tơdơi kơ hơmâo anom bruă bơdjơ̆ nao ngă brơi hră pơ-ar, ayong Tiến pok anih khăm pơjrao gah đông y ƀơi sang ñu pô. Sa amăng hơdôm tơlơi gir run mơng ayong Tiến lơ̆m khăm pơjrao amăng plơi pla, lĕ kiăng hơkrŭ glăi bruă pơkra jrao tui hơđăp, kiăng lăi pơthâo kơ gru grua yôm phara. Bruă trăm akha kyâo ngă jrao ƀơi sang anŏ ayong Tiến pơhưč tơlơi đing nao mơng lu mơnuih. Hơmâo prăk pơhrui mơng hơdôm bruă tui gru grua hơđăp mơng neh met wa djuai ania Dao ƀơi anai, ăt lĕ tơlơi yôm amăng thun blan mut hrŏm.

“Mơng hrơi kâo hrăm giong glăi pơkra jrao pơjrao brơi mơnuih ruă kă hăng jrao pioh tuk brơi mơnuih ruă mơnơi pơ sang, kâo ăt hơmâo pơkra anih mơnơi brơi mơnuih ruă mơn. Yua anun truh ră anai prăk pơhrui mơng bơwih ƀong amăng sang anŏ ăt hơđong laih. Ră anai ăt hơmâo rơdêh kuar đĭ nao rai. Man pơdong sang pơprong, ană bă lêng kơ hrăm hră soh”.

Bơ ƀơi tơring glông Định Hoá, hơdôm gru grua yôm gah bơngăt mơng djuai ania Tày, Dao amăng tơring glông arăng lăng jing hơdôm gru grua pioh bơwih brơi tuai čuă ngui, lơ̆m tơring glông anai hơmâo pơjing akŏ bruă pơđĭ kyar bơwih brơi tuai čuă ngui amăng plơi pla pơlir hăng bruă djă pioh, lăi pơthâo hơdôm gru grua yôm phara mơng djop djuai ania. Tơring glông him lăng amra pơjing 3 gơnam yôm pioh bơwih brơi tuai čuă ngui, mơng anun ƀơƀrư̆ pơjing bruă pơlir hơbit kiăng pơđĭ kyar bơwih brơi tuai čuă ngui, mơng anun jai hrơi pơlir hơbit amăng pơđĭ kyar bơwih brơi tuai čuă ngui amăng plơi pla hăng djă pioh, lăi pơthâo hơdôm gru grua yôm phiăn amăng tơring glông laih dong lăp djơ̆ hăng tơlơi pơsit hrŏm amăng tơring čar kơ hơnong pơkă hrưn đĭ anŏ yôm mơng gơnong bruă tuai čuă ngui. Ơi Nguyễn Minh Tú, Khua Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring glông Định Hoá, tơring čar Thái Nguyên brơi thâo:

“Ƀing gơmơi pơsit, mơnuih ƀon sang lĕ akŏ phun. Tal pơ anăp anai ƀing gơmơi amra djru brơi lu mơnuih ƀon sang, djru mơng bruă pơdong sang, man pơkra anih juă glai, laih dong pơtô hrăm brơi mơnuih ƀon sang. Pơhmutu lĕ tơnă hơbai hơdôm gơnam ƀong mơng djuai ania ƀiă ƀudah mơñam eng ao, gơnam yua amăng grup adôh suang amăng plơi pla.

Tui hăng Khua ding jum - Khua Jơnum min djuai ania Hầu A Lềnh, amăng hrơi blan laih rơgao, gru grua yôm phara djop mơta mơng djop djuai anai hơmâo pơgôp pơtrut pran gum pơgôp djop djuai ania, lĕ sa amăng hơdôm bruă kiăng kơ hrưn đĭ kơdrưh mơng dêh čar ta amăng jar kmar. Tơdah hơdôm anŏ yôm glăk hơmâo dưi mă yua klă, gru grua yôm amra ba glăi tơlơi dưi kiăng pơsir hĭ hơdôm tơlơi tơnap tap amăng djop plơi pla mơnuih djuai ania ƀiă.

“Lơ̆m bơwih brơi tuai čuă ngui ƀơi kual Tây Bắc, ƀơi tong krah ƀơi kual kơdư, ƀing gơmơi pơsit tong lĕ gru grua sô hơđăp amra ba glăi tơlơi dưi amăng bơwih ƀong huă dưm dưm 50%. Pơđĭ kyar bơwih ƀong huă lĕ ha bơnah, kiăng tŭ mă tơlơi dưi amăng bơwih ƀong huă lăi hrŏm, amăng anun tơlơi dưi amăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă lĕ mơng gru grua sô hơđăp. Kâo čang rơmang djop kual amăng đơ đam dêh čar ăt tui anun mơn. Hăng anai lĕ sa tơlơi gal mơ̆ ƀing ta kiăng tŭ mă”.

Djă pioh gru grua pơlir hăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă, lu dong prăk pơhrui mơng neh met wa mơnuih djuai ania ƀiă, jing sa amăng hơdôm boh tơhnal amăng Jơlan hơdră tui hơnong pơkă dêh čar amăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă mơnuih mơnam ƀơi kual mơnuih djuai ania ƀiă hăng kual ataih, asuek rơwang thun 2021-2030. Bruă djă pioh gru grua pơlir hơbit hăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă amra tŏ tui đing nao lăi pơthâo pơ anăp anai kiăng kơ ngă tui 2 hơnong pơkă lĕ djă pioh hăng pơđĭ kyar ƀon lan. Tơlơi anai amra pơgôp pơhrŏ trun ƀun rin tañ hloh, hơđong kjăp, ngă giăm ƀiă tơlơi hơdip mơda, prăk pơhrui ƀơi kual mơnuih djuai ania ƀiă pơhmu hăng mơnuih ƀon sang amăng đơ đam dêh čar.

Siu Đoan: Pơblang