“Gùng rơndeh lòt nhar Gia Nghĩa- Chơn Thành là tiah sơnrờp kwơ màng ngan nàng bơtàu tơnguh tiah Tây Nguyên. Phan bơna mhar ngan ntrờn bơh tiah Tây Nguyên tus tàm ƀòn dờng Hồ Chí Minh, lòt tus tiah đah Jum mat tơngai lik Dà lơgar kung bè tiah tàm gùl lơgar”.

“Bol añ kơ̆p kờñ geh gơl gùng rơndeh lòt mhar nàng lơh geh, nàng lơh geh ală mpồl lơh sa mờ măi mok, phan bơna lơh sa suơn sre geh lơh gơlik tơn tàm ù tiah càr Gia Lai dê mờ tơnơ̆ hơ̆ lam lòt tus ală drà kă bro tơl bơta tàm pơrlòng”.

“Tŭ ală gùng rơndeh lòt mhar lơh geh rơ̆p tơn lơyah bơta ngài đah Tây Nguyên mờ tiah ring dê, broă tơrmù priă tă jun pơndiang phan, priă tă lơh logistics ală phan bơna tăc mờ lơgar ngai rơ̆p tơnguh tai bơta pràn tàm pơrlòng”.

“Geh gùng rơndeh lòt mhar lòt song tơn den ngan ngồn jun pơndiang phan mhar ngan rlau; lơh sa mờ măi mok, lơh sa suơn sre, đơs bal là ală phan bơna ƀuơn rlau. Gơl gùng rơndeh lòt mhar rơ̆p cèng wơl uă bơta kwơ ai làng bol in”.

Hơ̆ là ală jơnau đơs tơngŏ bơta kơ̆p kờñ, kơ̆p kơnờm ngan bơh làng bol, mpồl lơh sa kă bro, kwang đơng lam bồ ală tiah tàm Tây Nguyên dê bè ală gùng rơndeh lòt mhar nàng tiah do in brồ guh bơtàu tơnguh.

Càr Kon Tum geh bơta ƀuơn, bơta pràn dờng ngan bè ù tiah tŭ tàm sơnĕ 3 Đông Dương, tàm tiah tờm 3 mum bơtàu tơnguh Việt Nam- Lào mờ Campuchia, rềp nhàr bal mờ tiah lơh sa tờm tiah tàm gùl lơgar dê; là tiah tàm tơrbŏ bal, tàm ntrờn tàm gùng tiah đah mat tơngai lik- tiah đah mat tơngai mut, bơnơm- dà lềng. Càr do kung geh bơta ƀuơn bơta pràn dờng ngan, cèng bơta mùl gŏ geh is ngan bơh tiah Tây Nguyên dê, pơn rơ ngan là Tiah lòt nhơl Dà lơgar Măng Đen. Ồng Lê Ngọc Tuấn, Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân càr Kon Tum pà gĭt, càr gam kơ̆p gơn 3 gơl gùng rơndeh lòt mhar neh mờ gam geh rơndăp ù tiah, tàm hơ̆ geh: gùng rơndeh lòt mhar đah Tô-  đah Jum tiah đah tơngai mut, gùng rơndeh lòt mhar Đà Nẵng- Thạnh Mỹ- Ngọc Hồi- Bờ Y mờ gùng rơndeh lòt mhar Quảng Ngãi- Kon Tum. Lam lơh 3 gơl gùng rơndeh lòt mhar do rơ̆p “pờ geh tơn” mpồng mut nàng càr Kon Tum in bơtàu tơnguh mhar, kơ̆ kơl jăp jat jơnau kờñ tàm Jơnau lơh nền tàm pơrjum sồ 23 nam 2022 bơh Ƀộ Cíñ trị dê. Ồng Lê Ngọc Tuấn, đơs: “Broă rơndăp ù tiah, bơcri priă lơh ală gơl gùng rơndeh lòt mhar tàm ù tiah càr dê là di pal mờ bơta geh ngan mờ pơlam gùng dà bơtàu tơnguh, gàr niam ngui bơta ƀuơn bơta pràn, bơta kwơ bơh càr Kon Tum dê. Is ồn, gùng rơndeh lòt mhar Quảng Ngãi- Kon Tum rơ̆p là tiah tờm tă bơsong ală bơta gơkòl, bơta kal ke bè gùng lòt, tàm tơrbŏ bơh Tiah lòt nhơl Dà lơgar Măng Đen dê; lơh geh ù tiah, bơnàng jă bơtàu tơnguh ală gah, ală broă; tàm tơrbŏ ală tiah tam phan tờm chi jŏ nam, tờm chi sa plai, phan lơh sơnơm, kơnuh sơnơm Ngọc Linh; lơh bal bơtàu tơnguh lòt nhơl Gùng lòt tơlir Tây Nguyên, tàm tơrbŏ bal ală tiah lòt nhơl tiơng pơn rơ bơh Tây Nguyên dê gơ gơs dùl phan bơna lòt nhơl krơi is ngan”.

