Pa do, Ủy ƀan Ñân zân kơnhoàl Kon Plông, càr Kon Tum bơyai lơh dơ̆ tơlik mat: Ƀòn niam chài- lòt nhơl mpồl bơtiàn Vi Rơ Ngheo, mờ uă bơta broă lơh lòt nhơl krơi is bè: Lòt nhơl brê bơnơm, lòt nhơl bơdìh, ơm rlô să, lòt nhơl niam chài bơh jŏ tàm ƀòn lơgar. Ñchi bơh tài Vi Rơ Ngheo gơ gơs ƀòn lòt nhơl? Jơnau do sơn đờm bơh cau atbồ ƀòn là bi A Hiền. Rlau 10 nam lài, A Hiền neh hòi jà ală hìu bơnhă dờp rlau 1 rbô lồ brê gùt dar ƀòn nàng pơng gàr ròng, sền gàr. Tus tŭ do, làng bol ƀòn Vi Rơ Ngheo neh tơrgùm, bơtờp sơntìl tam rlau 1 rbô khàp bơkàu tòng ù mờ bơkàu tòng chi; pơng gàr ròng, prap gàr 5 dòr bơkàu tòng gùt dar ƀòn. A Hiền yal, kơnò ờm geh priă tơm broă sền gàr brê, hìu bơnhă neh prap tềm pềr nàng ròng rơpu geh 16 nơm. Broă lơh ƀòn Vi Rơ Ngheo gơ gơs ƀòn lòt nhơl, dùl bơnah priă jền bal mờ priă tơm sền gàr brê cèng wơl nàng lơh: “Uă ngan làng bol tàm do geh priă tơm broă sền gàr brê, den pah nam khi tă dùl êt nàng tă pơgồp tàm ƀòn lơgar nàng lơh gùng lòt lơh broă. Tă priă lơh ƀòn, lơh niam wơl gùng lòt rê, hơ̆ sồng lơh broă lơh dà sàng goh nàng ngui sa”.

Ồng Nguyễn Văn Bảy, Phó Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân xã Đăk Tăng đơs nền: Bơh tŭ làng bol dờp atbồ, sền gàr brê, tàm ù tiah xã dê neh tơn jơh bơta mus kơl dơm chi tìs mờ adat boh lam halà sơ gràm ù brê nàng lơh mìr: “Tàm ù tiah xã dê den bă brê tŭ do jàu ƀòn lơgar in uă ngan, rlau 10 rbô lồ. Jàu ai thôn Vi Rơ Ngheo mờ thôn Đăk Brồ in là 100 hìu bơnhă. Tŭ do, bă brê do geh mpồl bơtiàn làng bol sền gàr niam ngan. Làng bol kung ngui niam khà priă tơm sền gàr brê tă tơm nàng bơtàu tơnguh lơh sa hìu bơnhă”.

Tàm kơnhoàl Tu Mrông, càr Kon Tum, uă hìu bơnhă neh gơ gơs pas sơm kơnờm dờp brê nàng sền gàr, pơng gàr ròng brê nàng tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh. Tu Mrông geh trồ tiah mờ ù tiah gơ kờñ ngan nàng tam ală bơta tờm chi lơh sơnơm, ngan là kơnuh sơnơm ngọc Linh. Bi Nguyễn Xuân Tuấn là dùl nă cau geh pơn rơ bè tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh tàm Tu Mrông. Hìu bơnhă bi blơi 10 lồ ù mìr mờ apah tai 100 lồ brê nàng tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh. Tơnơ̆ mờr 11 nam bic hơ đơm mƀur brê, ngar mang nàng lơh àr tam kơnuh sơnơm, tus tŭ do, suơn kơnuh sơnơm Ngọc Linh bi dê neh geh kuơ dờng ngan: “Dilah mờ priă tă dùl êt den he tam lơyài. 2, 3 rhiang tơlak đông kung gơtùi tam sơl; 2, 3 jơt tơlak đông den kung gơtùi tam sơl. Ală nam rềp ndo den tơrgùm tàm broă bơtờp sơntìl kung bè tac tàm drà kă bro, mơya ờ huan uă. Mìng tơrgùm ai cau tàm hợp ták xã, tàm mpồl dê in gời. Nam pa do den tam geh mờr 3 rbô tờm”.

