Aƀaơ, ta n’gor Gia Lai dôl geh hang rhiăng ntŭk mât rong dah găp n’hanh têh. Ngăn an saơ, âk ntŭk mât rong mô hŏ đăp mpăn kloh uĕh mpeh ntŭk gŭ rêh, ƀư nău rêh bah nuĭh  ƀon lan wăr kiău ma tât khuch hô. Nău dja geh mbro jŏ ơm yơn mô hŏ dơi nkra bah.

Rlău 1 năm aơ, nkual tu dak bah ƀon O Gia, xã Ia Pếch, nkuâl Ia Grai pha lah ntlơi dơm, pit rêp hon mpŭm. Yor ăp nar, ăp măng, tu dak n’hôl ƀô ôm bah ăch sŭr bah ăp ndrung n’gar mât rong bah lơ tu dak hoch jŭr. Wa Siu Xuân, nuĭh ƀon lan tâm ƀon dŭt nuih ăl

“Dŏng dak mbor gay ngêt n’hanh pih kho ao. Ntơm bah nar ntŭk mât sŭr n’hoch jŭr ta aơ, ƀon lan mô blău dŏng pha lah ntlơi dơm, aƀaơ n’hôl ôm ngăn, dak ăch chrach hoch nđôch. Ntơm nơh n’hoch nŭng nar, aƀaơ ri n’hoch măng. Ƀon lan ƀư siƀŭt gay đă  rlu ntŭk mât sŭr dja, yơn mô saơ geh plơng ơh đêt”.

Tâm rnôk nê, ta nkuâl Chư Prông, aƀaơ geh lĕ rngôch 61 ntŭk mât rong dăn trong nchrăp ntuh kơl n’hanh n’glăp dŏng, âk 29% rnoh trong nchrăp mât rong ta n’gor Gia Lai. Êng xã Ia Piơr geh 19 ntŭk mât rong, xã Ia Lâu geh 16 ntŭk mât rong. Aơ lah ntŭk nuĭh ƀon lan dŭt nuih ăl tâm âk năm khay yor gŭ rêh tâm n’hôl ôm ndăng măng nar bah ăp ntŭk mât rong.

Wa Ra Lan Song Linh- Groi kruanh Ban Văn hoá Xã hội bah HĐND n’gor Gia Lai hŏ hăn na nê̆  tât ăp ntŭk mât rong ƀô n’hôl ôm, lah nău rgop ta rơh hop HĐND n’gor Gia Lai. Păng an lah, nău khoah dja mbra dơi nkra ntơm bah rnôk hăn ŭanh năl ntŭk ƀư mât rong:

“Ta nkuâl Chư Prông, aƀaơ ntŭk mât rong sŭr, lơn lah ta xã Ia Piơr, hŏ n’glêh an rmal n’hanh an rlu mô hôm mât tay. Yơn doanh nghiệp hôm n’hoch dak djơh đŏng, jêng tât nuĭh ƀon lan nuih ăl. Ntơm bah bôk năp, hăn uănh năl ntŭk ƀư, joi ntŭk ƀư an doanh nghiệp mât rong ndơ dĭng mô saơ ma ƀư ta bôk tu dak kơt aơ, dăch kêng nkual ƀon lan gŭ kơt aơ gay mbơh gưl geh nău dơi kan mĭn uĕh, joi trong êng.”

I ngăn, gay du ntŭk mât rong lăp dŏng kan ân rlău âk rêng ƀư ntơm bah dăn trong nchrăp ntuh kơl, uănh năl khuch tât ntŭk gŭ rêh n’hanh an siƀŭt tŏng nău dơi mât rong. Lơn lah, đah nkô̆ nău mât ntŭk gŭ rêh, ăp trong nchrăp kan ân dơi uănh năl  nău tât khuch bah ntŭk gŭ rêh, an siƀŭt kan uănh tĭng rnoh têh hvi. I ngăn, geh âk doanh nghiệp “der” mô ƀư siƀŭt mât kloh uĕh ntŭk gŭ rêh, dơn nău tih yor trong nchâp đă rmal mô hŏ tŏng dăng an khân păng klach nhiăl. Wa Lưu Trung Nghĩa- Giám đốc Sở Nông nghiệp n’hanh Phát triển Nông thôn n’gor Gia Lai rblang:

