VOV4.Jarai-Ơi Y Ruê Byă (djuai ania Êđê, arăng juăt iâu le\ ama Ngưng), do\ [ơi [uôn Ea Knôp, să C|ư\ Ni, tơring glông Ea Kar, Daklak, `u le\ tơhan [u hiam drơi, samơ\ ngă gru ba jơlan hlâo.

 

Hăng bruă arăng jao ngă Khoa grup wai lăng djo\p djuai ania mơnuih mơnam [ơi [uôn Ea Knốp, `y gir iâu pơthưr mơnuih [on sang pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong, man pơdong plơi pla phrâo.

 

Thun 1971, ơi Y Ruê Byă (arăng juăt iâu ama Ngưng) do\ [ơi [uôn Ea Knôp, să C|ư\ Ni, tơring glông Ea Kar, Daklak gum nao ngă tơhan du kích (tơhan blah ru\i hyu hơdec\) amăng plơi pla lơm 19 thun.

 

Lơ\m lo\n ia pơklaih rơngai, `u gum hyu kiăo mă tơhan Fulro amăng glai rơwăng sang rơmông, gleh tơnap biă mă [ơi kual C|ư\ Siăng kriang pơtâo.

 

Ama Ngưng tong krah ră ruai kơ bruă jak iâu mơnuih [on sang brơi lo\n pioh ngă jơlan

 

Pơwơ\t glăi amăng plơi, `u [u hơmâo pran jua dong tah, `u hơmâo arăng djru gah jơlan hơdră pioh kơ tơhan duam ruă 60%.

 

Jing mơnuih hur har pran jua, gir kơ bruă, ngă bruă sit, ama Ngưng hơmâo ană plơi ruah ngă Khoa wai lăng djo\p djuai ania mơnuih mơnam amăng [uôn Ea Knôp, `u lêng gir, ba jơlan hlâo amăng bruă mă.

 

Yua pran jua gir run mơng Ama Ngưng, bruă iâu pơthưr ngă bruă kah hăng:’’Abih bang ană plơi gum hro\m ako\ pơjing tơlơi hơdip klă’’, ‘’Hrơi yua kơ mơnuih rin’’, ‘’Hơdor tơngia’’, djru kual bưp tơlơi truh ayuh hyiăng [u klă ngă, ia ling dăo, djru sang ano\ tơnap lêng kơ ba glăi tu\ yua prong.

 

Ama Ngưng lăi pơthâo tơlơi tom găn rơgao amăng bruă bơwih [ong huă amăng plơi

Biă mă `u, mơng hrơi pơphun ngă jơlan hơdră dêh ]ar man pơdong plơi pla phrâo, Ama Ngưng gum ngă hro\m hăng ping gah plơi pla, Anom wai lăng mă pô [uôn Ea Knôp gir hyu pơtô pơblang, iâu pơthưr neh met wa gum ngă.

 

Hăng tơlơi c\râo bruă ‘’khoa moa nao hlâo – plơi pla kiăo tlôn’’, sang ano\ Ama Ngưng brơi 300m2 lo\n [ơi jơlan, drôm lui 4 [e\ phun [ơr, 50 [e\ phun kơphê hơmâo nua hơdôm klai prăk [ơ\i c\i pơkra jơlan amăng plơi.

 

‘’Kâo le\ pô hyu iâu pơthưr neh met wa amăng plơi pla. Amăng bruă brơi lo\n ngă jơlan, kâo jak iâu abih bang djru kăng pơpha lo\n c\i pơkra jơlan, kiăng hơmâo jơlan nao rai mơ-ak [iă, bơwih [ong huă amu` mơn, plơi pla hai hơđong kjăp mơn.

 

Kâo lêng iâu pơthưr abih bang mơ-ak pran jua pơyơr lo\n, djru pran man pơkra jơlan kiăng ană tơc\ô ta nao hrăm hră, djru man pơdong plơi pla’’.

 

Hơdôm tơlơi ră ruai bơwih [ong huă ama Ngưng thâo ră ia pia glai bưp mơnuih [on sang

 

Yua ngă gru ba jơlan hlâo mơng Ama Ngưng, neh met wa amăng plơi tu\ ư brơi lo\n, djru pơkra jơlan nao rai amăng plơi.

 

Mơng thun 2017 truh ră anai, mơnuih [on sang amăng plơi brơi giăm 1.000m2 lo\n; drôm lui hơdôm rơtuh phun kyâo djp djuai; djru hơdôm rơtuh hrơi mă bruă hro\m hăng Kơnuk kơna pơkra jơlan.

 

Ơi Y Khê Byă, mơnuih do\ amăng plơi Ea Knôp brơi thâo, blung a neh met wa amăng plơi [u tu\ ôh kơ bruă brơi lo\n, samơ\ [uh ama Ngưng ngă hlâo, hmư\ `u pơblang tơlơi klă hiam amăng bruă pok prong, pơkra jơlan bê tông, yua anun neh met wa hmư\ hăng ngă tui. Sang ano\ `u pô ama Khê ăt pơyơr mơn 50m2 lo\n giăm jơlan.

