Neh geh tŭ là hìu gơwèt kal ke tàm xã dê, hìu nhă ồng Ayua Nha Phương, kòn cau Bru-Vân Kiều, kis tàm ƀòn Sing A, xã Ea Drông, ƀòn drà dờng Buôn Hồ neh brồ guh “klàs rơƀah” bơh nam 2017. Mờ priă geh kơl jăp rơlao 200 tơlăk đong pah nam, ồng neh lơh hìu kơl jăp.

Ồng Ayua Nha Phương pà git, broă bơsram broă lơh sa suơn sre mờ bơsram bơta chài tam phan, ròng phan tàm ƀòn drà dờng Buôn Hồ kung geh pờ lơh sùm, ờ sa priă, dong kờl làng bol tơnguh bơta ngăc ngar tàm broă lơh. Ồng Ayua Nha Phương pà git: “Ală cau bơcri priă tus bal bơsram, bơto sồr ai làng bol in git bè broă sơnka sền gàr phan tam, phan ròng, ai geh broă tơlòng lơh lài mpồl ròng be, ròng sur, ròng kơnrồ. Ai càn priă lơh sa, dong kờl sơntìl phan tam, phan ròng, bơto sồr bơta chài măi mok pa. hơ̆ là broă lơh mùl màl ngan nàng ai làng bol kung bè hìu nhă tờm tơn jơh jơgloh tơmù rơƀah, bơtàu tơnguh lơh sa ngai sơlơ niam rơlao”.

Ồng Y Khuê Ayun, kòn cau Rơđê, kis tàm ƀòn Kwang A, xã Cư̆ Bao, ƀòn drà dờng Buôn Hồ pà git: ală broă dong kờl bè ai ù lơh hìu ơm, ù lơh sa, bơto broă lơh neh cèng wơl ală cồng nha mùl màl, tam gơl muh măt ƀòn lơgar. Ƀòn Kwang A tŭ do geh 210 hìu mờ mờr 1 rơbô nă làng bol, den geh tus mờr 100 hìu tơl ngui tơl sa, mìng gam 3 hìu rơƀah. Priă geh ală hìu ndrờm kơl jăp mờ uă rơlao mờ lài, uă hìu geh bơh 2 tus 3 tơmàn đong pah nam.

Lơh sa bơtàu tơnguh, làng bol geh tơl pràn nàng lơh hìu ơm, blơi tơl phan lơh sa, tă pơgồp bal priă nàng lơh gùng lòt tàm ƀòn, tus bal mờ gơnoar atbồ ƀòn lơgar bơ̆t bơtàu ƀòn lơgar pa. Ồng Y Khuê Ayun pà git: “Lơh gùng ƀòn lơgar pa tŭ do neh lơh geh 80%, tơrgùm siồ siă niam, pơs wàs kloh niam gùng lòt tàm ƀòn pah poh, pah nhai. Gùng ƀòn geh ồs đèng sòl àng. Sền kwơ tàm broă sền gàr bơta lơngăp lơngai cíñ trị mờ sền gàr dà lơgar, tam klăc bal ală gah jăt yàng, pin dờn, sền kwơ ală broă dong kờl cau geh màng mờ dà lơgar, hìu rơƀah, hìu ndrờm rơƀah geh càn priă sa priă cồng ờ uă nàng bơtàu tơnguh lơh sa hìu nhă. Añ chờ hờp ngan mờ pơnyờ să ngan”.

Ală nam do, ƀòn drà dờng Buôn Hồ neh sền kwơ tàm broă tơrgùm bơta pràn nàng bơtàu tơnguh lơh sa – mpồl bơtiàn tàm tiah jơi bơtiàn ờ gal cau. Bơh nam 2019 tus tŭ do, bơh ală broă lơh jơnau kờñ dà lơgar dê, ƀòn drà dờng neh dong kờl rơlao 43 rơbô thơ̆k vuông ù lơh hìu ơm, 214 sơtèk đơ dà ai hìu rơƀah in. Bơyai lơh 20 dơ̆ pơlam, yal broă lơh, ai cau lơh broă lòt lơh broă hờ lơgar bơdìh; pờ geh 27 ơdŭ bơto broă lơh, hòi jà geh git nđờ rơhiang nă làng bol ờ gal cau tus bal. Lơh pa mờ lơh kơl jăp wơl git nđờ rơhiang nơm hìu Tam klăc, hìu nùs nhơm; ai mờr 3 rơbô hìu làng bol jơi bơtiàn ờ gal cau in càn priă dong kờl mờ kờp jơh priă jơnkah dồs rơlao 121 tơmàn đong.

