Sră yal mhar sồ 71 ngai 21/7/2024 bơh Thủ tướng Cíñ phủ dê sồr lam lơh jat 10 tơngume kuơmàng, tàm hơ̆ đơs nền: Pơn jat tai tơrgùm tă bơsong di tŭ kal ke ai làng bol mờ mpồl lơh sa kă bro in; sơlơ tơnguh ai priă bơcri dà lơgar, ai bơcri priă dà lơgar nàng sơn đờm tề lam bơcri priă dồ nă să is, sơlơ tơnguh tai lơh bal đah dà lơgar mờ cau dồ să; Sơlơ tơnguh tai lơh sa, tac phan hờ lơgar ndai, bơtàu tơnguh drà kă bro tàm lơgar, gàr tơl năng lượng, gàr tơl kòi phe… Gơtùi gŏ, ală jơnau sồr lơh do pơn jat tai ai gŏ bơta kuơmàng bơh broă lơh tam gơl wơl sră pơ àr gơnoar atbồ, tam gơl niam anih kă bro gơ jat bal mờ broă lơh tơrgùm “lơh pa ală bơta gơn kơnờm gơguh lơh sa ờs mờng” mờ Thủ tướng Cíñ phủ sùm đơs nền tàm tơngai rềp do.

Jat Tiến sĩ Nguyễn Minh Thảo – Kwang atbồ Mpồl kơlôi sơnơng anih kă bro mờ pràn jak tàm pơrlòng, Viện kơlôi sơnơng atbồ lơh sa dà lơgar đơs, pal bơsong ală bơta kòl yan neh geh Cíñ phủ, Thủ tướng Cíñ phủ đơs tus, hơ̆ là: pal sền gròi tus bơta niam cau lơh broă tàm broă lam lơh ngan ngồn kơnòl broă dà lơgar gơ jat bal mờ sền gàr, pơn jờng, lơh gơlik tŭ niam nàng kwang bàng lam lơh in lơh kơnòl broă he dê: “Jat añ den do là dùl tàm ală bơta tờm ngan nàng bol he gơtùi ai priă bơcri tàm rài lơh sa. Tơngai pa do, priă jền gơtìp gơ kòl uă ngan tŭ ală sră nggal den geh bơta krơi is, lơh ală broă bơcri priă, kă bro ờ geh lam lơh. Thủ tướng neh lơh Mpồl đơng lam bè kờp sền ală sră nggal adat boh lam mờ tă bơsong tơn ală bơta ờ niam bơh ală sră nggal adat boh lam do. Mờ añ kung sơnơng là, do là dùl broă lơh geh cồng nha ngan, dùl broă lơh atbồ geh cồng nha ngan nàng bol he lơh gơlik gùng dà, broă lơh, nàng lơh gơlik bơta sền gròi ai kwang bàng in tŭ lơh kơnòl broă dà lơgar”.

Sền wơl cồng nha gơguh lơh sa 6 nhai bồ nam 2024, cau git wă jrô gah Tiến sĩ ồng Đặng Đức Anh – Phó Kwang atbồ Viện kơlôi sơnơng atbồ lơh sa dà lơgar jờng rơ bơta tă pơgồp kuơmàng bơh 3 broă tờm ngan bơh gah lơh sa dê là bơcri priă, tac phan hờ lơgar ndai, ngui sa mờ ală bơta gơguh niam ngan. Tàm hơ̆, tac phan hờ lơgar ndai neh gơguh tus 14,5% pơndrờm dùl tŭ bal mờ nam lài. Uă drà kă bro tac phan hờ lơgar ndai ờs mờng bè Mỹ, EU, Lo geh gơguh wơl, kơnờm bơh hơ̆ uă bơta phan lơh mờ măi mok tac hờ lơgar ndai gơguh uă, gơ jat bal mờ lơh sa mờ măi mok tàm lơgar bơtàu tơnguh wơl. Nàng 3 bơta gơn kơnờm gơguh lơh sa do pơn jat tai gơguh wơl mờ lơh geh cồng nha niam rlau tai tàm tơngai tus, pal mblàng lơh loh ală bơta ờ niam nàng bơ tơl wơl gơ in dipal. Cau git wă jrô gah, Tiến sĩ ồng Đặng Đức Anh đơs: “Tŭ do, tiah bơcri priă dà lơgar mìng geh pơgap bơh 25 tus 26% kờp jơh priă bơcri gùt mpồl bơtiàn, uă ngan rlau jơh là tiah bơcri priă dồ nă să là 58%. Den tàng bol he pal geh ală broă lơh nàng sơlơ chồl tơnguh bơcri priă dồ nă să is (mờ tàm 6 nhai bồ nam bulah bol he neh geh ală tam gơl niam mơya khà gơguh gơ dê kung mìng tàm khà ndrờm nggùl pơn drờm mờ tơngai lài do). Bàr, pe broă lơh mờ bol he neh ai tơlik pơn yơu bè pơn jat tai nàng gàr sùm priă cồng ai càn lơyah, hơ̆ sồng geh ală broă dong kờl bè priă dia gơguh tai nàng dong chồl tơnguh jơnau kờñ, bơh hơ̆ lơh geh rơndap tap sèng bơcri priă bơh cau dồ nă să dê. Añ kung kơp kơnờm là ală nhai lồi nam, bal mờ broă bol he lơh jat ală adat boh lam pa bè Adat hìu ơm, Adat kă bro ù tiah hìu đam, Adat ù tiah- mờ bal mờ hơ̆ là ală sră nggal pơlam lơh jat jơnau cih adat boh lam dê geh ai tơlik rơp dong tă bơsong dùl bơnah ală kòl yan gơ rềng tus ală rơndap broă lơh gơ wèt mờ drà kă bro ù tiah hìu đam kung bè lam lơh ai priă bơcri ală rơndap broă lơh pa tŭ gơ loh rlau bè broă rơndap lơh, sră nggal kung bè gơtùi bơsong ală kòl yan”.

