Trong sĭt ta Tam Kim nar aơ mô hôm geh jêr kơt klâp  rlău jât năm ba năp nơh, trong n’gor 216 hăn bâh Quốc lộ 3 tât ta nklang xã lĕ mhe geh n’gâng kan mât rnă njrăng ngih dak kơl nkra mhe tay, ƀư ueh tay. Lôch nĕ trong hăn bâh xã tât ta nkual pâl nđaih mpeh ba lơ Phia Oăc tât Phia Đén lĕ geh pơk hvi ueh aih, sóng điện thoại, internet lĕ tât ta ƀon, kơl an Tam Kim mô hôm lah xã ta nkual rđŭng ach o. Di tích đồn Phai Khắt ta nklang xã Tam Kim hôm nha geh n’gâng kan ƀon lan mât kơt ơm kơt 80 năm ba năp, bol ma văr nĕ lah nkual tăch ndơ geh dŭt âk ndơ tăch.

Nuĭh ntĭm leo năch pâl nđaih tât khâl jay 4 n’goang, mpir ma gạch dŭt nâp tă Pháp ƀư rnôk tât rŭn in đồn Phai Khắt, tâm ban kơt mpeh nău dơi bôk năp bâh Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân lah yuh Nông Thị Bích, cán bộ rnâng kan mât uănh nkual di tích bri Trần Hưng Đạo. Nău dŭt ueh, mô nă geh nuĭh gĭt lah yuh Bích lah său che Nông Văn Lạc, nuĭh tơm jay aơ. Che Nông Văn Lạc lah nuĭh geh âk nău nsrôih tât râng nău pah kan cách mạng, kơl an Đại tướng Võ Nguyên Giáp tâm rnôk đồng chí pah kan ta aơ. Tât ba kơi nơh, jay aơ geh rnăk vâl pă tay ta ntŭk gay ma ƀư ntŭk di tích.

“Rnôk mpôl rlăng in jay aơ ƀư pôih, che lĕ hăn pah kan cách mạng n’hanh lah cán bộ tơm ta ntŭk, pă jao tay an ur, kon ta jay. Rnôk mpôl rlăng rŭn in, rnăk vâl der du ta ƀon ta meng nĕ gŭ. Rnôk tahen cách mạng in tay pôih lĕ mplơ̆ tay jay an rnăk vâl gŭ. Gâp dŭt rhơn yor lah rơh kon său bâh di tích pôih Phai Khăt aơ, geh mât ueh, uănh chăm n’hanh n’hao nău khlăy bâh di tích, ăp nar geh vơt, mbơh tơih ăp mpôl năch kơt tahen ơm, kon hoc tât uănh,  gĭt vât nău nkoch kăl e”.

Ngai đah Pôih Phai Khắt klâp ma 7 km, nkual di tích bri Trần Hưng Đạo mhe geh n’gâng kan mât rnă njrăng ngih dak geh kơl ƀư n’hao mhe, ƀư lôch di rơh kahgĭt 80 năm nar njêng tahen ƀon lan Việt Nam. Ăp nar khay 12 aơ, ăp nar lĕ geh âk năch bâh âk n’gor, nkuăl ƀon têh ta lam dak tât khâl. Nkual mbah kahgĭt Đại tướng, jay pla n’hơ, bức phù điêu rơh njêng Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân, di tích nkual ndưp gŭ bâh ăp tahen, ăp trong hăn nsong, ntŭk uănh năl ta yôk Slam Cao...lĕ geh rdâk njêng têh ueh, kloh aih. Nkual Bri Trần Hưng Đạo têh hvi rlău 200ha đah nor yôk Khau Giáng dŭt têh hvi, ntŭk geh yôk Slam Cao dŭt prêh geh nuĭh ƀon lan nsum ti mât chăm. Ăp tơm play guĭh, sấu, sau sau, xả cài dŭt jŏ năm, 2 hê nuĭh ut mô lĕ hôm nha kơt 80 năm ba năp, dŭt prêh pŭm n’hâm nđik, ƀư n’hâm an lĕ tahen hăn kan lor bâh cách mạng. Đah nuĭh ƀon lan Tam Kim, nkual bri mô dơn lah drăp ndơ ơm geh khlăy, ma hôm nha geh nău rhơn rnê. Yor ta aơ, rơh u che kăl e hăn ba năp lĕ mô klach mpôl rlăng gay ma mât đăp mpăn, tâm rgop phe, tâm rgop soan an tahen 34 nuĭh.

Wa Nông Đình Chiến, nuĭh geh knơm ta Bản Um, xã Tam Kim nkoch: Rnôk tahen Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân geh njêng, êng Bản Um geh tât 2 tahen, ta  bri aơ lah du gâl tâm lịch sử geh âk nău rhơn rnê bâh ƀon. Yor nĕ, bol ma nău rêh jêr jŏt hô, ƀon lan mô geh sreh kăl si, muĭh bri.