Ồng Nông Văn Chắn, kòn cau Nùng, Kwang atbồ ƀòn Pon 1, xã Bình Thuận, ƀòn drà dờng Buôn Hồ đơs là: ală broă dong kờl do neh ai geh bơta pràn nàng làng bol in brồ guh lơh sa, bơtàu tơnguh lơh sa, kơl jăp rài kis. Ồng Nông Văn Chắn đơs: “Tàm ƀòn bol añ tŭ do ngai sơlơ bơtàu tơnguh. Lơh sa, bơta niam chài, mpồl bơtiàn, sền gàr bơta lơngăp lơngai dà lơgar, rài kis làng bol tŭ do gơguh mờ niam bơnĕ ngan. Hìu rơƀah mờ ndrờm rơƀah sùm gơmù, tàm ƀòn tŭ do gam 4 hìu rơƀah, hìu pas mờ tơl ngui tơl sa tŭ do geh rơlao 65%”.

Ồng Y Cing Mlô, Phó Củ tịc Anih duh broă làng bol ƀòn drà dờng Buôn Hồ pà git, ƀòn drà dờng gam lơh ngan gơs tiah drà khà III tàm nam 2025, wèt gùng dà gơs tiah gơguh lơh sa tờm tiah dềt hờ đah tô càr Dăk Lăk dê tàm nam 2050. Tàm tơngai hơ̆, ƀòn drà dờng pơn jăt tai tơrgùm bơta pràn bơcri priă bơtàu tơnguh lơh sa – mpồl bơtiàn tiah làng bol jơi bơtiàn ờ gal cau, tơnguh uă bơta ngăc ngar làng bol in; mờ sền kwơ tàm broă ai broă lơh, bơto broă lơh ai oh kòn làng bol jơi bơtiàn ờ gal cau in; lơh, bơto bơtê, bơto bơtơl mpồl kwang bàng là cau jơi bơtiàn ờ gal cau in. Ồng Y Cing Mlô pà git: “Bơdìh mờ ală bơta pràn bơh Dà lơgar, bơh càr jăt ală Broă lơh jơnau kờñ dà lơgar dê den ƀòn drà dờng kung ai lài mờ ai geh ală bơta pràn bơcri priă bơ̆t bơtàu phan bơna tàm ală tiah làng bol jơi bơtiàn ờ gal cau in. Do là dùl tơngu me geh nùs nhơm lơh pràn, kwơ màng ngan nàng tơnguh uă rài kis làng bol, nàng lơh bè lơi khà rài kis làng bol tàm ƀòn, tàm hơ̆ uă ngan là rài kis bơh làng bol tàm tiah jơi bơtiàn ờ gal cau rơhời geh ndrờm bal mờ rài kis bơh làng bol tàm tiah drà dờng dê. Bơh tŭ hơ̆, tơmù rơhời bơta ờ ndrờm bal tàm rài kis mờ ală tiah ndai”.

Ală broă dong kờl jơi bơtiàn neh mờ gam geh lơh, neh pơgồp bal lơh tam gơl muh măt ƀòn lơgar, tơnguh rài kis làng bol tàm ƀòn drà dờng Buôn Hồ, càr Dăk Lăk dê. Bơh tŭ hơ̆, tơnguh nùs nhơm tam klăc bal ală jơi bơtiàn, lơh pràn tơl nă làng bol geh brồ guh sùm, tus bal bơ̆t bơtàu ƀòn lơgar pas gơs pràn kơl dang, pơgồp bal tàm broă bơ̆t bơtàu ƀòn drà dờng “pas gơs, niam bơnĕ, gơguh jăk, nùs nhơm đềt mềr”.