Sông Mã txo grêk yêiz pluôs txix chos ntông nox txir

“Cur ziv chuôz zis txix thâuv chos chor txir lưv tsiz sôngz mak chuôz zis thiêx muôx nzir phênhv sâu, thiêz huôv tsar tâu kinh têr, têx tuz nhuôs muôx txâuk nox, txâuk hnar”.

Pos Lành Thị Ne, mênhx cxưx Thái, nhoz jok Mé Bon, xar Nà Nghịu, huyện Sông Ma (Sơn La) thâuv hêik pâuz lok chuôz zis li hâux lưv huôv tsar ntông nox txir tưz shir phaz lus puz pâuz li co. Shir phaz đuô thiêz thâuv hâur shôngk shông no, chuôz zis tâu paz 30 triệu đêiv chiê uô qơư kra chor txir lưv tsiz sôngz, viv muôx qơư kra no tưz tsik zos paz đơưk kho tâu qơư muôs trâu chuôz zis 3.000 ntâu thiêr ndis txir lưv tsiz sôngz, mak pos chuôz zis tsênhv sâu zuôr tâu nzir chor chuôz zis txơưr chor txir lưv tsiz sôngz chox lok kra thiêz: “Chor txir lưv tsiz sôngz txir zâu mak muôs tsik yuô tâu gri siêz. Tâu têz qơưk paz uô qơư kra, pêz muôz txir têr lok kra mak muôs tâu gri siêz đuô. Li cur ziv chuôz zis iz shông cux sâu tâu liv muôx 100 triệu đêiv ntâu”.

Zơưv Cà Văn Hoàn, Bí thư uô tsar jok Mé Bon puz pâuz, jok muôx 225 ziv chuoz zis, 990 ntâu lênhx nênhs, phênhv ntâu zos mênhx cxưx Thái uô nênhx nhoz. Uô lơưr tỉnh, huyện li tsưr ziv huôv tsar ntông nox txir, têx shông jê lok no, pox nhuôs tưz hlôngr chor thax tsav ar têz chos poz cưk, kok ntông tsik jông chiê chos chor zav ntông nox txir paz muôx tsiv gri kinh têr siêz đuô.

Txos nhiv no, tas nro thax tsav chos ntông nox txir hâur jok zos 110 héc ta, phênhv ntâu zos txir lưv tsiz sôngz thiêz txir mo môngk. Khov muôx tâu phênhv sâu txix ntông nox txir mak chor chuôz zis pluôs hâur jok tưz tâu txo grêk tsơưs sêi, tas shông 2023 yuôr 25 ziv chuôz zis pluôs, taz sik njuôk xav kaz shông no zuôr muôx 13 ziv chuôz zis tơưv đhâu chuôz zis pluôs; chor chuôz zis muôx phênhv sâu yênhx puô triệu đêiv iz shông cux tsik zos tsơưs: “Nhiv no pox nhuôs uô tâu nox lơưv, vax tsêr cux lox jông lơưv. Ciês hâur jok no mak pox nhuôs tsik tsuv muôs ar chiê cxiv uô vax tsêr nhoz liz iz cxiê qơư txơưr, pox nhuôs tưz muôx tâu phênhv sâu txix ntông nox txir”.

HTX dịch vuv kôngz nuv Bảo Minh nhoz jok C5, xar Chiềng Khoong, huyện Sông Mã muôx 14 thành viên, đros tas nro thax tsav ntông nox txir zuôr xar 60 héc ta.

