Nar 1/6/2012, ta Rƀŭn nchră rơh tal 5, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa 11) jao an Nghị quyết mrô 15, du đêt nău mpeh nău kơl rêh jêng lvang 2012-2020, rgum tâm 2 rmôt nău kơl bôk năp, khlay tâm trong ăp nău kơl rêh jêng lah nău kơl an nuĭh geh soan n’hanh nău kơl rêh jêng. Nău rƀŏng Nghị quyết n’gluh an rgâl nău rêh drăp ndơ, nuih n’hâm an nuĭh geh soan, gay năm 2015 ntơm đăp mpăn rnăk wâl geh soan geh nău rêh tâm ban mô lah âk lơn rnoh rêh rĭng bah nuĭh ƀon lan ta ntŭk; tât năm 2020, ntơm đăp mpăn nău rêh jêng lam ƀon lan, đăp măng tŏng đah nău geh, ntĭm nti, dak si, jay gŭ, dak kloh uĕh n’hanh trong mbơh ntĭm nău mhe, rgop ntơm n’hao nău geh, đăp mpăn nău rêh jêng, tâm ban n’hanh uĕh lăng bah nuĭh ƀon lan. Aơ lah bôk nău khlay mĭn lah tay nău uănh mĭn bah Đảng ƀư tĭng nău kơl rêh jêng, gay hun hao ngăch n’hanh nâp nâl. GS.TS Tạ Ngọc Tấn, Groi Kruanh rnâng kan Hội đồng Lý luận Trung ương an gĭt:

Hun hao nău rêh jêng kon nuĭh, hun hao kon nuĭh, mô rlu n’hao prêh nău rêh drăp ndơ lah nuih n’hâm bah nuĭh ƀon lan lah nău rƀŏng khlay bah Việt Nam tâm rnôk nsrôih, hun hao n’hanh ndâk njêng neh dak. Tâm rnôk rgâl mhe, ndrel đah ăp nău nsrôih hun hao wăng sa, Đảng n’hanh Ngih dak Việt Nam uănh khlay, uănh mĭn ƀư tĭng ăp nău kơl rêh jêng tĭng trong way ƀư: Hao jêng wăng sa hăn ndrel đah ƀư tĭng rgâl hao n’hanh tâm ban nău rêh jêng tĭng gưl, tĭng nău kơl n’hanh tâm rnôk hun hao, đah nău rƀŏng lah nsĭt tay uĕh lăng nar lơ âk an nuĭh ƀon lan.

Jêh 10 năm ƀư tĭng Nghị quyết Trung ương 5 (khóa 11) mpeh du đêt nău kơl rêh jêng lvang 2012-2020, nău wât bah ăp gưl ủy đảng, n’gâng kan ƀon lan nuĭh ƀon lan mpeh nău kơl rêh jêng geh rgâl na nê̆. Trong nău kơl rêh jêng lĕ ntơm tŏng ăp tâm ban, lĕ rngôch, rgum lam, gĭt ăp nău tâm di lam ntŭr neh, ntơm dơi đăp mpăn bah nuĭh ƀon lan, rgop hun hao wăng sa, đăp mpăn chính trị n’hanh đăp mpăn nău rêh jêng, n’hao nău rêh drăp ndơ n’hanh nuih n’hâm bah nuĭh ƀon lan. Ăp rnoh an ƀư dơi geh n’hanh rlet rlău nău rƀŏng nghị quyết n’gluh an đah âk nău uĕh tâm nău kan nuĭh geh soan, n’hŭch ach o n’hanh đăp mpăn nău rêh jêng, tâm dĭng lĕ 26 rnoh ndơ ƀư  geh 5 rnoh ndơ ƀư rlet rlău n’hanh jêh lor n’hanh 16 rnoh ndơ ƀư geh nău rƀŏng tâm năm 2020. Nău kơl an nuĭh geh soan dơi uănh mĭn êng-lah nău kơl uĕh ngăn tâm ăp nău kơl rêh jêng. Đah nuĭh geh soan dơi pơk hvi, rnoh ntop kơl, kơl an nuĭh geh soan dơi nkra rgâl ăp năm. Tât năm 2020, lam dak lĕ mkra sam ƀŭt rhăch nău đă kơp dơn nuĭh geh soan hôm e nkân; đăp mpăn 99,5% rnăk nuĭh geh soan geh rnoh nău rêh tâm ban mô lah âk lơn rĭng bah ƀon lan ta ntŭk gŭ rêh, 99% xă phường ƀư uĕh trong kan tahen ơm, tahen lĕ khĭt. Rlău 9,2 rkeh nuĭh geh soan, tâm nĕ geh rlău 1,2 rkeh nuĭh geh soan dôl geh nău kơl an ăp khay. Nău kơl đăp mpăn nău rêh jêng mĭn lah nău ƀư tơm lah nting dôn bah trong kơl nău rêh jêng tâm njrăng n’gang, n’hŭch đêt n’hanh mkra ăp nău mâp mô lap bah nuĭh ƀon lan tâm nău rêh. Wa Bùi Tôn Hiến, viện trưởng Viện Khoa học Lao động xã hội (N’gâng kan Lao động Thương binh n’hanh xã hội) an gĭt:

