VOV4.Jarai - Đà Lạt le\ anih anom tuai ]ua\ ngui hmư\ hing mơng đơ đam dêh ]ar  ta hăng dưi hmâo tuai ]ua\ ngui ruah mă pioh mơ-ak bơyan bơnga.

 

Nao ]ua\ ngui pơ\ Đà Lạt Tết tui phiăn juăt Canh Tý 2020, [ing tuai hmâo tơhnal lăng [uh hơdôm mlăi bơnga pơnah đ^ bang amăng mlăm ]ơkă thun phrâo. Jơnum ngui bơnga ăt le\ sa amăng hơdôm bruă mă rim thun amăng tal Tết Đà Lạt.

 

Jơnum ngui bơnga Bơyan bơnga Canh Tý 2020 dưi pơphun mơng lơ 28 Tết truh lơ 12 blan sa blan di.

 

Jơnum ngui bơnga Bơyan bơnga Đà Lạt ba truh kơ hơdôm rơbâo mơta dăp dưm bơnga, bơnga pe\, koi pơdai, bơnga hơtai rơman truh kơ hơdôm phun bơnga, bonsai, bơnga xương rồng… pơdă raih [ơi djop đang bơnga rơbêh kơ 7000 m2.

Tuai rai ]ua\ lăng [ơi anai [u djơ\ lăng [uh bơnga, ]ơphin ru\p ôh mơ\ do# gum hrom lu tơlơi ngui ngor pơdơi pơdă pơkon dong.

 

Anai ăt le\ tal pioh hơdôm pô sang, sang ano# pla bơnga [ơi Đà Lạt hmâo tal pơdă s^ hơdôm gơnam mơng pô.

 

Hyu ]ua\ ngui amăng tal Tết [ơi Đà Lạt [u djơ\ kơnong kơ mông djop bơnga pơdah ia hiam `u ôh mơ\, do# jing hrơi mông bôh dâu tây tơsa\ hăng hmâo lu bôh hloh dong.

 

Dâu Đà Lạt juăt hmư\ hing laih [ơi plơi prong yua kơ bôh `u prong, tơsa\ ngu\] hăng mih, biă `u yua kơ hơdră bôh thâo pla hơdjă pơhlôm kơ tơlơi suaih pral.

 

Plơi  Cù Lần le\ hiam tuai juăt nao ngui phrâo amăng hră lơkak tuai ]uă ngui [ơi Đà Lạt, Lâm Đồng dưi pơphun bruă mă amăng hơdôm thun giăm anai.

 

Plơi Cù Lần le\ sa boh plơi pla anet rơhaih kơnong 30 hektar, do\ amăng tong krah glai klô ]ư\ siăng gah yu\ tơkai ]ư\ Liangbiang.

 

Amăng glai klô hiam mơak kyâo pơtâo mơtah mơda jum dar plơi Cù Lần Đà Lạt ba gru hiam yua mơ\ng lu boh sang đưm djuai ania K’Ho phara biă mă.

 

Adai ayuh hyiăng rơ-ơ\ rơ-iom tong krah kual ]ư\ siăng glai klô [ơi Đà Lạt ngă kơ anih anai jing anih pơdơi pơdă klă biă mă, [ing tuai hor nao ngui.

 

Lu tuai rơnguai hor đ^ song nan găn ia krông, ia ania [udah đ^ song nan amăng dơnao prong, hơmâo angin [hưn pưh rơnang [ơi jơlah ia.

Hơdôm mông, mơnit pơdơi pơdă, mơak mơ-ai, ta weh nao pơ sang ]ơ Chồm Hổm kiăng hơduah e\p lăng gru grua hiam klă amăng kual Dap kơdư ]ư\ siăng.

           

Hơdôm thun je# hăng anai, tuai ]ua\ ngui [ơi lu anih anom amăng đơ đam lo\n ia ta ruah anih nao le\ kual tuai ]uă lăng dlai klô Măng Đen pơ\ tơring ]ar Kontum pioh ]ua\ ngui.

 

Biă `u le\ amăng tal ako# thun phrâo, lom hơdôm blah đang bơnga dar anh đào bluh bơnga, ngă mriah sa kual ]ư\ siăng Măng Đen prong prin.

 

Hơdôm hrơi anai, lom nao pơ\ hơdôm anih anom tuai ]ua\ ngui hmư\ hing [ơi Măng Đen kah hăng drai ia Pa Sỹ, Dơnao Toong Pô, dơnao ia Đak Ke, kual krah tơring glông… [ing ta amu` ame\ lăng [uh lu mơnuih rai mơng djop kual amăng lo\n ia glăk do# do\ng, do# ber pioh ]ơphin ru\p [ơi phun bơnga dar, bơnga anh đào klă hiam.

