VOV4.Mnông: Mhe aơ, ta xă Hneng, nkuăl Đak Đoa, n’gor Gia Lai, rhia\ng [on lan ăp n’gor Tây Nguyên le\ râng r[u\n nchră “ăp trong mkra ta tơm tiêu” yor ntu\k m^n njêng n’hanh hun hao Tiêu (viện khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên) tâm rgop đah du đêt doanh nghiệp pah kan tâm nău kan mât njrăng tơm tăm. R[u\n nchră le\ nkoch bah nău kan tiêu Tây Nguyên a[aơ.

Tât a[aơ rnoh neh tăm tiu ta ăp n’gor Tây Nguyên le\ rlău rnoh 40 rbăn ha, geh tât rlău 1 n’gul rnoh neh tăm tiu lam dak, geh tăm du\t âk ta 3 n’gor Gialai, Daklak, Daknông. Bôl ma rnoh neh aơ le\ rlău âk đah nău nchrăp bâh n’gâng kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao [on lan, yơn [on lan kan lo\ mir Tây Nguyên hôm nha tăm âk mhe tay đo\ng. đah ăp nkual mât tăm tiu jo\ năm kơt lah Chư Sê, Chư Pưh, le\ geh nău jêr jo\t têh, ne\ lah mât tăm jo\ năm kơt lah knơm ta nău tă g^t kan êng nơm, ê ho\ geh t^ng du nău ntru\nh n’hanh ntrong kan kĩ thuật êng. Mô geh nău g^t tâm pah kan jan sa, mô geh vât tâm nău mât tăm, njreng bu tuh, âk rnoh neh tăm tiu ta Tây Nguyên geh rnoh khuch roh âk, âk mir tơm kh^t ru\h bơi le\ rnôk tơm mhe geh lêh play. Ưp nkual mir tơm way tăm ơm, tơm tiu dôl kh^t ru\h yor le\ ranh n’hanh nău bu tuh ma mô dơi njrăng săm. Yor ne\, [on lan kan lo\ mir knơm âk ta nău mbơh bâh rơh tâm nchră mpeh tuch tăm. Nô Nguyễn Phúc Văn, ta thôn 8, xã Thuận Hà, nkuăl Dak Song, Daknông ngơi:

“ Mir tơm tiu ta Daknông kh^t le\ rngôch lơn đah ăp mir tơm êng. Kơt mir jay gâp le\ kh^t 1 tât 2 rse/ tơm dơm, hôm klen geh 1 rse. Tât râng rơh tâm nchră nar aơ, u\ch geh kơt nti ăp nău kan bâh [on lan kan lo\ mir êng mpeh nău mât tăm tiu, geh ăp nău tâm mbơh, ăp nău dơh nơih, jêr jo\t, gay ma dơi kơt nti đah ăp [on lan kan lo\ mir ăp n’gor êng.

Tâm rnôk nău geh tiu râng geh bâh lam ntur neh a[aơ geh ta rnoh 0.8 tấn/ha, r^ nău geh tiu ta dak he le\ hao tât 2,2 tấn/1 ha. Mô đê| rnoh neh an nau geh 7 tấn 8 tấn/ha. Nău aơ an saơ n’gâng kan tăm tiu ta Việt Nam dôl geh nău dơh nơih têh. Yơn lah, yor nchoăt t^ng nău geh, du đê| nu^h [on lan le\ do\ng âk ir dak si mât tơm tăm, do\ng dak si an ngăch hao jêng tơm tiu. Nău ne\ dôl [ư khuch tât nău ueh geh n’hanh nău knơm bâh găr tiu Việt Nam ta ntu\k tăch rgâl lam ntur neh. Gay ma an tiu Việt Nam geh ntu\k dâk nâp dăng n’hanh jo\ jong, ta rơh tâm nchră, ăp nu^h kan khoa học n’hanh ăp cán bộ mât ua\nh tuch tăm tâm nkual đă [on lan kan lo\ mir mât tăm tiu t^ng trong nâp nâl, n’hao nău do\ng âk dak si sinh học geh ueh an ntu\k gu\ rêh, bah ir do\ng dak si mât tơm tăm kh^h tât nu^h do\ng n’hanh ntu\k gu\ rêh. Tiến sĩ Đặng Bá Đàn, Giám đốc ntu\k kan m^n ua\nh n’hanh hun hao tiu an g^t:

“Tal ngoăy, [on lan an geh do\ng ntil mô geh bu tuh, tal 2 lah [ư neh an ueh ê lor tăm, kônh wa an njrăng nkual neh geh ntưp bu tuh, neh tăm cà phê r^ an geh tăm tơm êng du năm bar năm [ât gay ma bah ndơ tuh ôm reh ta neh ntoh mhe, ăp mir tiu mhe lêh play r^ kônh wa an geh ua\nh njrăng mir tiu ne\ an geh tăm ta n’gâng tơm rêh. Tâm rnôk mât chăm, kônh wa an geh poh phân ach ndrôk, nkre đah phân hữu cơ vi sinh. Tâm khay mih, kônh wa an geh mât ua\nh trong luh dak. Đah mir tiu le\ tă lêh play âk năm, kônh wa do\ng ăp ntrong kan njrăng nău bu tuh lah nău kan lor, gay ma hun hao tơm tiu an nâp nâl.

           Nu^h rblang: Thị Đoắt