Aƀaơ dôl tâm khay klêh điều, yơn nuĭh ƀon lan kan lŏ  mir  ta Gia Lai hôm mô geh nău rhơn yor điều mô jŭr geh, rnoh khlay thuk rđĭl đah năm e nơh. N’gâng kan dơi kan ta ntŭk n’gluh trong  nkra: đah rnoh neh mô săk geh, play đêt tă bah ntĭl  mô uĕh jêng ri đă kônh wa rgâl  tăm ntil điều mhe mô lah rgâl jêng tơm tăm êng ƀa ƀă ăp ntil play,  tơm jong nar geh rnoh khlay wăng sa âk mô lah ăp  ntil tơm dak  si ta nâm n’hâm điều.

Nŭng nar duh hô, wa Lê Trung Nhân, gŭ thôn 2, xã Ia Krái, nkuâl Ia Grai hôm donh điều rŭng n’hanh I ur đŏng. Păng nkoch, rnăk  geh 4000 m2 tăm điều, năm aơ mô  jêng geh âk. 

“Rnoh khlay jŭr thuk, play mô geh âk ri nklăp 3 tât 4  tạ găr dơm, n’hŭch lĕ prăk dŏng kan ri nklăp mô jêng geh. Bu tuh krêp, tŭk lêm kro kao, rnoh khlay rgoh n’gơ aƀaơ rnoh khlay ta ntŭk tăch rgâl 21.000 tât 22.000 prăk 1kg ri thuk  ngăn.  Lah ăp năm rĭng geh ntơm bah 7 tât 8 tạ găr, yơn 2 năm aơ ri rnoh khlay thuk, tơm way geh tu ndrŭng chuh sa ma trôk nar lơn ma khuch djơh”.

Wa Tống A Tám, Kruanh thôn 3, xã Ia Tô, nkuâl Ia Grai geh 60 tơm điều tăm rlŭ tâm mir cà phê. Tơm điều hao  jêng uĕh nơm  geh mât chăm âk bah tơm cà phê. Ndrĭ yơn năm aơ wa Tám nchroh rnoh âk điều geh du n’gul rđĭl đah năm e nơh dơm yor tŭk lêm n’hanh tu ndrŭng chuh sa.

“ Năm e nơh dơn geh bar pe jât tơm điều dơm ma rnoh âk hao tât 1 tấn 6. Aƀaơ lah trôk nar kơt năm aơ kônh wa dŭt rvê yor tu ndrŭng chuh sa, kônh wa puh 2 tơ̆ dak si, geh nuĭh puh 3 tơ̆ dak si yơn mô dơi nkhĭt lĕ ơm. Yơn dŭt khuch hô lah tŭk lêm lơh đŏng, tŭk lêm ntŭk  tât lah kro tât ntŭk nê, khuch khat an kônh wa hôm dŭt âk mpeh tơm geh wăng sa bah găr điều”

Wa Rơ Mah K’lin, Groi kruanh UBND xã Ia Tô an gĭt, aƀaơ nuĭh ƀon lan dôl nsrôih donh điều dŭm ryô, lơn âk lah nơm donh êng mô đă bu tă bah tơm geh wăng sa đêt:

“Điều năm aơ mô jŭr geh kônh wa rvê. năm aơ ri roh nklăp 30% ta xã. Rnoh khlay rvăt năm aơ nklăp 21.000 tât 22.000 prăk 1kg điều dơm. Tĭng uănh năl bah xã ri năm aơ hun hao wăng sa mpeh tơm điều ri đêt ngăn”

Wa Trương Thị Thảo, nuĭh hăn rvăt ta nkuâl Ia Grai an gĭt, tơm điều mô jŭr geh, play nsiăp, play tep jê̆, rnoh khlay thuk jêng nău tăch rvăt jêr jŏt đŏng. Ăp năm păng rvăt n’glăp nklăp 500 tấn găr điều ri năm aơ mô hŏ tât du n’gul.