 

Mrô yap mơng Jơnum min m[s tơring glông Kon Plông, hơnong `u rim hrơi kual tuai ]ua\ lăng dlai klô Măng Đen ]ơkă mơng 2000 – 3000 wot ]ô tuai rai mơng hơdôm anih anom amăng lo\n ia ta nao ]ua\ lăng.

Kiăng tu\ jum tuai nao ]uă lăng [ơi Măng Đen, biă `u amăng hơdôm hrơi giămTết tui phiăn juăt Canh Tý, Jơnum min m[s tơring glông Kon Plong hmâo pơdo\ng lu kơ]a\o bră, jơlan hơdră pơkra glăi ano# răm mơng anom mă yua [ơi hơdôm anih anom tuai ]ua\ ngui, hrom hăng anun hmâo djru djuai bơnga Dar anh đào kơ m[s pla rôk tui jơlan hăng rơkâo hơdôm sang jưh tuai pơhlôm gơnam [ong huă kơ tuai, [u dưi đ^ nua bơwih brơi kơ tuai…

 

Daklak hơdôm thun giăm anai, anom tuai ]uă ngui Ko\ Tam, plơi prong {uôn Ma Thuột pơhư] lu biă mă tuai nao e\p lăng hăng ngui ngor.

 

Hăng đơ đam lo\n ngă anih ]uă ngui abih 13 hektar hơmâo đang kyâo, phun ale djrao kah hăng amăng glai, do\ hơmâo pin ia, gru đưm, sang hơđăp kual ]ư\ siăng Dap kơdư, anih anom tuai ]uă ngui Ko\ Tam [ơi {uôn Ma Thuôt, tơring ]ar Daklak arăng pơpha jing 3 anih ngui phun:

 

Đang bơnga, kyâo pơtâo, phun ale pơ-ô hăng dơnao wah akan. Đang bơnga hơmâo lu mơta bơnga ang, bơnga mẫu đơn mriah hăng hơmâo jơlan pla bơnga dua bơnah lăng hiam biă mă hyơ hyor kơ bơnga ]uh blang, wơ\t bơnga yang hrơi kơ`^, hlơi nao pơ anun pran jua buă hăng tơlơi khăp mơ-ak.

 

Đang bơnga Ko\ Tam arăng pơdong sang gru đưm dlông, pioh pơdă gơnam gru grua ]ing hơgor, ]eh tơpai, băn ao mơ`am mrai đưm gah djuai ania Êđê.

 

Hrom hăng anun, anom tuai ]uă ngui anai do\ hơmâo lu tơlơi ngui ngor, pơphun ngă yang tring rơman, atông ]ing pơdah kơ tuai lăng amăng bơyan ngă yang thun phrâo, lu bruă mă gru grua hiam klă đưm kual Dap kơdư.

           

Dơnao ia Tà Đùng anih anom phrâo hmư\ hing mơng kual }ư\ Siăng glăk jing anih tuai ]ua\ ngui hmâo lu gơyut hlăk ai ruah mă.

 

Anih tuai ]ua\ ngui anai hmâo laih anih anom dlai klô hiam pha ra hăng rơbêh kơ 40 bôh bul ia rơs^ anet prong amăng krah gơglơ] kơ ia, ăt yua anun mơ\ `u hmâo anăn iâu ‘’To\ng ving Hạ Long’’ amăng krăh kual }ư\ Siăng.

 

Ano# pơjing dơnao ia Tà Đùng do\ng amăng kual pơgang ayuh hyiăng Tà Đùng gah kual lo\n dua bôh să Đak P’lao hăng să Đak Som, tơring glông Dak Glong, tơring ]ar Daknông, ataih mơng plơi prong Gia Nghĩa năng ai `u 45km.

Rai pơ\ anai tuai amra đ^ song mut amăng kual dơnao ia, kiăng mưn [uh rơđah kơ ano# hiam hloh [ơi kual dlai }ư\ Siăng anai.

 

Rơngiao kơ pel e\p lăng ano# hiam mơng dơnao ia, ano# hiam mơng dlai klô ăt jing sa anih anom [u dưi wor bit ôh [ơi kual pơgang dlai klô Tà Đùng.

 

Jing anih hmâo lu hlô dlai, amăng mrô anun do# hmâo djuai hlô yôm hmâo anăn amăng Hră mriah Việt Nam hăng [ơi ro\ng lo\n tơnah, bơhmu tu `u kah hăng: Djrang blâu bơnga dar, kra, hua, kue`…

Anih anom ]uă ngui amăng rơ–ưng pơtâo gu\ lo\n ]ư\ Daknông hơmâo anom bruă UNESCO pơsit laih jing anih anom e\p lăng amăng rơgup lo\n hiam hloh ro\ng lo\n tơnah, ăt pok brơi kơ jơlan rơbat phrâo kơ bruă pơđ^ kyar ba tuai ]uă ngui.

