VOV4.Mnông: Tâm rnôk rnoh tơm prăk ngih dak ntêm an nău kan mât ua\nh bri hôm nha mô âk, r^ nău kơl nkhôm prăk an nu^h mât bri l\e\ kơl an ăp ntu\k kan tơm mât bri ta Kontum geh rnoh prăk ntop kan khlay gay ma mât n’hanh n’hao ueh bri. Ăp nău kan ueh bâh ntrong kan aơ ta ntu\k bri mât Ngọc Linh lah du nău nt^t.

Nkual bri mât ua\nh Ngọc Linh, ta nkuăl Đăk Glei, n’gor Kon Tum geh le\ rnoh neh rlău 36.700ha, le\ rngôch rnoh neh aơ geh dơn nău nkhôn mât ua\nh bri. Dơi geh rnoh prăk rlău 5 rmen prăk ăp năm, ntu\k kan geh rnoh tơm prăk gay ma kơl do\ng mpeh nău ua\nh mât bri, njrăng u\nh sa bri, mât ueh âk ndơ bri, nkre lah bah ir knơmta rnoh tơm prăk ngih dak. Wa Đinh Ngọc Thanh, Giám đốc rnâng kan mât ua\nh nkual mât ndrăy Ngọc Linh an g^t:

“Bâh rnoh prăk so\k prăk nkhôm mât ua\nh bri ăp năm, ntu\k kan le\ leo rdâk njêng nău kan [ư t^ng ntrong kan mât ueh hun hao bri, an lor ăp nău kan ndăn kơt lah đă mât ua\nh bri an ăp rnăk vâl, ntu\k rêh jêng, ntu\k nklang mât bri, nkre lah tâm ton pah kan đah mpôl kan way mât ua\nh bri, ntuh kơl rdâk [ư ăp nău kan tơm khlay kơl an mât ua\nh bri- njrăng u\nh sa n’hanh mbơh tơih nt^m nti pháp luật tât đah ntu\k âk [on lan gu\”.

 Bâh geh rnoh prăk nkhôm an nu^h mât ua\nh bri, bâh năm 2012 tât a[aơ, rnâng kan mât ua\nh nkual bri mât Ngọc Linh geh prăk kan gay ma n’hao mpôl kan, rvăt năp ăp ndơ do\ng khlay kơl an nău kan mât ua\nh bri. Ntu\k kan le\ tâm ton pah kan ăp khay đah 35 nu^h, đah rnoh prăk khay 3 rkeh n’gul/hê/khay; rdâk njêng mhe 1 ntu\k mât ua\nh bri, [ư mhe 30 km trong ua\nh nđôi, 3 ntu\k ndưp chăm njrăng u\nh sa, 4 ntu\k mbơh u\nh sa bri, 10 ntu\k pla ntăm nkre, 6 ntu\k pla mbơh tơih nău nkhôm mât bri, pâng 1 rbăn bảng tam giác đah nkô| nău mô an sreh tơm si, mô an su bri ta ntu\k mbra geh pit in, rdâk [ư rlău 300 ntu\k n’har bri gâl 1 ta trong n’har bri nkual mât ndrăy.

Gay ma nu^h [on lan dêh dăch lơn đah bri, geh nău dơi tâm nău mât ua\nh bri, rnâng kan mât ua\nh nkual mât bri Ngọc Linh le\ pă an rlău 22 rbăn ha bri an rhiăng rnăk [on lan, 4 ntu\k gu\ rêh n’hanh 9 ntuk kan đah rnoh khlay tât 400 rbăn prăk/ha/năm. Du\t rhơn lah nău m^n bâh nu^h [on lan tâm nău mât n’hanh hun hao bri geh n’hao âk. Nô A Đáp, ta xã Đak Man, nkuăl Đăk Glei an g^t:

“ {on lan mât bri mô geh sreh tơm si, [on lan mât bri r^ mô an bu lăp ta nkual bri mât. Lah geh lăp r^ mbơh dâl an ntu\k kan chăm mât bri, đah xã. Tâm [on mât bri geh 5 nu^h hăn du mpôl, 1 khay hăn 5 tơ\. Ntơm nơh ê ho\ geh njêng rmôt kan aơ lah [on lan bâh bah dih tât. Njêng mpôl kan aơ lah mô geh nu^h nănh lăp ta bri, bri hun hao ueh lơn.

Bâh geh [ư săk rnglăy nău kan nkhôm kơl an nu^h mât ua\nh bri, nău kan mât hun hao bri ta nkual mât bri Ngọc Linh le\ geh âk nău dơi du\t rhơn. Tâm ne\ ntoh lư lah ntu\k kan le\ geh mât kơt ơm rnoh neh bri geh pă mât ua\nh, n’hao nău nku\m n’hâm bâh bri hao tât 98%, đăp mpăn ntu\k gu\ rêh an mpô mpa, ăp ntil ndơ bri geh mât n’hanh hun hao ueh,. Nău muih kăl bri, ru\n in neh bri gay [ư mir le\ mô hôm mir, nău so\k si huch đo\ng…nô Thái Kim Nhật, kruanh ntu\k kan mât ua\nh bri Đak Man, rnâng kan mât ua\nh bri Ngọc Linh an g^t, nău nkhôm prăk mât ua\nh bri le\ geh ueh tât nău rêh tâm ban kơt nău m^n mât ua\nh bri bâh [on lan ta ntu\k.

“Ngăn lah lôch geh dơn mât ua\nh bri ta ăp thôn le\ njêng nău tâm ton rdâk njêng êng ndơ\ mbơh rnâng kan mât ua\nh an do\ng. tâm nău tâm ton ne\ bôk năp lah nău hăn ua\nh nđôi, tâm rgop đah ntu\k kan mât chăm. Tal 2 lah rmal ăp rnăk geh tih t^ng nău ntru\nh bâh nău tâm ton. Aơ lah du nău kơl kan an nu^h [on lan hun hao wa\ng sa. Rnoh prăk ma nu^h [on lan do\ng [on lan kanu\ng rvăt tơm ntil, kon rong, nt^t lah cà phê, bời lời n’hao nău geh hun hao wa\ng sa.

Gay ma n’hao tay lơn săk rnglăy nău kan nkhôm prăk mât ua\nh bri, tâm let năp tay rnâng kan mât ua\nh nkual bri mât Ngọc Linh ua\nh năl n’hao tay nău kan mbơh tơih nău kơl nkhôm prăk mât ua\nh bri tât đah nu^h [on lan ta ntu\k; ua\nh nđôi rnoh neh bri mbra geh bu ru\n in âk, nkual dăch [on lan gu\, mir ba, pơk hvi tay rnoh neh mât ua\nh bri an ntu\k rêh jêng, [ư ta ăp nkual nklang ntu\k mât bri, nkre lah n’hao nău dơn mât ua\nh bri hao tât 5 năm gay ma nu^h [on lan dơn mât bri đăp mpăn dăch đah bri, n’hao nău kan mpôl kan way kan [ư t^ng nău mât ua\nh bri, ntuh kơl rdâk njêng ăp nău kan tơm khlay, rvăt năp ndơ do\ng tâm nău kan mât bri, n’hao nău kan ua\nh nđôi n’hanh rmal răng dăng ăp nău [ư tih muih kăl bri.

Nu^h rblang: Thị Đoắt