Tơnơ̆ tŭ tơmut bal mờ càr Phú Yên, tiah tam sầu riêng bơh càr Dăk Lăk pa dê neh gơguh rlau 41 rbô lồ. Gùng dà lơgar 29 tơrbŏ dà lềng Phú Yên mờ tiah nhàr lơgar đah mat tơngai mut, jòng rlau 260 kơi sồ, gơ gơs là “gùng dà lơgar sầu riêng” tŭ lòt gan ală tiah tam sầu riêng uă tàm jơh bal tiah đah mat tơngai lik Trường Sơn mờ tiah đah mat tơngai mut Trường Sơn bè Sông Hinh, Krông Năng, Buôn Hồ, Cư M’gar…

Nàng tiah tam sầu riêng uă ngan rlau jơh gùt lơgar kơ̆ kơljap bơh bơnàng jă, Mpồl lơh sầu riêng Dăk Lăk neh kĭ mờ Anih kơlôi sơnơng jak chài măi mok broă lơh sa suơn sre brê bơnơm Tây Nguyên sră cih kah lơh broă bal lơh niam Cadimi mờ ală bơta sơnơm gam jơngkah tàm ù; bơt bơtàu ală jơnau sồr bè bơta chài măi mok gah lơh sầu riêng; ală sơntìl mờ tiah dềt brê bơnơm niam ngan rlau jơh…

Ồng Phan Việt Hà, Phó Kwang lam bồ Anih kơlôi sơnơng jak chài măi mok broă lơh sa suơn sre brê bơnơm Tây Nguyên đơs, do là broă lơh kuơmàng ngan, wèt tus sơngka sền gàr sầu riêng jat ală jơnau sồr kal ke, lơh jat ngan ngồn jat tơl bă tiah dềt bè ù tiah – nhơm trồ tiah: “Sầu riêng tàm tơl tiah den gơ hòn dờng krơi is. Dilah mìng geh dùl jơnau pal jat kră kơldang den kal ke ngan lơh gơtùi broă jàu. Jat añ den mờr tus, bơh bơta sền sơ wì bơta geh is, lơh sa mpồl bơtiàn mờ bơhiàn tam phan bơh tơl tiah dê, bol he rơp bơt bơtàu dùl jơnau pal jat bal, tàm hơ̆ geh tam gơl jat bă tiah, mờ jơnau kờñ dờng ngan rlau jơh là geh phan bơna ndrờm bal”.

Tơnơ̆ tơmut bal, càr Dăk Lăk kung geh broă rơndap lơh lơh gùl gơl gùng rơndeh lòt mhar 29 rbô tơmàn đong, tàm tơrbŏ ală tiah tam sầu riêng, chi tam jŏ nam dờng ơnàng tàm tiah kơh bơnơm mù tus tiah dà lềng, tơrmù lơyah git nđờ rhiang kơi sồ gùng mù tus anih ơhò ơm mờ tus ală mpồng nhàr lơgar tàm tiah nhàr lơgar đah tô. Ồng Nguyễn Văn Hà, Phó Kwang lam bồ Sờh Broă lơh sa suơn sre mờ Tiah ơm kis càr Dăk Lăk pà git, phan bơna gùng lòt pa lòt gan ală bă ù dờng ơnàng kung lơh gơlik bơta ƀuơn nàng ală mpồl lơh sa kă bro mờ ală sàh gơtùi lơh ală anih prap phan mờ hìu măi lơh sầu riêng: “Nàng gàr jơnau sồr bè kloh niam phan sa, pal ai ală broă drơng ala do ngui, bè broă drơng ala logistics nàng mpồl lơh sa kă bro geh ală bơta ƀuơn lơh ală anih prap ơn phan lơh mrềt, lơh jat ală jơnau sồr bơh ală lơgar blơi sầu riêng dê. Bơdìh mờ tac hờ lơgar ndai plai ris mờ lơh mrềt, càr kung gam sồr hòi jà ală cau bơcri priă sền gròi tàm broă lơh gơlik ală phan sầu riêng gơ gơs ală phan bơna ndai”.