Cau git wă jrô gah, cau ala mat Quôk hội ồng Phan Đức Hiếu – Kwang geh jơng Duh broă sùm Anih duh broă sền sơ wì bơh Quôk hội dê đơs nền jơnau sồr pal lơh pa ală bơta gơn kơnờm gơguh lơh sa ờs mờng (hơ̆ là bơcri priă – tac phan hờ lơgar ndai – ngui sa), mờ kung đơs sùm jơnau sồr pal hơ gơtùi jơnau lùp “mờ broă lơi”, mờ geh ală jơnau sồr pal lơh gơtùi 3 tơngume kuơmàng, hơ̆ là “pal ai ală priă bơcri gam geh tŭ do”, pal ngui geh cồng nha ală priă jền mờ tŭ niam bol he geh mờ pal lơh jat jơh nùs mờ geh cồng nha rlau tai broă lơh lơh niam wơl adat boh lam. Ồng Phan Đức Hiếu mblàng lơh loh: “Lài ngan là ñchi bơh tài pal ai priă bơcri. Den bơcri priă dà lơgar – nam 2022 tŭ geh Jơnau lơh nền tàm Pơrjum sồ 43 den gơ ngan ngồn là bơta gơn kơnờm, tàm tŭ tơngai ndrờm bè ală broă lơh lơh sa – mpồl bơtiàn ơm ing tài gơ rềng bơh kòp bơtờp den bơcri priă dà lơgar là bơta gơn kơnờm. Ai tŭ do, bơcri pră dà lơgar gơ rê wơl bơta ờs mờng gơ dê – añ hòi hơ̆ là bơta bè ờs – den ai priă bơcri pal ngui geh cồng nha mờ lam lơh di, lam lơh wil tơl broă rơndap lơh bơcri priă dà lơgar, hơ̆ là neh ai priă bơcri mờ ngui geh cồng nha. Uă ngan rơndap broă lơh gam lơh gùl gùng ờ hềt gơs – ngan là tàm gah ù tiah hìu đam, den broă tă bơsong kal ke, kòl yan nàng di tŭ den gơ là ai priă bơcri, pơn yơu bè ală rơndap broă lơh crăp rơcang lơh broă, mơya mìng gam gơ kòl tàm broă rơcang lài kơryan ồs sa den pal geh broă lơh ngan ngồn – hòi là ai priă bơcri. Dơ̆ 2 là ngui geh cồng nha, bol he geh ală broă lơh mờ añ kơp kờñ dilah lơh niam den rơp chồl tơnguh bơtàu tơnguh lơh sa – mpồl bơtiàn, gàr lơngăp lơngai rài kis mpồl bơtiàn. Añ ai pơn yơu broă lơh 1 tơlak nơm hìu ơm dong kờl mpồl bơtiàn bơh Thủ tướng Cíñ phủ dê – dùl broă lơh dờng, geh uă ngan jơnau kờñ, mơya tus tŭ do añ gŏ cồng nha lơh geh digơlan ờ hềt bè bơta kơp kờñ. Bè hơ̆, tŭ bol he geh tŭ niam mờ ờ gơtùi ngui geh cồng nha ală tŭ niam den loh làng là bol he ờ hềt lơh gơlik bơta gơn kơnờm. Bè hơ̆ den bơta gơn kơnờm pa là pal ngui tŭ niam geh cồng nha”.

Cau git wă jrô gah, cau ala mat Quôk hội ồng Phan Đức Hiếu – Kwang geh jơng duh broă sùm bơh Quôk hội dê kung đơs nền uă ngan tus broă tam gơl wơl adat boh lam, tam gơl niam anih bơcri priă, kă bro – mờ 3 tơngume pal bơsong, hơ̆ là pơn jat tai kờp sền, koh tơrmù, sền sơ wì, sền gròi sră nggal, sră pơ àr gơnoar atbồ mờ sền dờng màng broă lơh jat ngan ngồn kơnòl broă dà lơgar.