Kung kơ̆p kờñ ngan geh gơl gùng rơndeh lòt mhar bơtàu tơnguh, ồng Nguyễn Tuấn Anh, Phó Củ tịc Duh broă sùm Ủy ƀan Ñân zân càr Gia Lai pà gĭt, geh 2 gơl gùng rơndeh lòt mhar rơndăp ù tiah lòt gan ală tiah, geh gùng rơndeh lòt mhar Pleiku- Quy Nhơn mờ gùng rơndeh lòt mhar đah Tô mờ đah Jum tiah đah mat tơngai lik Dà lơgar. Broă geh bơcri priă lơh, lơh ală gơl gùng rơndeh lòt mhar do rơ̆p geh bơta kwơ dờng ngan gơwèt mờ broă lơh geh, bơtàu tơnguh ală hìu măi lơh gơlik phan dờng, ală mpồl, tiah lơh sa mờ măi mok, lơh sa suơn sre ngui măi mok pa... Bơh hơ̆, bè ồng Nguyễn Tuấn Anh đơs nền: rơ̆p bơsong dồ ròt broă bè cau lơh broă, broă lơh, bơtàu tơnguh priă lơh geh ai làng bol tàm tiah do in. Ồng Nguyễn Anh Tuấn, đơs: “Tàm rơndăp ù tiah bơh càr dê neh geh ală mpồl lơh sa mờ măi mok, tiah lơh sa suơn sre ngui măi mok pa. Tàm gơl gùng rơndeh lòt mhar là 2 anih tờm jun pơndiang phan, 2 anih ròng kơnrồ dà toh, 1 rơbô lồ lơh sa suơn sre ngui măi mok pa, gĭt nđờ rơhiang lồ mpồl lơh sa mờ măi mok, tiah lơh sa mờ măi mok. Gùng rơndeh lòt mhar mut lơh broă gờñ geh 1 nam den càr Gia Lai geh tŭ tơngai niam bơtàu tơnguh sơr lèt gan tai bơh 2 tus 3 nam, mờ dilah gờñ 5 nam den càr Gia Lai geh bơta kwơ tus 10 nam”.

Dùl tàm ală gơl gùng rơndeh lòt mhar tàm tiah Tây Nguyên gam geh sền sơ wì bơcri priă lơh bơh tŭ do tus nam 2030 là gơl gùng rơndeh lòt mhar Dầu Giây- Liang Khàng, bơta jòng rlau 200 kơi sồ. Ồng Nguyễn Văn Gia, Kwang atbồ Sở Giao thông Vận tải càr Lâm Đồng kơ̆p kơnờm, gơl gùng rơndeh lòt mhar do rơ̆p pơgồp bơnah tă bơsong “bơta gơ kòl” gùng lòt rê bè tiah đah Jum mat tơngai lik Dà lơgar mờ ală càr, ƀòn dờng tiah đah Jum Dà lơgar dê. Ồng Nguyễn Văn Gia, đơs: “Broă bơcri priă lơh gùng rơndeh lòt mhar Dầu Giây- Liang Khàng pal đơs là gơ jal uă ngan. Di lah geh gơl gùng rơndeh lòt mhar do, den tơngai lòt gùng đah ƀòn dờng Hồ Chí Minh mờ Dà Làc rơ̆p tơn lơyah ngan, gơrềng dờng ngan tus bơta bơtàu tơnguh lơh sa, mpồl bơtiàn bơh tiah do dê, kung bè broă lòt rê bơh làng bol dê”.

