Sơlơ tus lồi kàl lơh sa 2023-2024, giă kơphe sơlơ pơn jăt tai gơguh uă ngan. Geh uă làng bol lơh broă sa tam kơphe ndrờm tăc geh tàm khà 90 tơlăk đong tàm 1 tấn, tơn jơh niam bơnĕ dùl kàl lơh sa geh gơguh khà priă, geh gơguh broă tơnhào. Sơlơ̆u wơl, bơh tŭ giă kơphe gar gơhuh rơlao mờ khà 80 tơlăk đong tàm 1 tấn, geh uă mpồl lơh sa kă bro lơh kơphe tàm Tây Nguyên neh pal tơmù lơh broă ha là ơm ờ dờp sră dan blơi tai.

Mơya neh mờr 3 nhai do, mpồl lơh sa kă bro kung gam pơn jăt tai pal kơ̆p tài giă kơphe gam gơguh uă sùm, tus khà 93 hơ̆ sồng 95 tơlăk đong tàm 1 tấn, mờ tŭ do neh mờr 100 tơlăk đong tàm 1 tấn. Ồng Phan Bá Kiên, Kwang atbồ Kông ty TNHH BaKa, mìng lơh kơphe coh bŏ mờ kơphe klài tàm càr Gia Lai pà git, bŭ lah neh geh broă rơndăp lơh nền nòn ngan, rơcang lài mờ ală bơta di gơlan geh khà priă gơguh tàm kàl lơh sa, mơya mờ bơta gơguh bơh giă kơphe nam do mpồl lơh sa kă bro pal dờp hoàc huơr. Ồng Phan Bá Kiên pà git: “Gơwèt mờ ală sră dan blơi phan neh geh kĭ lài, mpồl lơh sa kă bro dờp gơtìp hoàc huơr. Tơnơ̆ do, he pal lam cau blơi, lơh niam wơl tàm ală pang sră dan blơi pa”.

Priă cồng gơmù uă ha là kong mờ hoàc huơr là bơta geh bal bơh ală mpồl lơh sa kă bro lơh kơphe tŭ do dê. Mơya, bơta do ờ lơh geh nùs nhơm ờ niam tàm ală mpồl lơh sa kă bro dê. Jăt mò Dương Thị Sơn Long, Kwang atbồ Kông ty TNHH kơphe Uyên Phương, mìng lơh kơphe ƀòk mờ geh mpồl hìu tăc dà kơphe tàm càr Dăk Lăk pà git, broă giă kơphe gar gơguh uă sùm pà gŏ gah phan do gam wèt tus bơta ring bal. Tài neh uă nam do, giă kơphe gar mìng geh bơh 40 tơlăk đong tàm 1 tấn den giă phan neh geh lơh sùm uă rơlao 4 dơ̆.

Tŭ hơ̆, hơ̆ sồng ală mpồl lơh sa kă bro geh priă cồng di pal, gam cau lơh geh gar kơphe gơtìp hoàc huơr, tus tàm bơta pal rồ sơbì, ờ tam kơphe tai. Mò Long đơs là, tơngai gơguh giă lơh kal ke tus mờ mpồl lơh sa kă bro ờ jŏ. Bơta geh giă pa geh gờñ lơh wơl, nàng geh bal cau lơh broă sa, mpồl lơh sa kă bro lơh mờ kă bro kơphe geh tam pà bal bơta kwơ bơh gah phan do dê. Mò Dương Thị Sơn Long pà git: “Să tờm añ jê bồ ngan bè broă kơphe gơguh giă mơya añ kung gơlơh chờ. Di lah kơphe geh sùm giă bè do den làng bol lơh broă sa geh ờ tam gơl kơphe mờ ală phan tam ndai bè sầu riêng… Tài bè lơi bă ù tam kơphe ngai sơlơ gơmù? Hơ̆ là tài kơphe gơmù giă. Tŭ do cau ngui sa ờ hềt dờp mờ broă gơguh giă tài rơ̆p tàm tơngai sơnrờp. Tŭ neh mờng hơ̆ sồng làng bol lơh broă sa geh dờp. Tŭ hơ̆, jơh bal làng bol lơh broă sa mờ mpồl lơh sa kă bro kơphe ndrờm gơtùi kis pràn”.

Ndrờm bal mờ nùs nhơm kơlôi sơnơng bè bơta geh ndrờm bal rơlao tàm broă tam pà bal bơta kwơ bơh mpồl phan kơphe dê, ồng Lê Đức Huy, Kwang atbồ dờng Kông ty TNHH tăc mờ blơi phan mờ lơgar bơdìh ngai 02 nhai 9 – Simexco Dăk Lăk đơs là, kal ke tŭ do kung lơh pràn ală mpồl lơh sa kă bro tơnguh broă pơgồp bal mờ lơh ngan tam gơl pa.

Ală nam do, ală mpồl lơh sa kă bro tàm Tây Nguyên mìng rơ̆p pơgồp bal mờ làng bol lơh broă sa nàng lơh geh tiah tam, Bơta tŭ do hòi jà mpồl lơh sa kă bro pal pơgồp bal, lơh broă bal đah broă jòi geh tai drà kă bro tăc mờ lơgar bơdìh mờ bơtàu tơnguh drà kă bro tàm lơgar. Ồng Lê Đức Huy pà git: “Geh kal ke, geh kơlôi rơcang mơya kung gam geh ală bơta niam. Broă kờñ bơh drà kă bro tŭ do dê gam uă. Tơl nă cau ndrờm geh kis tŭ geh bơta krơi is mờ bơta krơi is hơ̆ di pal mờ jơnau kờñ bơh drà kă bro dê. Bè kông ty Simexco, bŭ lah neh tăc geh uă ai cau năc tàm dunia in, mơya bol añ kung gam kơlôi tàm broă drơng geh tai ai drà kă bro hờ đah tô in nàng gàr geh ai hìu coh bŏ in. Mờ tàm tiah lơi hơ̆, ală mpồl lơh sa kă bro dềt den neh rơcang nùs nhơm lài, rơcang pơgồp bal mờ geh broă lơh nàng gơtùi bơtàu tơnguh dờng tàm tơnơ̆ do”.

Tây Nguyên tŭ do geh di pơgăp 640 rơbô lồ ù tam kơphe, là tiah lơh kơphe Robusta dờng ngan dunia dê. Do kung là gah lơh sa mờr geh tus broă lơh tơl, kơphe tàm tiah lơh tờm sùm geh tăc mờ giă mờr ndrờm mờ giă jào tơn tàm ală dơ̆ kă bro kơphe tàm dunia dê. Mơya, bơta kwơ lơh sa bè ờs tơl lồ ù tam kơphe tàm do ală nam do mìng geh di pơgăp 120 tơlăk đong tàm 1 nam. Mờ ală tiah geh bơta bơkah uă geh mpồl lơh sa kă bro blơi lài jơh phan geh lơh, bơta kwơ tơl lồ ù tam kơphe kung mìng gơguh tai di pơgăp 10%, ờ tơl nàng dong kờl làng bol lơh broă sa in tơl tàm rài kis.

Broă giă kơphe gar gơguh tus mờr 100 tơlăk đong tàm 1 tấn tàm kàl lơh sa do, geh sền là bơta ndrờm bal ai làng bol lơh broă sa in. Ală mpồl lơh sa kă bro kơphe git wă bơta do mờ gam lơh ngan rơcang ai geh bơta bơtàu tơnguh pa, wèt tus bơta kwơ ndrờm bal mờ bơtàu tơnguh kơl jăp.