Tŭ niam dờng ngan ai bơt bơtàu ală mpồl lơh bal broă lơh sa suơn sre – lơh mờ măi mok lơh gơlik phan, cau lơh broă sa mờ mpồl lơh sa kă bro gam sơlơ gơs loh làng ngan tŭ kâp sàh pa geh tam pà gơnoar pràn ngan. Thứ trưởng Ƀộ Broă lơh sa suơn sre mờ Tiah ơm kis ồng Bùi Thanh Nam đơs là, neh tus tŭ ală sàh gơtùi lơh nền is broă rơndap lơh bơtàu tơnguh broă lơh sa suơn sre he dê jat gùng dà nrdrờm bal, tàm tơrbŏ bal ală mpồl lơh phan. Mờ bè hơ̆ den tơnơ̆ do ală tiah mìng tam plai chi halà sầu riêng gam pờ ơnàng ngan: “Tŭ do, jat gùng dà tam pà kâp, gơnoar atbồ 2 kâp neh geh jàu gơnoar pràn rlau, ngan là tàm gah broă lơh sa suơn sre. Pơn yơu bè kâp sàh tŭ do geh jàu tus 17 kơnòl broă mùl màl. Do là bơta ƀuơn ngan nàng ală tiah in crăp rơcang bơcri priă, dong kờl bè phan bơna gùng lòt, bơ tơt rbòng dà, tàm jàu bơta chài măi mok… mờ kung pơgồp bal jơh nùs mờ mpồl lơh sa kă bro, mpồl lơh bal gah lơh phan nàng kờñ lơh geh bơta lơh bal bè lơh gơlik mờ tac phan lơh gơs nàng bơt bơtàu, lơh gơs ală tiah tam phan kơ̆ kơljap, bơh broă lơh gơlik phan tus tac phan lơh gơs”.

Sầu riêng Việt Nam đơs bal, Tây Nguyên đơs is geh bơta pràn dờng ngan pơndrờm mờ ală lơgar tiah đah jum mat tơngai lik câu Á jơh bal bè ù tiah, trồ tiah ƀuơn ƀuài, phan lơh geh gùt nam mờ rềp mpồng nhàr lơgar tai. Dilah gơtùi bơsong bơta ờ niam bè măi mok lơh gơlik phan, priă lơh geh bơh gah lơh phan tơmàn dolar Mỹ do dê rơp sơlơ gơ gơs niam rlau tai. Mò Nguyễn Thị Thái Thanh, Lam bồ Kông ty Ban Mê Green Farm yal, ală mpồl lơh sa kă bro gam kơp kờñ ngan bơh lơh broă, bơta dong kờl jơh nùs bơh gơnoar atbồ ƀòn lơgar 2 kâp dê nàng chồl tơnguh broă jal mhar do, lơh kơ̆ bơta pràn tàm pơrlòng, tơnguh gơnoar broă bơh gah lơh phan dê: “Lơh gơlik uă mờ prap gàr tơnơ̆ tŭ pik tơnhàu là jal mhar ngan. Plai ris den cau lơi kung kờñ sa, mơya tàm tơngai pik uă, 400 rbô tấn mìng tàm 2 nhai tàm Dăk Lăk den cau lơi jai sa jơh. Tài bơh di tàm tơngai pik uă den tàng cau geh kai nàng bơklơn giă he dê. Kờñ ngan geh broă lơh dong kờl mpồl lơh sa kă bro càn priă mờ priă cồng ai càn kơ̆ kơljap nàng lơh broă geh cồng nha”.

