Bơnhă ồs tàm tơl hìu nhă làng bol jơi bơtiàn ờ gal cau geh dùl bă kwơ màng ngan tàm bơhiàn rài kis pin dờn. Làng bol ală jơi bơtiàn kis tàm tiah kơh bơnơm mờng đơs là: ală bơta phan ndrờm geh huềng soàn, geh yàng ồs, yàng bơnhă. Tơl bơnhă ồs gơtùi ơn tàm ală tiah krơi is, mơya ndrờm geh ală bơta niam, ală bơta ơ̆t wèr nền nòn ngan. Gơwèt mờ làng bol kòn cau Mông kis tàm tiah hờ đah tô dà lơgar, bơnhă ồs là anih ơm bơh yàng dê, cèng geh bơta kis, sền gàr rài kis hìu nhă. Ồng Vi Văn An, cau lơh broă kơlôi sơnơng bơta niam chài ờs mờng tàm Hìu prăp gàr phan kwơ yau jơi bơtiàn lơgar Việt Nam pà git: “Tàm ală bơta lơi, hìu nhă kòn cau Mông lài do kung bè tŭ do den broă lơh bơnhă là geh kwơ màng ngan. Tơnơ̆ mờ tŭ kòn cau Mông lơh gơs hìu pal jà cau geh bơta mờng chài ngan tus lơh mờ tơnơ̆ mờ hơ̆ geh ơn glah chàng. Kòn cau Mông wèr ngan tàm broă ai cau ndai yờng glah chàng, tŭ ai cau ndai in yờng pal ơn plai lŭ tềng gùl bơnhă ồs”.

Tàm tơl hìu kòn cau Mông ndrờm geh 2 bơnhă ồs: bơnhă ồs dờng mờ bơnhă ồs dềt. Bơnhă ồs dờng mờng geh ơn tàm gùl hìu. Do là anih gàr ồs lơh ram mờ trŭ sa pah ngai. Geh sền là anih gơnrơh ngan, là anih duh khoai ală yàng, duh khoai mò pàng lài do. Cau krơi mŭt tus tềng bơnhă do pal geh cau tờm hìu ai. Bơnhă dềt geh 2 bơnhă tàm dùl đah hờ tơnơ̆ tàm gùl hìu. Tàm hơ̆ bơnhă dềt geh ngui nàng trŭ mèn mén do là phan sa krơi is kòn cau Mông dê, gam bơnhă dờng di mơ geh ngui nàng trŭ biăp sur mờ trŭ ơlăk drơng hìu nhă in. Tàm bơnhă do kung geh ală bơta wèr sơl. Ờ geh nggui, ờ geh jă jơng tềng bơnhă, ờ ai gai jan… tềng bơnhă tài cau đơs là lơh bè hơ̆ lơh ờ niam tus mờ broă ròng phan, phan ròng, sur, iar, ơda gơtìp kòp, ờ mhar dờng.

Gơwèt mờ tơl hìu làng bol kòn cau Khơ Mú, kis tàm càr Nghệ An, ală bơnhă ồs tàm hìu kung là bơta tơngŏ bơh Yàng ồs, ai tơngŏ bơta kis mờ kis gơs. Hìu bơh kòn cau Khơ Mú bŭ lah dờng ha là dềt kung pal geh 3 nơm bơnhă. Bơnhă tàm gùl hìu sơnrờp ngan geh ngui nàng drơng tàm broă sào sa pah ngai geh sơnđan là “Tầm brạ khua mạ”. Bơnhă “Tầm brạ kua mạ” ờ di mìng là anih nàng trŭ sa, ñjơr ồs, mờ gam là anih wă năc tus nhơl. Bơnhă dơ̆ 2 tàm hìu tàm gùl, tiah tờm bơh hìu dê. Bơnhă do geh ơn tềng ñjrong tàm gùl hìu gam sơnđan là bơnhă duh khoai, là anih duh khoai mò pàng lài do kòn cau Khơ Mú dê. Bơnhă dơ̆ 3 geh ơn tàm tiah dŭt ndơl tàm hìu mìng geh ngui nàng trŭ mbar. Tàm 3 nơm bơnhă do, bơnhă duh khoai là kwơ màng ngan, cèng geh uă bơta kwơ tàm rài kis niam chài ờs mờng kòn cau Khơ Mú dê. Ală broă kwơ màng tàm nam hìu nhă dê ndrờm geh bơyai lơh tàm bơnhă duh khoai do. Ồng Vi Văn An pà git tai: “Bơta niam krơi is tàm jơnau pin dờn gơrềng tua bơnhă ồs kòn cau Khơ Mú dê, di lah duh khoai mò pàng lài do, jơi nòi den pal lơh dùl nơm bơnhă ồs is, ờ geh ngui bal. Tài mờ jơi bơtiàn do dê, mò pàng lài do là cau niam. Den tàng tŭ lơh hìu làng bol duh khoai mò pàng lài do, jơi nòi mờng sreh rơpu ha là kơnrồ den bơnhă ồs do geh ngui uă ngan, mờ ờ geh ngui ală bơnhă ồs dan”.

Tàm rài kis pin dờn mờ lơh broă bơh làng bol ală jơi bơtiàn tiah Tây Nguyên dê bè kòn cau Rơđê, Bơnhàr, Mnông… ồs mờ bơnhă ồs kung sùm geh gơnoar kwơ màng. Yàng ồs geh tus bal tàm ală broă lơh chờ ñô sa bơh ală hìu nhă dê bè broă lơh yàng gờm sơnam dờng, wă rò nam pa, lơh yàng kòi… tàm ală ngai lơh yàng, lơh chờ, ồs geh sing, tàm săp ntas dròng cing, mồng, ală cau geh tamya bal gùt dar gơnru ồs gam hìt. Tềng gah bơnhă ồs hờ đang hìu rông, kra ƀòn yal yau, cau kơnòm iăt mờ bơsram bal ală jơnau yal bè rài kis.

Gơwèt mờ kòn cau Hà Nhì, do là jơi bơtiàn kis tàm tiah kơh bơnơm đah tô dà lơgar dê tŭ do kung gam prăp gàr bơhiàn duh khoai bơnhă ồs sùm. Tàm bơnhă ồs tờm tàm gùl hìu, kòn cau Hà Nhì geh ơn dùl nai lŭ gơnrơh, sền do là yàng bơnhă ồs sền gròi bơta ram rài kis ală cau tàm hìu nhă in. Bơnhă ồs ờ mìng là anih trŭ sin phan sa, mờ gam tơngŏ bơta niam bơh cau ùr dê. Pah drim, broă lơh sơnrờp ngan bơh cau ùr kòn cau Hà Nhì dê là sing ồs trŭ dà. Broă sing ồs do cèng geh uă bơta kwơ tàm broă sền gàr hìu nhă dê. Tàm ală ngai sơnrờp tàm nam pa, ngai chờ, ngai satềp, broă sing ồs kung tơngŏ bơta git ưn ngài yàng bơnhă ồs, broă git ưn ngài tus mờ rài mò pàng lài do. Ờ mìng pơgồp bal tàm hìu nhă, bơnhă ồs gam là anih làng bol bơto sồr ală rơnàng kơnòm să bè ală bơta kwơ niam chài krơi kis jơi bơtiàn dê.