Ờ mìng ngui mƀur brê nàng lơh pas hìu bơnhă in, bi Tuấn gam lơh Hợp ták xã geh 30 nă cau là jơi bơtiàn kòn cau Sơdàng tàm ƀòn lơgar dờp brê nàng sền gàr mờ tam tờm kơnuh sơnơm. Hìu bơnhă lơi tŭ do kung gơ gơs pas sơm lơm. Ồng A Bráp là cau tàm Hợp ták xã, mờ geh suơn ờng kơnuh sơnơm Ngọc Linh is he dê, đơs: “Ùr bơklau bi Tuấn neh tam pà mờng chài bơ tờp sơntìl kơnuh sơnơm Ngọc Linh añ in tam hơ đơm mƀur brê. Suơn kơnuh sơnơm añ dê hòn gơs niam. Tŭ do neh geh mờr 1 rbô 100 tờm, kờp priă rlau 7, 8 rhiang tơlak đông”.

Ồng Võ Trung Mạnh, Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân kơnhoàl Tu Mrông pà git, jơh gùt 11 xã bơh kơnhoàl dê ndrờm tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh mờ bă ù 1 rbô 700 lồ, tàm hơ̆ 7 xã neh geh lơh sră dờp yal tơnggit ù tiah lơh gơlik: “Pơgap 10 nam do, làng bol git tam tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh. Bơh broă tam tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh làng bol neh tơn jơh jơgloh tơrmù rƀah. Tàm 3 nam do neh geh git nđờ jơt rbô hìu bơnhă jơh rƀah kơnờm tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh, tàm hơ̆ geh git nđờ rhiang hìu bơnhă lơh pas, geh ală hìu bơnhă priă lơh geh uă ngan, rlau 10 tơmàn đông”.

Kon Tum tŭ do geh rlau 3 rbô 300 hìu bơnhă, 168 ƀòn làng bol ơm kis dờp sền gàr 375 rbô lồ brê. Là càr lam lài tàm tiah Tây Nguyên tàm broă lam lơh jat geh cồng nha kơrnuat bơh Cíñ phủ dê bè jàu ù, jàu brê ai ală mpồl bal, ƀòn lơgar, cau dùl nă să in sền gàr. Kơnờm bơh hơ̆, uă hìu bơnhă làng bol jơi bơtiàn dùl êt nă cau kis rềp brê geh tai broă lơh, lơh gơlik priă jền sùm, tơnguh niam tơl gah rài kis. Bal mờ hơ̆, brê kung geh sền gàr niam rlau, khà jơm glòm brê ngai sơlơ gơguh uă. Bơh cồng nha ngan ngồn do, Ủy ƀan Ñân zân càr Kon Tum neh sồr jơh ală mpồl tờm brê pal jàu ai ală mpồl bơtiàn, hìu bơnhă kis rềp brê in sền gàr rlau 50% bă brê bơh mpồl hơ̆ dê. Rơp geh tai uă sap ñŏ chờ hờp hơ đơm ală mƀur brê ring lơngai.

Làng bol mờ gơp bơyô kờñ iat jơnau cih dơ̆ 1 mờ jơnau cih dơ̆ 2 bơh ròt jơnau cih do dê, dan pờ jat gùng link tơnơ̆ do:

https://vov4.vov.vn/kho/jonau-tonggit-mpol-botian-thoi-su-xa-hoi/rot-jonau-cih-mat-gonap-gonoar-hodom-mbur-bre-jonau-cih-do-1-somom-broa-jau-mo-dop-bre-nang-joi-sa-kwo-do-dul-et-425042.vov4

https://vov4.vov.vn/kho/jonau-tonggit-mpol-botian-thoi-su-xa-hoi/mat-gonap-gonoar-teng-ho-dom-ala-mbur-bre-jonau-cih-do-2-o-loh-lang-kal-ke-ta-bosong-425185.vov4