“Aƀaơ trong rmal, gưl nkuâl rmal ntŭk mât rong jê̆ n’hanh dah găp dơm ri nău rđău đă rmal ntơm bah 10 tât 15 rkeh prăk; ntŭk mât rong têh, rmal 15 tât 20 rkeh prâwk. Dŭt đêt rđĭl đah tơm prăk ntuh kơl bar pe jât rmen prăk bah doanh nghiệp. Du nău đŏng aƀaơ lah mô hŏ geh quy định mpeh uănh năl di công nghệ đah ăp trong nchrăp mât rong."

Tĭng nchih rgum bah n’gâng kan mât kloh uĕh ntŭk gŭ rêh Gia Lai, aƀaơ n’gor geh lĕ rngôch 209 ntŭk mât rong dơi pă an siƀŭt nchrăp n’hanh dôl dăn siƀŭt nchrăp ƀư. yơn  du gâl jê̆ tĭng ƀư mô hŏ  lhăt jăp nău dăn pă an siƀŭt mât kloh uĕh ntŭk gŭ rêh. Ntơm bah bôk năm tât aƀaơ, lôch hăn ôp uănh bah n’gâng kan dơi kan, UBND n’gor Gia Lai hŏ rmal 7 doanh nghiệp yor mô hŏ geh siƀŭt pă an mât kloh uĕh ntŭk gŭ rêh, yơn nha hôm kan đŏng. Bol ma kơt nê̆, tĭng Phạm Minh Trung- Giám đốc Sở Tài nguyên Môi trường Gia Lai, trong nkra tâm let năp tay, gay đăp mpăn kloh uĕh ntŭk gŭ rêh ta ăp ntŭk mât rong, ri ân geh nău kan nsum nkra đah ăp n’gâng kan bah n’gor:

“Mhe aơ nơh mpôl hên mhe rmal tâm trong ƀô djơh ntŭk gŭ rêh dơm. Yơn du ntŭk nchrăp kan lăp dŏng ri geh tât trong nchrăp ntuh kơl bah Sở Kế hoạch Đầu tư, geh tât nău dơi mât rong thú y bah Sở Nông nghiệp n’hanh Phát triển Nông thôn, geh tât n’gâng kan ta ntŭk, nău mpơl tih geh tât công an. Nău dja ân geh nău lăp kan rgum lam lĕ rngôch bah ăp n’gâng kan gay ôp uănh rgum lam lĕ rngôch, der bah an doanh nghiệp geh ôp uănh, rmal lôch nê mô nhiăl dâk kan tay”.

Gay nkra bah ăp nchiăng khan dja, UBND n’gor Gia Lai hŏ geh siƀŭt rđău đă Sở Kế hoạch n’hanh Đầu tư kan nsum đah ăp n’gâng kan, ăp ntŭk ntĭm nti tay ăp tơm nuĭh ntuh kơl ƀư lôch jêh siƀŭt tĭng quy định; tĭng ƀư ăp quy định mpeh mât njrăng ntŭk gŭ rêh; ƀoi sŏk soăy tay đah du đêt ntŭk mât rong. Sở Kế hoạch n’hanh Đầu tư Gia Lai an gĭt, đah n’gâng kan mât rong, Sở nsŏng kơl UBND n’gor uănh năl na nê̆ trong wăch rgum ntuh kơl, dơn wăch rgum ntuh kơl ăp trong nchrăp kan têh, ntŭk mât rong jĭr, dŏng công nghệ têh uĕh mhe gay đăp mpăn kloh uĕh ntŭk gŭ rêh n’hanh ăp trong nchrăp kan nkre đah nkret njêng ăp ndơ geh ƀư bah mât rong gay đăp mpăn geh rnoh khlay; mô wăch rgum ăp trong nchrăp kan jê̆ chrai, công nghệ khuch ơm./.