Tâm 10 năm, mpeh nău kan pah, nău geh dơi mĭn o rlu dơi rgâl. Trong ƀư ntŭk tăch ntơm dơi jêh, jêng trong mkra khlay tâm trong mkra nău kan. Ăp năm, rĭng geh mkra nău kan an 1,5 tât 1,6 rkeh nuĭh n’hanh rnoh mô geh nău kan mât ta bah dâng 3%. Nău geh bah nuĭh pah kan dơi rgâl tâm 10 năm mhe rlău n’hanh rgum jêt tâm ƀah đah nkual ƀon têh n’hanh thôn. Tât năm 2021, rĭng geh bôk nuĭh lah 4,2 rkeh prăk/khay, âk rlău 3 tơ̆ nkôp đah năm 2010. Mpeh ăp nău kơl n’hŭch ach o ri n’hŭch ach o nâp nâl dơi gĭt âk trong mbơh ƀư săk rnglăy, dơi nsum mpôl lam ntŭr neh uănh lah rup gui leo lor tâm nău njrăng rdâng ji ngot ach o n’hanh rnoh rnăk ach o hŭch rĭng bah 1 tât 1,5%/năm n’hanh hôm 2,23% tâm năm 2021.

Yơn lah, bah meng ăp săk rnglăy dơi geh, nău ƀư dĭng du đêt nău kơl rêh jêng hôm e đêt, jêr jŏt. Nău kơl rêh jêng hôm e mô tŏng lam hvi, tâm rgop ntop kơl n’hanh mô hŏ lam lĕ nuĭh; mô geh nău tâm kơl, boăt nthoi bah ăp n’gâng tơm nău kơl tâm rmôt ƀư tĭng; tâm ƀah rnoh nău rêh đah nkual, rmôt nuĭh hôm e âk. Ăp nău kơl ntŭk pah kan săk rnglăy mô âk. Rmôt pah kan nkual na nê̆ mô hŏ dơi uănh tât di rnoh; rnoh lam hvi BHXH đêt nkôp đah nău geh, BHXH rwăt êng mô hŏ âk nuĭh pah kan râng. Rnoh brêt têh kon se mbrơi dơi rgâl uĕh tam ndơ dak si bah dâng mô hŏ tâm di nău ŭch; rnoh nuĭh ƀon lan nkual thôn ƀon dơi gĭt dak kloh uĕh tĭng di lam dak hôm e đêt; hun hao jay gŭ kon nuĭh mhe geh 41% nkôp đah nău rƀŏng.... PGS-TS Bùi Văn Huyền, viện trưởng Viện kinh tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh nkoch na nê̆:

Ta Việt Nam ri pah kan ta nkual bah dih na nê̆ ta Việt Nam, tĭng ngân hàng lam ntŭr neh nklăp 33 rkeh nuĭh n’hanh geh trong hao. Aơ lah nuĭh mô râng BHXH đah âk nkô̆ nău êng. Khân pơng lah ăp nuĭh mô ach o tât rnoh an ntop kơl, yor nê khân pơng geh tâm ntŭk lam hvi-khân pơng dŭt dơh geh mô lap yor ăp nău tât (mpeh săk soan, mpeh nău kop ji n’hanh ăp nău tât đah trôk nar). Mâp âk nău tât ndal, jêng khân pơng tâm nău đêt lơn, mô lam nkŭm lam hvi jêng mô tŏng đah đăp mpăn rêh jêng. Khân pơng lĕ âk tơ̆ dăn đă rblang an nkual aơ, yơn lah nău mô hŏ dơi mkra rjăp n’hanh nkual aơ dôl geh trong hao âk.

Gay rgâl mhe tay, trong hăn tât hun hao nâp nâl, nău mĭn êng bah Việt Nam lah ndâk njêng tay n’hanh ƀư tĭng nău kan rêh jêng nkŭm lam hvi, lĕ rngôch, tŏng ăp rgâl hao n’hanh tâm ban nău rêh jêng tĭng tâm nău dơi kon nuĭh. Hun hao trong đăp mpăn nău rêh jêng âk trong, lĕ rngôch, mbơh rblang n’hanh rgâl mhe; uănh nău ƀư tĭng nău kơl rêh jêng, mât uănh an nuĭh ƀon lan lah nău kan khlay, lah nău kan ƀa ƀơ bah Đảng, Ngih dak, ăp gưl, nău kan, rmôt kan n’hanh lĕ rngôch kon nuĭh. Groi kruanh n’gâng kan Lao động thương binh n’hanh Xã hội Nguyễn Văn Hồi an gĭt:

Việt Nam geh nău nchrăp an du nghị quyết mhe mpeh nău kơl kon nuĭh tât năm 2030, uănh tât năm 2045 gay mkra ăp nău rêh jêng, tâm di đah nău rƀŏng jêng dak hun hao rĭng geh prăk âk tâm năm 2030 n’hanh dak hun hao geh prăk âk tâm năm 2045.  

Gay dơi geh nău rƀŏng n’gluh, Việt Nam sŏk tay kon nuĭh lah ta n’gul bah rnôk hun hao, đăp mpăn nău kơl rêh jêng kon nuĭh an dơi ndâk njêng n’hanh mbơh ƀư tâm di, tâm ban đah hun hao wăng sa. Đảng, Ngih dak mĭn ntuh kơl an kon nuĭh, an nău kơl rêh jêng lah ntuh kơl an hun hao gay dơi geh nău rƀŏng hun hao ngăch n’hanh nâp nâl.