Tàm hìu gơ crà đèng lip rơlìl, bơkàu mai rơmit lì niam ngan, ồng Triệu Văn Hạnh ơm tàm xã Ea Knuếc, kơnhoàl Krông Pắk, càr Dăk Lăk chờ hờp đơs, sa tềp do, hìu bơnhă ồng sa tềp dờng tài lơh geh cồng nha niam bơh 2 lồ sầu riêng tam bơrlŭ mờ kơphe. Jơh bal sầu riêng mờ kơphe tàm kàl pa do ndrờm tơnhàu geh uă, tac kung geh giă tai, lơh geh priă jền rlau 2 tơmàn đông. Tàm pơn jat tai cồng nha lơh geh, hìu bơnhă ồng neh bơcri tai priă nàng sơngka sền gàr suơn chi ai kàl lơh sa pa in: “Nam 2023 lơh geh cồng nha den rài kis làng bol dê geh tơnguh loh làng ngan pơn drờm mờ ală nam lài. Tàm nam 2024 do, bol hi rơp pơn jat tai bơcri priă geh bơta niam nàng tơnguh cồng nha lơh geh bơh kàl lơh sa dê. Mờ giă tac phan lơh gơs bơh suơn sre bè tŭ do, ngan là rài kis rơp bơtàu tơnguh rlau”.

Lơh sa suơn sre lơh geh cồng nha là bơta niam tàm broă lơh sa bơh ală càr Tây Nguyên dê tàm nam pa do. Bơh ală bơta chi tam tờm ngan bè kơphe, tiêu, sầu riêng tus ală tờm chi tam lơyah ngai bè tàu, kòi phe ndrờm tơnhàu geh uă, tac geh giă tai, cèng wơl priă jền lơh geh uă. Ồng Nguyễn Hoài Dương, Kwang atbồ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Dăk Lăk yal: “Nam 2023, gah lơh sa suơn sre geh đơs là geh uă bơta tam gơl niam, lơh geh uă cồng nha niam. Kờp jơh priă lơh geh bơh gah lơh sa suơn sre dê gơguh 13% pơn drờm mờ nam 2022. Tàm gah tam phan là pơn rơ ngan rlau jơh, tŭ neh lam lơh ală rơndap broă rơndap tap sèng wơl, lam lơh wơl lơh sa, bàr pe bơta chi tam tờm ngan bè kơphe, tiêu, kòi phe mờ kuơmàng là sầu riêng neh ai cồng nha lơh geh gơguh uă ngan”.

Rơndap tap sèng wơl lơh sa suơn sre, lơh sa jat ròt gah lơh phan gam là gùng dà di ngan, dong lơh sa suơn sre Tây Nguyên bơtàu tơnguh kơ̆ kơljap. Ồng Phạm Tuấn Anh, Kwang atbồ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Dăk Lăk pà git: “Gah lơh sa suơn sre bol hi rơp pơn jat tai lơh ală tiah tam phan jat ròt gah lơh phan, mờ tơl tiah tam phan rơp lơh ală hợp ták xã nàng lơh gơs mpồl tàm tơrb bal mờ mpồl lơh sa kă bro bơdìh. Khi là cau dong kờl ai làng bol lơh broă sa in tàm al bơnah broă lam lơh sa, tàm tơrbŏ bal tac phan lơh gơs, kờp bal mờ broă ai càn priă… Dơ̆ 2 là ờ mìng lơh gơlik phan bơh suơn sre nàng drơng jơnau kờñ phan sa mờ lơh sa suơn sre Dăk Nông gam bơtàu tơnguh jat gùng dà uă bơta kuơ lơh geh, hơ̆ là lơh sa suơn sre lòt nhơl, lơh sa suơn sre sền git… Hơ̆ là dùl tàm ală bơta ƀuơn mờ gah lơh sa suơn sre pal ngui nàng dong làng bol lơh broă sa lơh geh priă jền uă rlau”.

Lơh sa suơn sre bơtàu tơnguh gơ jat bal mờ lòt nhơl là dùl tàm ală bơta pràn bơh Tây Nguyên dê, mờ pơn rơ ngan là bơh ƀòn dờng Dà Làc, càr Lâm Đồng. Nam pa do, lơh sa suơn sre sền git neh pơgồp bơnah dong Dà Làc – Lâm Đồng wă rlau 8 tơlak 600 rbô dơ̆ nac lòt nhơl, gơguh 15% pơn drờm mờ nam lài hơ̆. Ồng Phạm S, Phó Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân càr Lâm Đồng đơs nền, bal mờ bơtàu tơnguh ală bơta broă lơh lòt nhơl mùl geh, mờ bơta tờm là Dà Làc - Ƀòn dờng Festival bơkàu mìng 1 lơm bơh lơgar Việt Nam dê, ƀòn dờng bơceh gùng đơs crih bơh UNESCO dê, càr gam pơn jat tai geh gùng dà broă lơh nàng sơlơ dong lòt nhơl lòt sền broă lơh sa suơn sre bơtàu tơnguh: “Tàm tơngai tus, càr geh gùng dà lam lơh lài, pơn jờng ală broă lơh geh ù tiah lam lơh dờng rlau, phan bơna ờ ndrờm bal, cèng bơta bơceh lơh, dipal mờ gùng dà tam gơl bơh drà kă bro dê, kuơmàng là gơ dờp mờ tam gơl nhơm trồ tiah. Lâm Đồng geh bơta ƀuơn, den rơp pơn jờng sồr ngui niam nàng lơh gơlik phan lòt nhơl krơi is mờ bơtàu tơnguh kơ̆ kơljap rlau tàm tơnơ̆ do”.