Dilah bơt bơtàu tiah tam ndrờm bal mờ lơh mờ măi mok lơh gơlik phan là broă lơh tờm ai gah lơh sầu riêng in den broă xét nghiệm khà jơngkah phan lơh gơs bơh suơn sre là broă lơh gơ jat bal, gam geh ală càr geh uă bă ù tam sầu riêng kờp tus. Tàm pơrjum bơtàu tơnguh gah lơh sầu riêng Việt Nam bơh Ƀộ Broă lơh sa suơn sre mờ Tiah ơm kis bơyai lơh tàm càr Dăk Lăk tàm nhai 5 pa do, uă cau ala mat neh đơs sùm: sền gròi bơta niam tàm suơn, sền sơ wì khà jơngkah tàm ƀòn lơgar tơn là 2 broă lơh pal geh, drơng bơt bơtàu mat kă bro phan dà lơgar bè sầu riêng. Ồng Trần Minh Châu, ala mat Kông ty TNHH Sền sơ wì bơta niam Vinacontrol đơs là: “Bè bơta chài măi mok, tŭ do bol hi geh tơl pràn jak nàng lam lơh. Bulah bè hơ̆ nàng lơh pa dùl cơldŭ tơrlòng lài den gam gơ rềng tus uă bơta bè adat boh lam, bè tiah ơm kis, bè bơta chài măi mok, ală jơnau sồr tàm broă lơh sră jat Jơnau lơh nền bơh Cíñ phủ dê sồ 107, tơnơ̆ hơ̆ là sền sơ wì jat jơnau sồr ISO 17025, hơ̆ sồng sền sơ wì jơnau sồr. Dilah Ƀộ trưởng lơh kràñ, bal mờ bơta lòt bal bơh ală ƀộ, gah broă lơh mờ gơnoar atbồ ƀòn lơgar dê, añ pin dờn là broă do rơp geh lơh gờñ rlau”.

Mìng tơnơ̆ 2 nam geh tac uă jat sră pơrgon tus lơgar Lo, sầu riêng Việt Nam neh lơh gơlik cồng nha niam ngan, hơ̆ là gơ gơs là bơta plai chi tac hờ lơgar ndai geh khà gơguh mhar ngan rlau jơh, mờ priă lơh geh sơrlèt rlau 3 tơmàn dolar Mỹ tàm nam 2024, geh rlau 50% kờp jơh priă lơh geh bơh tac hờ lơgar ndai mpồl plai chi ris. Ngui tŭ niam, bơtàu tơnguh di gùng di dà mờ sền gròi bơta aniai geh cồng nha, sầu riêng digơlan gơ gơs là gah lơh phan tờm ngan, cèng wơl bơh 5 tus 7 tơmàn dolar Mỹ tàm 2, 3 nam tus.

Ală broă lơh ndrờm bal ai bơta niam mờ bơta li la bơh phan sầu riêng dê in ờ mìng geh kuơ ai gah lơh phan tờm ngan do in mờ gam geh kuơ sền gàr bơngă pin dòn ai broă lơh sa suơn sre Việt Nam dê in tai.

Nàng sầu riêng ngan ngồn gơ gơs là phan kuơmàng dà lơgar dê, kờñ pal geh bơta lơh broă bal jơh nùs, ndrờm bal mờ loh làng bơh jơh ală kâp – bơh cau tam, mpồl lơh sa kă bro tus anih atbồ. Tŭ hơ̆, bơngă bơh plai sầu riêng dê – plai chi bơtau bơh Việt Nam dê ndrờm gơtùi brồ guh, ndrờm bal mờ ală mat kă bro phan lơh gơs bơh suơn sre khà dùl dunia.

Làng bol mờ ală bơyô kờñ iat jơnau cih dơ̆ 1 mờ jơnau cih dơ̆ 2 bơh ròt jơnau cih do dê dan pờ jat gùng link tơnơ̆ do:

https://vov4.vov.vn/kho/broa-loh-sa-nha-nong/rot-jonau-cih-sau-rieng-viet-nam-gah-phan-toman-dolar-mo-gung-da-ai-go-bonga-jonau-cih-do-1-cong-nha-10-nam-mo-bota-di-golan-gotip-koh-gol-493005.vov4

https://vov4.vov.vn/kho/broa-loh-sa-nha-nong/jonau-cih-do-2-bot-botau-mah-tiah-mul-mal-gar-nen-non-bota-kwo-ai-botau-plai-chi-in-493098.vov4