 

Anom tuai ]uă ngui gah rơgup lo\n tơring ]ar Daknông pơtruh nao rai [ơi 6 boh tơring glông, plơi prong hăng hơmâo rơnoh yom hơduah e\p amăng lo\n tơnah, gru grua, lo\n glai adai rơhuông pioh kơsem min…

 

Ră anai, sit nao pơ anih ]uă ngui gah rơgup lo\n Daknông, tuai amra e\p lăng, găn rơgao hyu e\p ano\ klă, hơbo# hiam ro# do\ hnong amăng glai klô, mut tơma hyu amăng djop plơi pla ala [on, hơduah e\p gru grua mơ\ng đưm djop djuai ania [iă do\ amăng kual anai.

 

{rô djơ\ thun phrâo, tuai amra mut nao e\p lăng tơlơi ngui ngor jơngum ngă yang huă asơi hle, ]ơkă thun phrâo gah djuai ania Mnông, ngă yang pơpu\ tơlơi suaih pral, ngă yang ngui ngor jơngum mơak plơi pla djuai ania Mạ, ngui ngor glom boh tông lông gah djuai ania Tày, Nùng….

{u hmâo lu gru grua đưm mơn, [u hmâo bôh thâo đưm mơng plơi pla lu bruă mă đưm mơn, samơ\ [ơi tơring ]ar Gialai glăk dưi hmâo dlai klô djru kơ ano# klă hiam mơng drai ia, dơnao ia, ia ]roh hnoh…

 

Yua tơlơi anun mơ\ hmâo ngă pơhư\] lu tuai nao ]ua\ ngui pơ\ Gialai.

 

Sa Gialai klă hiam hăng dlai klô do# đưm hơđăp jing tơlơi ngă lu tuai hyu ]ua\ ngui nao ngui leng kơ lăng [uh amăng bruă hyu ]ua\ ngui mơng pô.

 

Kah hăng Ia Nueng (do# hmâo anăn iâu pơkon dong dơnao Tơnưng).

 

Ia Nueng ngă pơhư\] tuai yua mơng ano# hiam do# hơđăp đưm [u lu, do\ng amăng krah dlai klô ]ư\ siăng jum dar.

 

Kiăng gal brơi kơ tuai ]uă ngui rai ngui ngor hăng ]uă lăng [ơi tơring ]ar Gialai hmâo pơkă hăng pơdo\ng kual plơi tuai ]ua\ ngui Diên Hồng.

 

Hơdôm bruă bơwih brơi kơ tuai ngui ngor, sang pơjưh, lăng anih anom hiam leng kơ hmâo tuh pơ plai hăng pơdo\ng to\ng ten.

 

Pơjing rai pran ngă pơhư\] kơ gơnong bruă tuai ]ua\ ngui [ơi Gialai.

Hăng [ing hor hyu e\p lăng lo\n glai adai rơhuông, lo\n glai dêh ]ar wai lăng [ơi Cát Tiên, Lâm Đồng, lo\n glai Yok Đôn, Ea Sô, tơring ]ar Daklak, Nam Nung tơring ]ar Daknông [u djơ\ kơnong jing anih anom hiam đô] ôh, jing anih djă pioh wai pơgang djuai hlô mơnong hin hu\i đut djuai.

 

Jơlan amur đưm đă jing jơlan hing ang djă anăn jơlan Hồ Chí Minh, jơlan prang mrô 5, jơlan 26….găn nao pơ hnoh ia ania, ia krông, plơi pla laih anun jing anih pơhư] lu tuai nao ngui biă mă amăng kual Dap kơdư amăng bơyan ngă yang ngui ngor.

 

{ing tuai amra hơduah e\p kiăng thâo phun tơdu\ gru đưm mơ\ng djuai ania Êđê, Jarai, Sedang, K’ho, M’nông do\ amăng djop plơi pla ala [on mơak bơyan phang bơnga ]uh blang.

 

Thun phrâo anai, nao ngui [ơi kual Dap kơdư ]ư\ siăng [ing tuai amra hyu lăng amăng djop plơi pla, pran jua ta mơak amăng mông ngui ngor jơngum lu mơnuih kơdok kơdor, ngui ngor ngă yang thun phrâo, huăi asơi hle, ngă yang sang rung plơi…adoh suang mơak biă mă.

 

Pơpu\ kơ mơnuih [on sang hăng gơyut gơyâo amăng bơyan puih phang mơak mơai hyu ngui amăng anih anom anai.

Siu H’ Prăk – Nay Jek: Pô pơblang