Tơnơ̆ mờ rơlao dùl nam plai sầu riêng geh tăc jăt gùng tờm tus tàm drà kă bro lơgar Lo, cau lơh broă sa càr Dăk Lăk chờ hờp ngan tàm kàl lơh sa 2023 geh tơnhào uă, geh giă tăc, cèng geh cồng nha lơh sa uă. Bơh tŭ do geh uă cau kơ̆p kờñ geh lơh pas bơh plai sầu riêng. Lồi nam lài, ồng Bùi Quang Tuân, kis tàm ƀòn drà dềt Phước An, kơnhoàl Krông Păc neh ờ kơlôi bơta lơi tŭ rồ sơrbì 07 sào ù tam kơphe nàng tam gơl tam tờm sầu riêng. Ồng Bùi Quang Tuân pà git: “Tŭ do tam gơl phan tam bơh tam kơphe nàng tam tờm sầu riêng. Tài phan tam do neh geh tăc mờ gùng kă bro tờm den tàng cồng nha lơh sa uă rơlao”.

Bŭ lah geh ală jơnau yal lài bơh ală gah lơh broă geh gơnoar dê, mơya uă làng bol lơh broă sa tàm càr Dăk Lăk kung gam rồ sơrbì ală phan tam ờs mờng nàng tam tờm sầu riêng tàm kàl mìu do. Ồng Trần Xuân Quyến, Củ tịc Anih duh broă làng bol xã Ea Tar, kơnhoàl Cư̆ Mgar pà git, jăt rơndăp ù tiah geh ai, tus nam 2025, bă ù tam tờm chi sa plai tàm xã geh di pơgăp 500 lồ, mìng là tam tờm sầu riêng. Mơya, tus tŭ do bă ù tam tờm sầu riêng neh rơlao mờ rơndăp ù tiah geh ai. Ồng Trần Xuân Quyền pà git: “Tàm ală nam do, bă ù tam tờm chi sa plai tàm xã, tàm hơ̆ uă ngan là bă ù tam tờm sầu riêng gơguh uă ngan. Bơh 500 lồ tŭ do neh mờr 800 lồ, tàm hơ̆ geh mờr 500 lồ ù tam tờm sầu riêng neh geh plai. Gam tai bă ù tam bơr lŭ bal tàm ală suơn kơphe, tiêu mờ ală bơta phan tam ndai”.

Jăt khà kờp pa ngan bơh Kụk Tơrgùm kờp càr Dăk Lăk dê, tus nhai 06 nam 2024, gùt càr geh mờr 33 rơbô lồ ù tam tờm sầu riêng, gơguh mờr 10 rơbô lồ pơn drờm mờ nam 2022. Mờ bă ù do, khà geh bal mờ khà uă plai sầu riêng neh sơrlèt mờ rơndăp broă geh ai mờ kung gam pơn jăt tai gơguh sơl. Mơya mờ broă tam gơl ờ uă, ờ tơrgùm bal di gơlan lơh gơtìp tus mờ bơta ờ ndrờm bal tàm broă atbồ bơta niam, phan geh lơh kal ke kờñ di pal mờ ală bơta geh ai tăc mờ lơgar bơdìh, lơh gơrềng ờ niam tus mờ bơta kwơ bơh gah phan do kung gam geh tơngŏ ngan. Ồng Nguyễn Hắc Hiển, Kwang atbồ Ci kụk Tam phan mờ Sền gàr phan tam càr Dăk Lăk kơlôi rơcang: “Màh tiah tam geh ai ờ uă ngan 10 lồ, lơh jăt gùng dà broă dờp mờ pal geh broă pơgồp bal, pal cih jơnau yal hìu cau lơh broă sa… Bơta dờng he dê ờ uă, bă ù ờ uă, mờ gam rah rài tai nàng tơl bơta tăc mờ lơgar bơdìh den kal ke ngan. Di gơlan tiah tam ờ uă den ngui bơta ndrờm bal bơta gơguh jăk măi mok pa den kung kal ke. Bơh broă sền gròi kòp, broă atbồ bơta niam, broă ngui sơnơm tàm broă lơh sa suơn sre mờ geh bal ală broă tơnhào kung kal ke ngan sơl”.

Jăt ồng Đặng Bá Đàn, Kwang atbồ cơl dŭ lơh broă Anih tờm dong kờl bơto pơlam broă lơh sa suơn sre đah jum tàm gùl lơgar mờ Tây Nguyên gơwèt Ƀộ Lơh sa mờ Bơtàu tơnguh ƀòn lơgar yal, broă tam gơl phan tam nàng tam tờm sầu riêng mờ ờ kơlôi sơnơng nền nòn, ờ sền gròi, ờ lơh jăt gùng dà broă lơh neh geh ai bơh anih lơh broă tờm bè tŭ do rơ̆p lời wơl uă ngan bơta rềs àr. Ờ đơs tus, bơdìh lơgar Việt Nam, plai sầu riêng tăc tus tàm lơgar Lo tŭ do gam geh ală tiah lơh sa suơn sre tàm pơrlòng pràn ngan là lơgar Thái Lan, Philippines… Bè broă bơtàu tơnguh gah phan sầu riêng, ồng Đặng Bá Đàn đơs là: “Pal jăt broă lơh sa suơn sre ngui bơta chài, geh uă bơta niam, jăt gùng dà broă lơh hữu kơ vi sinh, geh khà màh tiah tam, ală broă lơh gơs nền nòn. Kwơ màng broă bơyai lơh pal geh pơgồp bal mờ ală mpồl lơh sa kă bro tăc phan mờ lơgar bơdìh, ală mpồl lơh sa kă bro lơh gơs phan mờ cau lơh sa”.

Jăt Ƀộ Broă lơh sa mờ Bơtàu tơnguh Ƀòn lơgar yal, nam 2023, lơgar Việt Nam tăc mờ lơgar bơdìh rơlao 600 rơbô tấn plai sầu riêng, cèng geh 2 tơmàn 200 tơlăk dolar Mỹ. Mơya, bơta tơngŏ gơguh tăc phan mờ lơgar bơdìh gam lơh gơs bơta kờñ rề ơnàng bă ù, lơh ờ ndrờm bal rơndăp ù tiah tàm bă ù ơnàng. Gàr kơl jăp bơta niam plai sầu riêng tăc mờ lơgar bơdìh là kơnòl lài ngan tŭ do nàng plai sầu riêng lơgar Việt Nam kơ̆ kơl jăp tàm drà kă bro dunia, tàm hơ̆ uă ngan là drà kă bro lơgar Lo, tềng đăp mờ bơta tàm pơrlòng ngai sơlơ uă bơh lơgar Thái Lan, Malaysia… Jăt mờ hơ̆, tềng đăp bơta gơguh “ni sơna” bè bă ù tam tờm sầu riêng tàm uă càr mờ tàm gùt lơgar tàm tơngai do, ală anih lơh broă gơwèt Ƀộ Lơh sa mờ Bơtàu tơnguh ƀòn lơgar pal pơgồp bal mờ ală càr nàng sền wơl ală tiah tam tờm sầu riêng nàng git ală tiah lơi di pal nàng pơn jăt tai bơtàu tơnguh phan tam do, sền wơl jơh broă sơnka sền gàr tờm sầu riêng.