Bơta kwơ mờ gùng rơndeh lòt mhar dê cèng wơl loh làng ngan, ngan là gơwèt mờ ală mpồl lơh sa kă bro tăc phan mờ lơgar ndai tàm tiah Tây Nguyên. Ồng Thái Như Hiệp, cau tờm geh kơphê Vĩnh Hiệp tàm càr Gia Lai đơs, pah nam tăc phan mờ lơgar ndai pơgap 150 rơbô tấn kơphê gar, kờp sền: geh gùng rơndeh lòt mhar, phan lơh geh bơh suơn sre gơtùi lòt song tơn tus ală anih ơhò ơm tàm dà lềng, ala ai broă pal tơrgùm wơl tàm ală hìu măi, anih ơn prap tàm Đồng Nai, Bình Dương dê. Bơta do rơ̆p tềm pềr uă ngan tŭ tơngai mờ ală priă tă jun pơndiang phan, tă phan, bal mờ ală priă jền ndai tai (pơgap bơh 20 tus 25 dolar Mỹ dùl tấn). Ồng Thái Như Hiệp, đơs: “Dilah geh gùng rơndeh lòt mhar Gia Lai lòt tus Quy Nhơn, Gia Lai lòt tus ƀòn dờng Hồ Chí minh, Gia Lai lòt tus Đà Nẵng den bơsong uă ngan broă. Tơnguh ală bơta kwơ phan bơna lơh sa suơn sre mờ ală mpồl lơh sa kă bro rơ̆p tơrmù ƀà bơnah lơi priă bơcri tàm măi mok, phan bơna, bơcri priă tàm hìu măi, phan bơna bơt bơtàu”.

Lơh geh jơnau kờñ ai bơtàu tơnguh in, 11 càr tàm tiah tàm gùl lơgar mờ Tây Nguyên gam dan mờ Dà lơgar sền sơ wì gờñ bơcri priă lơh ală gơl gùng rơndeh lòt mhar tờm bè gùng rơndeh lòt mhar đah Tô- đah Jum tiah đah mat tơngai mut Dà lơgar, ală gùng rơndeh lòt mhar tàm dơlam kơnhoàl ù tiah mờ ală tiah neh geh tàm rơndăp ù tiah. Ồng Võ Ngọc Tuyên, Kwang atbồ Sở Kế hoạc mờ Đầu tư càr Dăk Lăk đơs jơnau đơs:“11 càr tàm tiah jat kềng gah dà lềng tàm gùl lơgar mờ Tây Nguyên bol añ geh nùs nhơm bal, dan mờ Cíñ phủ tàm tơngai dimơ tơngai bơh nam 2025 – 2030 den ai lài bơcri priă lơh ală gơl gùng rơndeh lòt mhar neh geh tàm rơndăp ù tiah gùng rơndeh lòt mhar lơgar Việt Nam dê. Bol añ dan lơh lài ntrờn bơh tơngai tơnơ̆ nam 2030 tàm tơngai bơh nam 2025-2030 bơcri priă lơh sir ală gơl gùng do. Dilah mut lơh broă den ngan ngồn là rài kis làng bol tàm tiah Tây Nguyên dê rơ̆p bơtàu tơnguh uă, di mờ gùng dà pơlam”. 

Làng bol mờ gơ̆p bơyô kờñ sền mờ iăt jơnau cih dơ̆ 1 dan pờ jat gùng pơlam tơnơ̆ do: https://vov4.vov.vn/kho/jonau-tonggit-mpol-botian-thoi-su-xa-hoi/do-rot-jonau-cih-gung-rondeh-ntoat-jol-torbo-ala-tiah-mo-jonau-kop-gon-tongguh-pran-ai-tay-nguyen-in-jonau-cih-do-01-tay-nguyen-tiah-gokol-lot-re-tiah-gokol-lot-re-ka-bro-454183.vov4