Tàm gơl gùng jòng rơlao 10 kơi sồ bơh gùng 26 lòt bơh xã Ea Kênh lòt gan xã Ea Yông, tus thị trấn Phước An, kơnhoàl Krông Păc, càr Dăk Lăk, tàm kàl do pa geh nùs nhơm jal mhar bơh dùl broă lơh dờng, mờ uă ngan ƀlàng rơndăp plai sầu riêng sùm geh lơh; mờ geh nùs nhơm jal mhar bơh dùl anih blơi phan geh lơh bơh suơn sre uă, mờ git nđờ rơhiang nơm rơndeh container kơ̆p nàng pơn diang plai sầu riêng tăc mờ lơgar bơdìh. Ală cau kă bro bơh uă càr, ƀòn dờng mờ geh bal cau bơh lơgar Lo tus, ơm tàm do bơh nhai lài nàng jòi blơi plai sầu riêng, lơh ală hìu năc ơm, hìu ơm ờ gam geh anih tai. Bi Nguyễn Văn Thắng, kwang atbồ đơng lam dùl mpồl lơh sa kă bro tàm thị trấn Phước An pà git, ală hìu lơh sa kă bro mờ ală gah lơh broă ndai kung geh dờp bơta kwơ bal kơnờm mờ drà kă bro geh uă, bơta pràn blơi gơguh uă ngan. “Ur ar ngan mê hà bi, geh bal cau lơgar Lo tai, geh bal cau bơh đah jum măt tơngai mŭt dà lơgar tus. Plai sầu riêng geh priă tăc, priă geh bơh làng bol dê niam den tàng broă kă bro kung ƀuơn ngan sơl. Khà tăc tŭ do pal kas rơlao 2 dơ̆ pơn drờm mờ ală nhai ờ hềt gơguh”.

Nam lơi kung bè hơ̆ sùm, bơh lồi kàl duh tus jơh kàl hàm, cau tam tờm sầu riêng tàm Tây Nguyên mŭt tàm ală ngai chờ pĭc plai sầu riêng. Di lah bè làng bol kis tàm càr Dăk Lăk tŭ do rơ̆p mŭt pĭc den kàl tơnhào tàm ală càr: Gia Lai, Dăk Nông mờ Lâm Đồng neh tơnhào jơh. Mờ tàm càr lơi kung bè hơ̆ lơm, kàl tơnhào geh priă tăc kas nam 2023 neh lơh gơs broă lơh sa brồ guh pràn kơl dang. Gam ƀồm sơnơm nàng lơh kloh suơn tam tờm sầu riêng pa geh pĭc plai jơh, bi Nguyễn Như Trường, kis tàm xã Ia Ka, kơnhoàl Chư Păh, càr Gia Lai pà git, bŭ lah kàl lơh sa gơtìp kal ke tài trồ mìu uă, plai sầu riêng gơjrùh plai dềt, mơya tơn jơh kàl tơnhào, hìu nhă kung neh geh di pal mờ bơta pràn lơh neh geh ai: “Bơtơl wơl den nam do kung gam geh rơlao mờ nam lài. Dùl tờm sầu riêng, ờ kờp priă tă lơh den kung gam geh priă cồng bơh 4 tus 5 tơlăk đong”.

Gam ồng Nguyễn Huy Thiện, Củ tịc UɃÑZ xã Nghĩa Hoà, kơnhoàl Chư Păh pà git, bơta chờ geh tơnhào uă plai sầu riêng nam 2023 gam chờ rơlao tŭ gŏ bơta ngăc ngar lơh sa bơh làng bol dê neh gơguh uă. Tàm bơta trồ tiah ờ niam, làng bol lơh broă sa kung gam gàr geh cồng nha suơn tam phan mờ lơh geh cồng nha lơh sa di pal ngan. “Bồ nam gơtìp càl mrềt bơh đah tô den tàng plai sầu riêng gơtìp gơjrùh uă. Bè khà geh den kung gam di pal đao. Tàm hơ̆ uă ngan nam do, priă tăc gơguh uă, bơh 75 tus 80 rơbô đong tàm 1 kĭ den tàng làng bol chờ hờp ngan”.

