Yal yau Tây Nguyên đơs bal, yal yau kòn cau Rơđê, kòn cau Jarai đơs is geh git tus là dùl cồng nha krơi is ngan tàm ù tiah niam chài cing mồng Tây Nguyên. Do là bơta bơceh lơh niam chài bơh yau kòn cau dê mblàng wơl mờ bơr, ai tơnggŏ bơhiàn ờs mờng, bơta pin dờn, kah yau bơh ală jơi bơtiàn dùl êt nă cau tàm Tây Nguyên dê.

Bơh jơnau yal yau Dăm Săn bơh làng bol kòn cau Rơđê dê geh yal sơn rờp tàm nam 1927 tus tŭ do neh geh rlau 100 jơnau yal yau bơh ală jơi bơtiàn tàm Tây Nguyên geh tơrgùm, yal, lip gơs sră. Bulah bè hơ̆, tềng đap bơta gơ rềng bơh uă bơta ndai dê, tŭ do yal yau Tây Nguyên đơs bal, yal yau bơh kòn cau Rơđê, kòn cau Jarai đơs is gam pal kong mờ jơnau pơhìn ờ geh cau tàm pơ dờn. Tềng đap bơta geh ngan do, Anih lơh broă sùm Anih jơnau đơs Việt Nam tàm tiah Tây Nguyên ai tơlik broă lơh pơgồp bơnah prap gàr, ngui niam bơta kuơ yal yau Tây Nguyên đơs bal, yal yau kòn cau Rơđê, kòn cau Jarai đơs is tàm gah pờ tơlik jơnau đơs dà kòn cau jơi bơtiàn dùl êt nă cau tàm Tây Nguyên.

Tàm pơrjum, ală cau tus bal pơrjum neh tă pơgồp jơnau đơs bè cơng tàng geh ngan tàm sră pơ àr, bơta geh ngan prap gàr niam chài yal yau kòn cau Rơđê, kòn cau Jarai, gơnoar broă atbồ dà lơgar gơ wèt mờ broă lơh prap gàr yal yau Tây Nguyên. Ală cau tus bal pơrjum ring bal jơnau đơs là, prap gàr mờ uă broă lơh bè: mblàng yal làm uă tàm gah pờ tơlik jơnau đơs sơñio rùp, mạng internet, bơto bơtê tàm hìu bơsram, bơto bơtê tàm ƀòn lơgar kung bè bơyai lơh ală dơ̆ pơrjum, broă lơh tìp mat lơh kwèng, ngai chờ niam chài. Jat Phó Giáo sư – Tiến sĩ mò Buôn Krông Tuyết Nhung đơs, broă lơh prap gàr mờng kwèng ngan rlau jơh tŭ do là broă lơh bè bơto bơtê mờ bơh mblàng yal jơnau. Bulah bè hơ̆, ală jơnau yal yau geh rơ wah nàng bơto bơtê kung gam dùl êt ngan pơn drờm mờ khà uă ngan ală jơnau yal yau gam geh tŭ do dê: “Bơh lài tus tŭ do, rơndap broă lơh yal yau mờ jòi tơrgùm, mblàng, yal, mơya khà jơnau yal yau bơh ală jơi bơtiàn tàm Tây Nguyên dê, tàm hơ̆ geh cau Rơđê, cau Jarai kung gam dùl êt ngan pơn drờm mờ khà jơnau yal yau mờ bol he jòi tơrgùm geh. Bol hi neh, gam mờ rơp pơn jat tai geh jơnau đơs sồr jàu wơl phan niam chài do rê ai ƀòn lơgar in mờ gơnoar broă bơh VOV dê là dùl tàm ală mpồl kuơmàng ngan dilah bol he geh ngui anih prap ơn do. Bol he ờ mìng ngui khà jơnau yal yau do nàng mblàng drơng ai broă pờ tơlik jơnau đơs in mờ bol he gam geh dùl anih prap ơn sră pơ àr nàng lơh gơs tam gơl sồ, yal tơnggit prap gàr ờ mìng tàm lơgar mờ gam jơh bal tàm lơgar ndai”.