 

‘’~u hyu iâu pơthưr abih bang sang ano\ amăng plơi man pơkra jơlan nao rai amăng plơi, kiăng ană tơc\ô hơmâo jơlan nao rai klă hloh, plơi pla hiam hloh. Neh met wa ăt hmư\ tui mơn.

 

Ană plơi tlao hok biă mă. ~u ăt pơtô mơn kơ ană plơi bơwih [ong, rông rơmô, rông un, ngă hmua pla pơjing, pơđ^ tui tơlơi hơdip, tui anun kah mơng dưi man pơdong plơi pla’’.

 

{u kơnong thâo hluh kơ tơlơi phiăn, gru grua djuai ania [iă [ơi anai, Ama Ngưng hrăm mă pô `u dong kiăng thâo tơlơi phiăn kơnuk kơna, hmư\ ta` tơlơi pơhing, bruă hơmâo, hơduah e\p tơhnal, gir bưp hơdôm bơnah c\i pơsir bruă, pơđut tơlơi bơrơdjơ\ bơrơsao.

 

Mơng thun 2015 truh ră anai, `u nao bơkơtoai mơ-ak brơi hơdôm pluh bruă [u mơ-ak amăng plơi laih, pơsir hmao tlôn tơlơi [u mơ-ak, [u brơi bruă sat kơtang tui, tơlơi rơnuk rơnua mơnuih mơnam, plơi pla ăt hơmâo djă hơđong mơn.

 

Rơngiao kơ anun, ama Ngưng do\ pơtô pơblang, iâu pơthưr mơnuih [on sang gir bơwih [ong, pơđ^ tui tơlơi hơdip, djru man pơdong plơi pla.

 

‘’Lơ\m hyu iâu pơthưr bưp lu tơlơi gleh tơnap mơn, lơ\m ta nao iâu nô|p prăk pơkra jơlan, hơmâo sang ano\ aka [u hơmâo le\ lăi glăi dong, đa lăi khut [u hơmâo mơtăm yơh.

 

Ta kho\m hyu iâu pơthưr laih anun lăi gơ`u gir bơwih [ong, rông rơmô, rông un, ngă hmua, pơđ^ tui tơlơi bơwih [ong, pơplih phrâo tơlơi hơdip, tui anun kah mơng dưi djru plơi pla’’.

 

Ơi Nguyễn Văn Vĩ, Kơ-iăng khoa Jơnum min mơnuih [on sang să C|ư\ Ni brơi thâo, hăng tơlơi gơgrong bruă hơmâo arăng đăo gơnang, ama Ngưng kah hăng pơtruh nao rai kơplah wah gong gai [on lan, khul, grup hăng mơnuih [on sang, djru ako\ pơjing plơi pla Ea Knôp đ^ kyar bơwih [ong, hơđong kjăp kơđi ]ar, lêng ba jơlan amăng bruă ngă mơng plơi pla:

 

‘’Sang ano\ Ama Ngưng le\ sang ano\ ngă gru ba jơlan, thâo djă pioh gru grua, tơlơi phiăn mơng đưm hlâo mơng djuai ania Êđê, `u juăt hyu iâu pơthưr neh met wa amăng plơi gum djru nao rai, gum hro\m man pơdong plơi pla.

 

Amăng plơi, `u yơh pô hơmâo arăng ruah ngă pô arăng đăo gơnang, pô `u đưm le\ nao ngă hơkru\ lo\n ia dong.

 

Tơdơi kơ `u hơmâo ană bơnai, abih bang bruă anet prong amăng plơi `u soh nao pơ[uh [ô|, ba jơlan iâu neh met wa gum djru nao rai, djru ană plơi gum ngă abih bang bruă mơng gong gai [on lan jao.

 

Amăng bruă man pơdong plơi pla phrâo, `u djru prong biă, jak iâu ană plơi pơkra jơlan, koh drôm kyâo, brơi lo\n, djru pran jua, prăk kăk.

 

Ră anai, [uôn Ea Knôp pơplih phrâo laih, lăng pơdrong biă, anai le\ pran jua gum djru [u [iă ôh mơng Ama Ngưng, `u yơh pô Ping gah, gong gai [on lan đăo gơnang’’.

 

Tơkeng hăng hơdip mơng plơi pla, gum ngă tơhan du kích mơng 19 thun, giong anun mut nao amăng glai kiăo mă tơhan Fulro;

 

pơwo\t glăi pơ plơi pla, khă mơng [u hơmâo pran jua đơi dong tah, samơ\ tơhan ruă Ama Ngưng [ơi [uôn Knôp, să C|ư\ Ni, tơring glông Ea Kar, Daklak lêng ba jơlan hlâo, hơmâo lu tơlơi gum djru man pơdong plơi pla.

 

Siu H’Mai: Pô c\ih hăng pôr