Ală ngai tàm nggùl kàl prang ro kơnrañ ngan bơh Tây Nguyên dê, tus mờ kơnhoàl tiah nhàr lơgar Ia H’Drai, càr Kon Tum kung gam sền gŏ ơning ơnàng dà tơlir bơh tờm chi sa plai dê. Bi Vy Thanh Tuần, hìu ơm tàm thôn 4, xã Ia Đal pơn yờ să ngan yal bè cồng nha bơh hìu bơnhă dê. Bi Vy pà gĭt, bơh ƀòn tờm Thanh Hóa mut tàm do lơh broă sa pơgap mờ do 14 nam mờ 2 mpàng tê gời, tŭ do pah nhai ùr bơklau bi dê geh priă jền kờp bal 15 tơlak đong bơh broă dờp ơpah còr bơsơ̆t 8 lồ kao su bơh tiah lơh sa dờng dê. Lài mờ tơngai sa tềp Giáp Thìn, hìu bơnhă tăc 3 nơm kơnrồ tàm kờp jơh 17 nơm kơnrồ hìu bơnhă geh rlau 30 tơlak đong. Bơdìh hơ̆ gam ròng iar, ada, tam tai tờm điều nàng geh tai priă jền jŏ jòng. Neh lik klàs rƀah dùl bă kơ̆ kơl jăp, sa tềp pa do, hìu bơnhă bi Vy Thanh Tuần dê kung bè ală hìu bơnhă làng bol tàm do geh uă bơta chờ hờp:“Nam sơnrờp pa mut tàm do kal ke ngan. Đơs bal là gùng lòt, gùng che ồs đèng, hìu bơsram, hìu sơnơm là ờ geh bơta lơi tơn. Gơnoar atbồ tiah do sền gròi ngan tus làng bol tàm do. Pơnyơu bè là ai làng bol in ală kòn sơntìl bè: be, kơnrồ, sur. Bơh hơ̆ làng bol tàm do bơtàu tơnguh lơh sa rlau, tơrmù khà hìu bơnhă rƀah loh làng rlau”.

Sền gròi, dong kờl tus broă lơh tơrmù rƀah, 3 nam do kơnhoàl tiah nhàr lơgar Ia H’Drai neh geh tềl lời wơl pơn rơ ngan tàm broă lơh tơrmù rƀah bơh càr Kon Tum dê. Nam 2021, nam sơn rờp lơh jat Nghị quyết Pơrjum dờng Đảng ƀộ dơ̆ XVII, kơnhoàl Ia H’Drai gơmù geh 742 hìu bơnhă rƀah ndrờm mờ khà 25,16% hìu bơnhă làng bol bơh kơnhoàl dê. Nam 2022 gơmù gam geh 686 hìu bơnhă, ndrờm mờ khà 20,09% mờ nam 2023 gơmù geh 506 hìu bơnhă ndrờm mờ khà 13,38%.

Ồng Trịnh Quốc Hoàn, Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân xã Ia Đal pà gĭt, nàng hìu bơnhă rƀah in geh tai bơta gơn kơnờm, geh priă jền pin dờn bơtàu tơnguh lơh sa hìu bơnhă, broă ngui geh cồng nha priă càn, broă lơh jơnau kờñ bơh Cíñ phủ dê nàng lơh geh tai broă lơh sa drơng rài kis ai làng bol in là bơta tờm pờ mpồng lik klàs rƀah ai hìu bơnhă rƀah in. Ồng Trịnh Quốc Hoàn, đơs: “Ală hìu bơnhă mờ ờ tơl priă bơcri lơh sa den Ủy ƀan Ñân zân xã pơgồp bal wơl mờ Ngân hàng cíñ sác Xã hội ai càn priă, dùl là bơsong broă lơh, 2 là geh priă bơcri ai hìu bơnhă rƀah in. Ală broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar Ủy ƀan Ñân zân xã dong kờl ai ală hìu bơnhă in bè sơntìl phan tam, phan ròng; dong kờl bè kơnrồ me, be, sur. Bơdìh hơ̆ priă nhai cau lơh phan tàm ù tiah do dê sền bal là kung bè ờs sơl”.

Nàng lơh geh cồng nha niam ngan, gơ gơs tiah niam tàm broă lơh tơrmù rƀah bơh càr Kon Tum dê, kơnhoàl Ia H’Drai neh lơh jat niam bơta ƀuơn, bơta pràn neh geh lài mờ lơh kah wơl bơta kơ̆p kờñ lik klàs rƀah bơh làng bol dê. Kơnờm bơh hơ̆, rlau 41% hìu bơnhă rƀah, tơnơ̆ 3 nam, kơnhoàl neh gơmù geh mìng gam hơđơm 8% hìu bơnhă rƀah lơm. Ồng Võ Anh Tuấn, Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân kơnhoàl tiah nhàr lơgar Ia H’Drai pà gĭt: gơnoar atbồ, mpồl cau bơh kơnhoàl tus thôn lơh geh cồng nha uă broă lơh bơtàu tơnguh lơh sa hìu bơnhă mờ lila uă ngan. Pơn rơ bè ròng, tam phan tàm dà tàm dơlam tơnau dà Hìu măi pờ tơlik ồs đèng dà Sê San 4; ròng iar, ada; ròng il ai ngke; tam tờm chi sa plai, tam tờm jŏ nam... mơkung lơh jat niam ală bơta ƀuơn ƀơta pràn bơh ù tiah pa dê. Ồng Võ Anh Tuấn, đơs: “Làng bol guh tàm do lơh broă sa uă ngan là lơh cau lơh phan ai ală Kông ty kao su in. Den làng bol ngui tai bàr pe bơnah ù nàng tam phan, ròng phan den là priă lơh geh bơdìh mờ kao su kung gam geh tai bàr pe bơnah priă lơh geh ndai tai. Tŭ do, làng bol kung geh phan sa, phan prap rao. Làng bol sền gĭt là do là ƀòn tờm dơ̆ 2 bơh he dê den tàng bơcri priă lơh hìu đam, lơh pơng gàr, mpồng mut dờng niam ngan".

Tơnơ̆ mờr 9 nam crơng gơs, kơnhoàl tiah nhàr lơgar Ia H’Drai, càr Kon Tum gam bơtàu tơnguh mhar mờ kơ̆ kơl jăp tàm broă lơh bơt bơtàu rài kis hờm ram, kis chờ hờp ai làng bol in. Nam do, kơnhoàl pơnđơl pràn lơh ngan gơmù rlau 7% hìu bơnhă rƀah; pơnđơl pràn lơh ngan tàm 2 nam gam wơl bơh tơngai lơh broă Pơrjum dờng Đảng ƀộ kơnhoàl tàm jơh ală xã ndrờm lơh geh jơnau kờñ ƀòn lơgar pa lơh sir jơnau kờñ tus lồi nam 2025 Ia H’Drai là kơnhoàl ƀòn lơgar pa. Gơwèt mờ ală hìu bơnhă rƀah pa geh gơwèt tàm mpồl cau lơh phan ai ală mpồl lơh broă, mpồl lơh sa kă bro tàm ù tiah do dê, kơnhoàl Ia H’Drai geh ală broă lơh dong kờl geh ngan ai làng bol in gàr kơ̆ cồng nha tơrmù rƀah dùl bă ngan ngồn.