“ Năm aơ điều mô jŭr geh ngăn, ăp năm điều bu rgum rvăt 1ha geh nklăp 2 tât 3 tấn ri năm aơ dơn geh bar pe tạ dơm. Điều năm aơ djơh rlău ăp năm ăp năm jŭr geh, play điều lĭt uĕh, năm aơ rsip rsap djơh lơn jêng rgum rvăt jêr lơn, ăp công ty khân păng rvăt tay mpet rnoh khlay, uănh nsum lah tăch rgâl mô jêng geh sa”.

Wa Nguyễn Văn Đông, Groi kruanh UBND nkuâl Ia Grai an gĭt, nkuâl geh bơi 6000 ha điều. Aơ dơi  uănh lah tơm n’hŭch ach o  yor tâm di đah trôk nar,  neh ntu  n’hanh nău gĭt blău mât chăm, rnoh ntuh kơl đêt.  Ăp rnoh neh tăm điều mô jŭr geh lơn âk lah ntil ơm, mir tơm kro  ranh, đêt dŏng khoa học kĩ thuật. Êng mir điều ntil mhe cao sản (nklăp 2000 ha) nha hôm an  săk geh đăp mpăn đŏng.

UBND nkuâl mbra ôp uănh tay ăp tŏng lam lĕ rngôch mpeh rnoh âk điều năm aơ, nsing ta nê rgŏ jă, ntop kơl ăp trong ƀư tâm di gay nuĭh ƀon lan tĭng ƀư tay jăp lơn mât chăm điều năm bah kơi tay, lơn lah rêng mât chăm. Nkre nkoch trêng, rgŏ jă nuĭh ƀon lan rgâl tay trong mât chăm, rgâl tăm tay ntil mhe gay tŏng đah nău ŭch geh aƀaơ, n’hanh nsrôih mhâm ƀư gay tâm rgop kan tuch tăm đah ăp doanh nghiệp rgum rvăt điều, tăch n’gluh điều gay n’hao rnoh khlay găr điều ta nkuâl Ia Grai”.

Ta nkuâl Đức Cơ dơi uănh lah “ntŭk rgum âk tơm" điều bah n’gor Gia Lai đah lĕ rngôch rnoh hvi rlău 14.000 ha. Wa Nguyễn Quốc Tư, Kruanh jrô kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan nkuâl Đức Cơ an gĭt, năm aơ săk geh n’hanh rnoh âk găr điều ta nkuâl hŭch ntơm bah 20-50%, êng geh ăp ntŭk “roh dơm” mô geh âk play.  Ndrel đah nê, rnoh khlay rnôk dja  đêt lơn năm e nơh nklăp 4.000-5.000 prăk/kg.

Nkô̆ nău jêng tât nău dja lah tă bah trôk nar duh phang ntoch jong, bri duh hao mbro nkre đah tŭk lêm hŏ khuch tât rnôk luh dang kao kơn play bah tơm điều. Wa Nguyễn Quốc Tư, Kruanh jrô kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan nkuâl Đức Cơ an gĭt: Đah nô nău điều mô jŭr geh play âk năm rlơ̆ aơ, n’gâng kan tuch tăm njrăng đă kônh wa ƀon lan kan lŏ mir ân dŏng khoa học kỹ thuật, công nghệ tâm mir điều ta ăp rnôk luh n’ging, luh kao, mât kao. Nkre, nsrôih ntuh kơl phân poh, dak si ndrŭng mât chăm tơm tăm gay njrăng n’gang tu ndrŭng chuh sa n’hanh an mir điều hao uĕh jêng. Đah rnoh neh tăm mô săk jêng uĕh, geh play đêt tă bah ntil mô uĕh jêng ri đă kônh wa rgâl jêng ntil tơm điều mhe mô lah rgâl jêng tơm tăm êng ƀa ƀă ăp ntil tơm sa play, tơm công nghiệp geh rnoh khlay wăng sa âk mô lah tăm ăp ntil tơm dak si ta nâm n’hâm mir tơm điều.