Bal mờ Lâm Đồng, nam pa do gah lòt nhơl ală càr Tây Nguyên neh rơhời bơtàu tơnguh wơl. Bơh dơ̆ lơh chờ kơphe Buôn Ma Thuột tus Ngai chờ niam chài, tàp pràn să jan mờ lòt nhơl ală jơi bơtiàn tiah Tây Nguyên dơ̆ 1 bơyai lơh tàm càr Kon Tum, Poh niam chài – lòt nhơl càr Gia Lai mờ Pơrlòng ràng tơlik phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna UNESCO Ù tiah niam chài cing mồng Tây Nguyên, poh niam lòt nhơl càr Lâm Đồng… neh gơ hòi gơ jà gal ngan nac lòt nhơl tus mờ ù tiah kơh bơnơm ndu gơn rơh. Bơta niam chài krơi is, ù tiah brê bơnơm hàng niam, nhơm trồ tiah lơngờm gùt nam là ală bơta ƀuơn nàng lòt nhơl ală càr tàm tiah Tây Nguyên pơn jat tai bơtàu tơnguh. Ồng Trương Hải Long, Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân càr Gia Lai pà git: “Càr neh git nền ală gùng dà bơtàu tơnguh lòt nhơl mùl màl. Lài ngan là bơtàu tơnguh ală phan bơna lòt nhơl, lơh phan bơna ơm wơl ai lòt nhơl in. Bol hi kung tơrgùm lơh ală rơndap broă lơh bơtàu tơnguh lòt nhơl pa mờ lơh sir, ai ngui ală rơndap broă neh geh ring bal. Sơlơ tơnguh tai lơh broă bal lòt nhơl, sơlơ tơnguh tai tìp mat lơh kwèng, lơh bal, ngan là mờ ală càr tiah tàm gùl lơgar mờ ƀòn dờng Hồ Chí Minh; rơp tơrgùm tơnguh mhar tơngai lam lơh ală rơndap broă lơh lòt nhơl jat gùng dà tơrgùm bal, lơh ală mpồl kă bro lòt nhơl, lơh gơs bơta tam gơl pràn ai lòt nhơl in”.

Mut tàm nam 2024, 5 càr Tây Nguyên ndrờm neh geh Thủ tướng Cíñ phủ ring bal rơndap ù tiah tơngai bơh nam 2021 tus nam 2030, broă wèt sền tus nam 2050. Rơndap ù tiah bal ai jơh gùt tiah Tây Nguyên in kung gam geh sền sơ wì mờ jơnau kờñ ai Tây Nguyên gơ gơs là ù tiah bơtàu tơnguh mhar, kơ̆ kơljap jat tàm lơh sa tơlir, tàm pơdar, bềng lìu bơta niam chài jơi bơtiàn. Geh rơndap ù tiah niam, tơl khà là bơnàng jă nàng ală càr tơrgùm bơcri priă, brồ guh pràn kơldang. Tàm dơ̆ lòt lơh broă tàm Tây Nguyên bồ nam 2024, yal rơndap ù tiah bơh ală càr Kon Tum, Gia Lai, Dăk Lăk dê, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đơs là, jat tàm rơndap ù tiah neh geh, ală càr pal git nền ală broă pal lơh mơ tơn mờ gàr bơta ring bal, jak chài. Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đơs nền tàm pơrjum yal rơndap ù tiah càr Kon Tum: “Bol he pal sơn đờm geh 2, 3 bơta kơlôi sơnơng nàng bol he lơh bè lơi ngai tơnguh bơta kuơ he dê; bơta kuơ geh is, bơta kuơ mùl geh, bơta kuơ niam chài mờ ală bơta kuơ trồ tiah ai pà bol he in. Añ kơp kờñ là tŭ đơs tus ù tiah do, kơnhoàl do, xã do den bol he neh sền gŏ ală gùng dà tàm tơnơ̆ do, bol he neh sền gŏ ală hìu mpờl hơ đơm tờm chi. Jơnau bơceh rơndap ù tiah hơ̆ lơh gơlik ală bơta kuơ jơh bal bè huềng nùs, niam chài mờ ală bơta kuơ geh is”.

Lơh sa suơn sre geh cồng nha, lòt nhơl tam gơl niam, rơndap ù tiah ring niam, mut tàm nam pa Giáp Thìn, mờ bơta ƀuơn bơh trồ tiah bal mờ kòn bơnus lơh gơlik, Tây Nguyên gam kơ̆ dơn bơta pin dờn bơtàu tơnguh wă rò nam pa.