Zơưv Lê Danh Phúc, Phưv giám đốc HTX puz pâuz, đros tsưr ziv gra siêz đuô tsơưr lươngv thiêz tsiv gri hax huv txir lưv tsiz sôngz, têx shông jê lok no, zơưv thiêz chor xar viên hâur HTX tsênhv sir jos cơưv shâuv, nhênhz chơưv chor zav zuz nôngz yiêz. Txix chor zuz txir lưv tsiz sôngz zâu (ntơưv thax tsav qơư) tưz muôx txix ntâu shông uô ntêx, nhiv no, HTX tưz muôx nzir chor zuz yiêz li txir lưv tsiz sôngz Miền Thiết, txir lưv tsiz sôngz siêr nzor T6… paz muôx tâu tsiv gri kinh têr siêz đuô: “Hêik cxuô mak zuk tsuv tsik so cơưv shâuv, nriêr pâuz chor zuz nôngz yiêz jông đuô. Tiv zix zos txir lưv tsiz sôngz Miền mak jông hênhr lơưv, taz sik txir lưv tsiz sôngz Miền ho chos cov siêr ntâu chiv tsik tâu, viv li tsuv hlôngr jux juk trâu zav zuz nôngz T6 lok sik Ánh Vàng, nox kaz thiêz uô cov txi txir tsik ndax chiv cux tâu. Viv li chiv txir lưv tsiz sôngz thâuv ntêx tsuôk 1 hli, nhiv no truz ntêr txos 6-7 hli, paz muôx tâu phênhv sâu siêz, pêx xênhv cux tsik njiz phiv liv ntâu”.

Thôngz sâu hâur tas nro huyện Sông Mã, tas nro thax tsav chos ntông nox txir nhiv no zos 10.967 héc ta; hâur co chor txir lưv tsiz sôngz zuôr xar 7.600 héc ta. Xav txos iz đraz hli 11, tas nro huyện tưz muôs zuôr xar 50.000 tấn; chor no tsơưs đuô shông uô ntêx tiv ntux kruôr. Taz sik, gri muôs chor txir cux tâu tuôr truôx, iz cxiê zav li txir lưv siz sôngz siêr nzor muôx gri muôs siêz đuô shông uô ntêx, viv li tsik uô phiv liv ntâu txos nênhs chos li phênhv sâu.

Pos Cầm Thị Ngọc Yến, Phưv Chủ tịch Ủy ban hyện Sông Mã puz pâuz, ntu đhâu, đrâuv hêik pêx xênhv nhoz chor xar sir jos uô chor txir lưv tsiz sôngz tsik ndax chiv, ntâu chiv, txir mo môngk ghép… huyện tsênhv sir jos kriz uô sêiz car tsơưr lươngv, li: VietGAP, GlobalGAP chiê paz gra siêz tsơưr lươngv hax huv, cov huv đros trâu ciêz đrôngs hâur têz qơưk thiêz đrâuv têz qơưk. Viv li, huyện chor hax huv txir ntông tưz tsik zos tâu muôs ntơưv têx ciêz thiêz iz cxiê qơư muôs hax huv lox hâur têz qơưk, mak tsênhv tâu muôs tơưv saz đrâuv têz qơưk muk trâu chor têz qơưk EU, Têz qơưk Anh, Mỹ, Đức, Trung Quốc, New Zealand… “Ntu zuôr txos, huyện Sông Mã zuôr yax kriê hêik pêx xênhv huôv tsar chor ntông nox txir sir zôngv công nghệ siêz lok uô nox. Tiv zix zuôr tror sir zôngv uô cê chor pênhr nhiêx chiê paz trâu chor qơư sâu zuôr, uô, ntiv hnaz têx hax huv kôngz nuv sâuv thax tsav. Đros co zos zuôr tsêx trung chox kriê kriz uô, sâu zuôr muôs chiê tax tâu trâu hâux lưv paz thơưz zuôr muôs thiêz piêr pâuz huyện têx hax huv”.

Tsêiz no, Sông Mã txo grêk tâu xar muôx 10% chor ziv chuôz zis pluôs; shông no, thax tsav qơư tror sir jos txo grêk tsơưs, cov chor chuôz zis pluôs hâur huyện tâu txo grêk txos yuôr xar muôx 7% ntâu-kror no tsơưs đuô lok six ntâu pir li têx thax tsav qơư tox siêz txơưr. Shir phaz zos suôv câuv chiv muôs têx txir ntông, tiv zix zos đhâu chêix txir lưv tsiz sôngz, huyện ntus đriv no ho muôx nzir yênhx cxênhz ziv chuôz zis tơưv tâu đhâu chuôz zis pluôs, yênhx puô ziv chuôz zis zos yênhx chor nênhs muôx nhiêx tiv đêiv./.