Bal mờ pal sầu riêng, gah phan kơphe tờm ngan tàm Tây Nguyên kung geh nam gơguh pràn bè bơta kwơ, tàm khà bơh 64 tơlăk tus 68 tơlăk đong tơl tấn gar tăc, gơguh di pơgăp 25 tơlăk đong tơl tấn pơn drờm mờ nam lài. Jăt ală mpồl lơh sa kă bro tăc phan mờ lơgar bơdìh yal, mờ bơta ờ geh tơnhào kơphe tàm uă lơgar, priă tăc kơphe tàm kàl tus do geh uă bơta kơ̆p kờñ rơlao 50 tơlăk đong tàm 1 tấn. Gơdìh mờ kơphe, tiêu, sầu riêng là ală phan geh lơh tờm, cèng geh priă tăc mờ lơgar bơdìh geh 1 tơmàn dolar Mỹ rơlao hờ đang tàm ală càr tàm Tây Nguyên dê, ală tiah ndai kung neh bơtàu tơnguh uă tiah tam phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre pràn ndai, geh priă git nđờ rơhiang tơmàn đong pah nam, bè ală tiah tam tờm jràng, tờm plai gơ-àl, tào, kòi, bùm lô, mờ gam geh lơh mã sồ tiah tam kung bè khà măt kă bro ai ală phan geh lơh bơh suơn sre do in.

Tàm ală tiah ờ hềt lơh gơs ală bơta phan geh lơh bơh suơn sre pràn, làng bol kung gam geh bơta niam bơtàu tơnguh lơh sa kơnờm mờ ală broă dong kờl bơh dà lơgar dê bè ai broă lơh, tơmù rơƀah kơl jăp. Bè lŏ Pí Ngãi, kis tàm ƀòn Tà Ngầu, xã Ea Hiu, kơnhoàl Krông Păc, càr Dăk Lăk, priă kòn ùr lŏ lòt lơh broă hờ lơgar Nhờk pơyoa rê neh dong kờl 2 nă ùr bơklao lŏ in geh priă nàng ròng phan, lơh pơnơs, mờ tơm mờr jơh khà priă cồng càn lài ngan: “Tus tŭ do, kòn añ kung neh pơyoa 3 dơ̆ bloh, tơl dơ̆ kung geh bơh 3 tus 4 jơ̆t tơlăk đong. Hìu añ kung neh tơm dồs Dà lơgar mờr jơh bloh. Tŭ lòt den geh càn rơlao 90 tơlăk đong, tŭ do gam ờ uă mơ”.

Nam 2023 là nam tìp uă kal ke mờ gùt lơgar đơs bal mờ Tây Nguyên đơs is, mờ ală rơndăp broă rơbô tơmàn đong gơtìp lơyài tàm broă bơcri priă. Mơya bơh tàm kàl hàm do, lơh sa Tây Nguyên neh geh tơngŏ bơta niam pràn kơl dang, geh tai git nđờ jơ̆t rơbô nă làng bol kơnờm mờ plai sầu riêng, kơphe mờ gơs cau pas geh uă priă tơlăk, tơmàn; geh tai uă hìu làng bol klàs mờ rơƀah kơnờm mờ broă ai càn priă sa priă cồng ờ uă bal mờ dơ̆ niam geh broă lơh. Ờ mìng yal wơl bơhiàn kăc màng jăk chài, mờ dơ̆ tơnkah Ngai kăc màng Nhai phàm geh cồng nha mờ ngai Sơn tờm dà lơgar ngai 02 nhai 9, kàl hàm nam 2023 do, làng bol Tây Nguyên gam sa ală plai lơngồt lơh sa bơh bơta pràn să tờm he dê lơh gơs.