Tơnơ̆ mờ uă nhai prồ prang dờng, tơnao dà Đăng Kia – Suối Vàng, do là tơnao dà dờng ngan tềng jơng bơnơm Lang Biang dê neh soăt dà. Ù bŏ tàm tơnao dà kung neh rơdàng. Broă tam phan tàm tiah tuh dà bơh tơnao dà dê, làng bol lơh broă sa tàm thị trấn Lạc Dương, kơnhoàl Lạc Dương, càr Lâm Đồng sùm pal tơrbŏ tai ding dà, lòt tus tàm croh dà gam gơlời dà tàm tiah mờ ală nhai lài là tiah jrô ngan tơnao dà dê.

Ồng Cil Mên, kis tàm thị trấn Lạc Dương pà git, trồ prang nam do jŏ rơlao mờ ală nam, gam lơh pơhìn uă ngan tus mờ phan tam hìu nhă ồng dê. Ồng Cil Mên pà git: “Bè ală nam den tŭ do neh geh mìu bloh, tŭ do den ờ hềt geh dơ̆ lơi mìu. Làng bol gam kơlôi rơcang ngan mờ ờ git lơh bè lơi, tàm hơ̆ uă ngan là hìu jàl tam phan di lah ờ geh dà tuh den phan tam chơ̆t ro jơh”.

Kung tài trồ prang dờng, jơh ală phan tam tàm suơn thôn Đoàn Kết, xã Ayun Hạ, kơnhoàl Phú Thiện, càr Gia Lai neh jơh ro nha. 80 lồ sre lơh kòi tàm do neh gơtìp ro nha jơh, ờ gơtùi lơh tai. Ồng Vũ Văn Khiển, làng bol kis tàm thôn Đoàn Kết pà git, lơh sa kàl prang do, hìu ồng sih 12 lồ sre lơh kòi mờ priă bơcri mờr 400 tơlăk đong, mơya trồ prang dờng bè do di gơlan roh gời tơn. Ồng Vũ Văn Khiển pà git: “Tài nam do kàl mìu jơh gờñ. Tàm do tam phan mìng kơnờm mờ dà croh Ake. Jăt jơnau kơlôi kàl lơh sa bol añ dê den gơtìp ờ geh kàl lơh sa, kung tàm tŭ do ală nam den gam geh dà tuh, mơya tŭ do nam do croh dà soăt jơh, den tàng kòi tàm sre gơtìp ro nha jơh bè do”.

Tàm kơnhoàl Krông Nô, do là tiah “prang dờng” tàm càr Dăk Nông dê, nam do bơta trồ prang gơtìp kal ke rơlao mờ uă nam. Khà dà tàm 33 broă lơh bơtơ̆t rơbòng dà ndrờm neh gơhoài soăt, geh ờ uă tiah dà neh soăt ngan. Ồng Doãn Gia Lộc, Kwang atbồ cơl dŭ lơh broă sa suơn sre mờ bơtàu tơnguh ƀòn lơgar kơnhoàl Krông Nô pà git, tŭ do kơnhoàl gam rơcang lơh broă mờ ală mpồl atbồ tơnao dà, bơtơ̆t dơng dà tàm ală dà croh dờng nàng yuh dà ai ală tiah lơh sa tơrgùm bal in. Tàm hơ̆, ală tơnao dà hìu măi ồs đèng dà pal yuh dà tus tàm tiah hờ đah jum geh bal mờ tŭ ờ pờ tơlik ồs đèng. Ồng Doãn Gia Lộc pà git: “Jơ geh ngui uă tŭ ồs đèng măt tơngai tơrbŏ bal tàm gùng che ồs đèng den pal hòi jà jơh ală mpồl măi pờ tơlik ồs đèng dà. Bol añ pal pơgồp bal mờ Hìu măi ồs đèng dà Buôn Kuốp, bơh 10 jơ drim tus 3 jơ mho kông ty ơm lơh broă, mơya bơh 3 jơ mho tus 9 jơ drim ngai tơnơ̆ kông ty pal yuh dà nàng drơng tàm broă lơh sa, bŭ lah geh pờ tơlik ồs đèng ha là ờ”.

Jăt ồng Trần Văn Khánh, Kwang atbồ Kông ty Hìu măi ồs đèng Buôn Kuốp-do là kông ty atbồ 3 hìu măi ồs đèng dà tàm tiah dà dờng Krông Nô lòt gan bàr càr Dăk Nông mờ Dăk Lăk pà git, nam do El Nino gŏ loh làng ngan. Khà mìu mờ khà dà tus tàm ală tơnao dơng dà ờ uă ngan pơn drờm mờ ală nam lài. Kông ty neh lơh broă mờ ală kơnhoàl gơwèt bàr càr Dăk Lăk mờ Dăk Nông nàng git bè jơnau kờñ ngui dà bơh tơl càr dê. Bơh tŭ hơ̆, lơh geh broă rơndăp lơh nàng yuh dà tàm tơngu me lơh jăt broă lơh ală tơnao dơng dà neh geh Thủ tướng Cíñ phủ kĭ. Ồng Trần Văn Khánh đơs: “Lơh jăt jơnau sồr bơh Thủ tướng Cíñ phủ bal mờ ală sră nggal bơh ală càr Dăk Lăk mờ Dăk Nông dê bè broă sơndră mờ trồ prang, ờ tơl dà, bol añ pơgồp bal nàng gàr broă ai geh dà”.

Trồ prang uă, bơh jŏ neh gơs bơta lòng dờng ngan tus mờ rài kis, lơh sa tàm tiah Tây Nguyên dê. Mơya tam gơl trồ tiah, brê gơtìp mus kơl sùm, gam pơhìn tus mờ broă geh tơl dà. Ală càr gam pơgồp bal uă broă lơh, lơh jăt uă broă lơh nàng tam dră mờ trồ prang geh cồng nha, tơmù ờ uă ngan hoàc huơr tàm lơh sa.

Jăt anih yal lài trồ tiah dà ia tiah Tây Nguyên dê, tàm ală nhai bồ nam 2024, khà mìu geh tàm càr Gia Lai ờ uă rơlao mờ bè ờs uă nam. Bơh lồi nam 2023 tus tŭ do, khà dà tàm ală dà dờng, dà croh gơhoài soăt rơhời mờ gơlik geh bơta ờ tơl dà tàm ờ uă tiah tàm tiah ờ geh rơcang lài dà tuh mờ ngài broă lơh bơtơ̆t rơbòng dà.

Jăt mờ hơ̆, khà dà tàm dà dờng Ba mờ dà dờng Ayun geh tơngŏ gơhoài soăt rơhời, kờp jơh khà dà hòr ờ uă rơlao bơh 31 tus 49% pơn drờm mờ bè ờs uă nam. Yal lài bơh tŭ do tus nhai 5 nam 2024, trồ prang gam pơn jăt tai mờ trồ tơngai duh gơlik geh mờ uă tiah. Tàm tơngai do, ală dà dờng, dà croh tàm càr Gia Lai di gơlan ờ tơl dà. Lơh gơtìp trồ prang tàm ờ uă tiah ờ geh rơcang lài geh dà tuh mờ ngài broă lơh bơtơ̆t rơbòng dà. Anih yal lài do kung yal, bơh lồi nhai 3 di gơlan gơtìp prang uă tàm càr Gia Lai.