“Ta Bản Um aơ, rnôk nar lễ, nar tết, ngăn lah ta lơ 22/12, Nar mât rnă njrăng ngih dak lĕ ƀon lan, ƀon lan lĕ hăn ta bri gay ma mpoh su nhang an Đại tướng n’hanh gay ma ƀư nar tâm mâp tâm rgum ta aơ, ăp nuĭh dŭt âk tât ta aơ nkre nkah tay nău kăl e nkre lah tâm mâp măt tâm ngơi ndrel, lôch nĕ rhoăt nău tă gĭt blău kan n’hao nău pah kan jan sa...Mpôl hên lah ăp nuĭh âk năm deh nkre lah nuĭh geh nău knơm ta ntŭk, jêng lah way lah ntĭm nti an kon său an geh mât nău way ơm ƀon lan cách mạng. Nar kahgĭt geh tata nuĭh lĕ hăn tĭng cách mạng ta rơh ba năp, mpôl hên way geh sok nău ntoh ang nĕ gay ma ntĭm nti an nuĭh kon său ba kơi”.

Xã Tam Kim aƀaơ geh bơi tât 700 rnăk nuĭh Tày, Nùng n’hanh Dao, n’hao nău way ơm cách mạng u che hăn ba năp, nuĭh ƀon lan Tam Kim nar aơ mô ŭch đah nău ach o ji ngot ji hir. Tâm jay 2 dăp hôm nha ƀô mhe lôch ƀư, yuh Chung Thị Bun, nuĭh Bản Um, xã Tam Kim rhơn an gĭt.

“Ntơm nơh gâp kanŭng tăm bum, tăm mbo, rong sŭr, yơn nuh srê âk, lôch nĕ gâp geh nchrăp đah sai sŏk tơm quýt sĭt tăm, lôch nĕ geh xã mât kơl mpŏng tât ntĭm nti mpeh kĩ thuật. Gâp tăm geh 7 năm hôm, tâm rgop đah tơm mhât n’hanh mât rong sŭr, râng geh bâh 3 nău aơ, rnăk vâl gâp nău geh klâp ma 250 rkeh prăk/năm.

Bâh nău ntuh kơl têh dăng bâh Ngih dak, ngăn lah bâh ăp bôk nău kan nkô̆ mpŏng ngih dak, trong kan ndơ dŏng kơt ngih nti, ngih dak si, trong hăn, dak bât, dak kloh, điện mpoh ang lĕ geh tŏng ăp da dê. Bâh ntŭk tơm ba du yan, ƀon lan lĕ nănh n’hao tât 2 yan, tâm rgop đah mât rong sŭr, djăr, tăm tay bum, quýt, biăp, mhât...Ta Tam Kim ăp ngih jay geh ƀư nâp 2-3 dăp lĕ hao âk ăp nar. Bâh du xã rnoh dŭt jêr jŏt, Tam Kim aƀaơ dôl rgâl ăp nar. Wa Nông Thị Hiệp, Kruanh UBND xã Tam Kim, nkuăl Nguyên Bình an gĭt tay.

“ Gay ma n’hao nău way ơm ƀon tơm cách mạng, xã lĕ geh mbơh tơih rgŏ jă ăp nău kan tâm rlong gay ma an ƀon lan, ntŭk kan ta xã tât râng kan. Tât aƀaơ, đah bôk nău kan Nkual ƀon lan mhe, xã geh 15/19 nău mpŏng kan. Xã lĕ geh tâm rgop đah ăp n’gâng kan, ntŭk kan ndơ̆ ăp ntil tơm tăm geh rnoh khlăy ta nău hun hao pah kan jan sa n’hanh ntrôl dăng ƀư tĭng bôk nău kan nkô̆ mpŏng ngih dak gay ma an ăp rnăk ach o, rnăk dăch ach o tât râng ta ăp bôk nău kan, nău nchrăp kan gay ma kơl an kon ntil, tơm ntil, kơl an ƀon lan hun hao pah kan jan sa”.

Mau nđir bâh bri Trần Hưng Đạo ndrel đah mau nđir bah ăp mir tơm mbo, ba lŏ, biăp, tơm sa play. Nău rêh mhe dôl ntoh ueh ta nkual ƀon cách mạng đah nău nsrôih bâh âk nuĭh ƀon lan ta aơ, n’hanh nĕ lah nău dơi geh ma rơh u che năm e ndrel ntop soan, ntop kan rdâk njêng ta nkual neh aơ.

VOV Đông Bắc