Ngih Rông bah kônh wa ăp rnoi Tây Nguyên lah nsum ndrel bah rnoi Xơ đăng lah êng, geh uănh lah nau ntoh nau ơm ueh bah nkuăl neh aơ. Đah rnoi Tây Nguyên, ngih Rông geh nau tơm tâm nau huêng khlay, nau ơm yau ndrel lah nau ntoh bah ƀon lan. Ngih Rông bah rnoi Xơ đăng lah ngih prêh, hvi, chor prêh, uănh tă bah ngai kơt lah măt sung, tâm nklang ƀon. Nô A Pháo, Kruanh xã Đak Ang, nkuăl Ngọc Hồi, n’gor Kon Tum, mbơh:

             “Ngih Rông lah ntŭk rgum rƀŭn bah lĕ ƀon, ntơm bah nar rƀŭn, nar ngêt sa têh, ƀon lan kŏ rgum tâm ngih Rông gay ma ndrel ƀư. Ngih Rông geh ăp nŭih tâm ƀon ndrel ndâk nkra, tâm pă nau kan, ăp nŭih, ăp rmôt du nau kan. Ngih Rông kăl e bu ntă ma n’ha, ma ja, mpir nkar...rnôk aơ ri bu ntă ma tôl”.

            Ntŭk bu ndâk ngih Rông yor bu ranh ƀon săch ndrel ndâk tâm ntŭk prêh. Ngih Rông geh ndâk dơi uănh tă bah ngai mô yơn geh tâm bôk ƀon mô lah dŭt ƀon. Nau ndâk ngih Rông ƀư tĭng nau nchâp bah ƀon lan ndrel geh âk nau huêng khlay. Tĭng nau vay, bu ranh mra nchrăp ndơ ndâk, jêh nê ôp brah yang gay ma dăn nau ndâk ngih Bu ranh hăn uănh bu ndâk, ntĭm đă ƀư nau kan gay ma ueh tĭng nau ơm, pă ăp nau kan ân ăp rnăk rgop n’hâm soan, joi ndơ nkra ndrel prăk rêl.

            Ngih Rông bah rnoi Xơ đăng geh ntơm 8-10 meh ngih, nsing tâm nau nkra. Meh ngih geh tâm nthoi ma tơm si, ăp tơm si aơ geh dăp tâm nkăng gay ma njêng tâm ban, ndă ân ngih. Meh ngih thoi ma ăp mâng nda đŏng. Wa A Phâng, xã Đăk Ang, nkuăl Ngọc Hồi, n’gor Kon Tum mbơh: Đah ma ƀon rnoi Xơ đăng, ngih Rông ân prêh, sŏng klơ trôk, kơt nê mơ rgum geh nau ueh bah bri, neh. Kônh wa rnoi Xơ đăng mĭn lah, ngih Rông lah nau rgum rƀŭn đah kon nŭih ndrel trôk, lah ntŭk tâm mâp ndrel tâm njoăl nau rnơm đah kon nŭih ndrel ăp brah yang:

            ‘Ndâk ngih Rông ta aơ hên mra joi tơm si têh, rval. Ăp nê mô dơi dŏng đĭn gay ma pâng ndâk ôh, ma hên kât ma rse reh dơm. Knŭng bu ranh ƀon ndrel ăp nŭih bu ranh âk nơm mơ blau nkra, blau kât ndrel đă kon sau. Ndâk ngih knŭng geh bu klô yor bu klô dơm dơi hao. Rnôk ngih geh ndâk ri mơ tât nau kan bah bu ur, hăn sŏk rse reh, kât tanh jêng blau, gay ma ntă ngih. Kăl e nơh ri ƀư nklăp rlau du khay lah jêh du ngih Rông”.

            Ngih Rông bah rnoi Xơ đăng vay geh dŏng ma n’hăr. Tơm nam geh bu koh jong tâm di, tâm ban ma ngih, jêh nê châm hăch ndrel lăk jêng n’har ngih. Mpir ngih bu nkra ma kđar, pâng ndâk tâm dăch, tâm lôch ngih. Mpông ngih Rông m’ŏng bah năp, ntŭk geh nglan hvi. Ntung jâng gung geh trah ma tơm si têh. Ngih Rông bah rnoi Xơ đăng geh nkra bar đah chor, ntă ma ja mô lah n’ha si tâm êp tĭng ntrong, dăp tâm ban tât chor. Wa A Phâng, xã Đăk Ang, nkuăl Ngọc Hồi, n’gor Kon Tum, mbơh:

            “Lah ƀon lan âk nŭih ri mra ƀư ngih Rông têh, hôm lah ƀon jê̆ ri ƀư jê̆. Rnôk ndâk ngih Rông ân njrăng prêh ndrel jong, 2 ndơ aơ ân tâm ban. Ntŭk rgum ueh ngăn nê lah ntŭk ƀư ôp brah. Rnôk aơ ri geh bàn thờ, kăl e ri knŭng tanh r’i kon jê̆, ân tâm êp meh ngih, lah geh ndơ sa ri kŏ ân tâm nê djê̆ kơt lah nơm ôp bah ma u che”.

            Tâm ngih Rông vay geh rup trah ma tơm si ndrel yông ăp rup geh cheh ueh kơt lah, kao blang, sĭm, rup ba...kônh wa rnoi Xơ đăng knŭng dŏng màu nglang, ôch ndrel chăng gay ma ƀư ueh tâm ngih rƀŭn. Nau mĭn bah kônh wa lah ôch mra mprơh chiak, nglang ntoh nau nuih n’hâm ueh ndrel chăng ntoh ân nau geh dơi. Tâm ăp ngih Rông kŏ geh ntŭk gay ma ôp brah, geh rnôk ri knŭng du mlâm payh, lŭ, nkre rpu...Tâm ngih Rông, âk ƀon hôm yông rup Kruanh Hồ Chí Minh, cờ neh dak. Mô êng lah ntŭk rgum nau ơm yau ma ngih Rông bah rnoi Xơ đăng hôm mât, ƀư ueh ăp nau khlay ơm, nau ôp brah huêng khlay bah rnoi nơm đŏng./.