Jờng rơ ngan broă lơh bơh VOV Tây Nguyên dê tàm broă pơn đơl pràn lơh ngan prap gàr niam chài jơnau yal yau Tây Nguyên kung bè yal yau kòn cau Rơđê, kòn cau Jarai jat bơta sền sơ wì bơh mpồl atbồ dà lơgar dê, ồng Lại Đức Đại, Phó Kwang atbồ Sở Văn hóa, Thể thao mờ Zu lịc càr Dăk Lăk đơs là, broă prap gàr niam chài yal yau tàm gah pờ tơlik jơnau đơs là broă lơh geh cồng nha ngan tàm broă lơh gơ rề uă phan lời wơl niam chài do tàm mpồl bơtiàn: “Broă prap gàr niam chài yal yau tàm gah pờ tơlik jơnau đơs là broă lơh prap gàr geh cồng nha ngan rlau jơh. Tài jơnau yal yau geh đơs mờ jơnau đơs, jơnau yal, jơnau đơs crih, mờ mìng geh gah pờ tơlik jơnau đơs hơ̆ sồng gơtùi lơh dùl bă geh cồng nha ngan rlau jơh. Tài pờ tơlik jơnau đơs gơtùi tus mờ tiah sar lơgar ngài mờ gơtùi tus mờ jơh tơl nă cau tàm mpồl bơtiàn, mut tàm tơl gùng, tơl mpồl cau. Ală cau lơh broă tàm anih jơnau đơs pal rơ wah broă lơh bơt bơtàu bè lơi gơ in geh cồng nha, gơ jat tàm bơta krơi is bơh gah broă he dê”.

Mò Phạm Thúy Ngọc, Kwang atbồ Cơldŭ dà kòn cau, VOV Tây Nguyên đơs là, nàng gơtùi lơh geh cồng nha bơh broă prap gàr niam chài yal yau tàm gah pờ tơlik jơnau đơs tàm anih lơh broă den kờñ ngan geh bơta tàm pơgồp bal đah ală gah, ală cau kơlôi sơnơng, ală mpồl atbồ dà lơgar nàng gơtùi geh ală jơnau đơs geh kuơ ngan ngồn: “Mpồl nghệ ñân, cau chài, cau geh bồ tơngoh bơsram sră mờ ală cau kơlôi sơnơng khi gam tơngkah jal mhar bè bơta roh huĭ bơh yal yau dê tàm mpồl bơtiàn. Mờ ală cau lơh broă tàm gah pờ tơlik jơnau đơs pal kơlôi sơnơng, ai tơlik lài broă digơlan gơlik geh, bơta geh ngan tŭ do nàng lơh bè lơi geh ală broă lơh dipal ngan rlau jơh, gơ dờp ngan rlau jơh nàng gơtùi ai yal yau Tây Nguyên mờ bơta kuơ niam chài bơh yal yau Tây Nguyên dê tus mờ mpồl bơtiàn ală jơi bơtiàn dùl êt nă cau Tây Nguyên, khi git mờ khi kờñ sền gàr gơ, kờñ iat mờ ai niam chài do gơ rề uă rlau tai”.

Yal yau là gùng đơs crih yal jơnau, yal jơnau mờ mìng mờ jơnau đơs tòng bơr mờ gam yal mờ gùng đơs crih, đơs crih nàng yal. Tŭ do, tàm mpồl bơtiàn, cau git đơs, yal yau gam rơhời ờ geh tai, tài ală nghệ ñân git đơs crih yal yau neh sangr ài rê mờ mò pàng. Ală bơta lơi gam wơl tŭ do là jòi tơrgùm, lip gơs sră, lơh gơs lơ ma, bơto wơl cau kơnòm să in. Sơnơng tĕ là mờ broă tam gơl gơs sồ ală ƀăng kup sap yal yau neh geh tŭ jòi geh, tơmut tàm mạng inernet, tơmut tàm gah pờ tơlik jơnau đơs mờ lơh gơs jơnau yal yau sềr ờ rùp 2 dà đơs (dà yoan mờ dà kòn cau) den cau kơnòm să ală jơi bơtiàn Tây Nguyên kung gam tŭ niam nàng git bè dùl phan lời wơl niam chài krơi is bơh bèp ồng dê lời wơl.