Thu Thùy-Lik Thox cxêik nhênhv

Jênhv mê nhuôv puôs tsi tâu muôx 6 luz hlik, pok tâu sơưv phênhv nhiêx so xênhz zus nhuôv?

          Grê 31 Chei BHXH 2014 cui tênhv lok têx tâu sơưv phênhv nhiêx muôz paz thâuv xênhz zus nhuôv li đrav kaz:

1.Nênhs lox tôngv tâu sơưv phênhv nhiêx xênhz zus nhuôv zos iz hâur têx lênhx nênhs li đrav kaz:

Lox tôngv zos pox niêv xênhz tuz ci hâur chêr;

Lox tôngv zos pox niêv xênhz zus mê nhuôv;

Lox tôngv zos pox niêv paz xênhz tuz ci hâur chêr thiêz pox niêv ntiêr lênhx nênhs paz xênhz tuz ci;

Nênhs lox tôngv jênhv mê nhuôv puôs tsi tâu muôx 6 luz hli;

đ) Lox tôngv zos pox niêv uô têx tsưr ziv cov tsi muôx mê nhuôk;

Lox tôngv zos txir nênhx gôngr BHXH muôx pox niêv xênhz zus nhuôv.

2.Nênhs lox tôngv cui tênhv ntơưv têx điểm b, c thiêz d ntu 1 Grê no (zos: lox tôngv pox niêv xênhz zus nhuôv; lox tôngv pox niêv paz xênhz tuz ci thiêz lênhx niêv ntiêr lênhx nênhs paz xênhz tuz ci hâur chêr; nênhs lox tôngv jênhv mê nhuôv puôs tsi tâu muôx 6 luz hlik) tsuv gôngr BHXH txưv 6 luz hlik ndê muk hâur txos 12 luz hlik uô ntêx thâuv xênhz zus nhuôv lok sik jênhv mê nhuôv puôs.

3.Nênhs lox tôngv cui tênhv ntơưv điểm b ntu 1 Grê no (zos lox tôngv pox niêv xênhz zus nhuôv) tưz gôngr BHXH txâuk 12 luz hlik ndê muk, thâuv xênhz tuz ci tsuv so hâux lưv lơưr qơư seiz njuôs moz muôx vax huôv li heik kriê, tsuv gôngr BHXH txưk 3 luz hlik ndê muk hâur six hơưv zos 12 luz hlik uô ntêx thâuv xênhz zus nhuôv…

Grê 36 Chei BHXH 2014 cui tênhv lok six hơưv sơưv phênhv nhiêx paz thâuv jênhv mê nhuôv puôs li đrav kaz:

Nênhs lox tôngv jênhv mê nhuôv puôs tsi tâu txưv 6 luz hlik mak tâu so hâux lưv sơưv phênhv nhiêx paz xênhz zus nhuôv txos thâuv mê nhuôk txưv 6 luz hlik hnuz nhôngs. Zos niêv thiêz txir puôr lênhx cxaz chuôz BHXH cxix cxuô mak tâu sơưv phênhv nhiêx paz xênhz zus nhuôv cui tênhv ntơưvntu  2 Grê 31 Chei no mak txir lok sik niêv zuôr tâu so hâux lưv sơưv phênhv nhiêx têz qơưs muôz paz.

Li ntơư, nênhs lox tôngv jênhv mê nhuôv puôs tsi tâu txưv 6 luz hlik hnuz nhôngs tưz gôngr BHXH txưv 6 luz hlik ndê muk hâur six hơưv 12 luz hlik uô ntêx thâuv jênhv mê nhuôv puôs mak tâu so hâux lưv thiêz sơưv phênhv nhiêx têz qơưs muôz paz xênhz zus nhuôv. Six hơưv sơưv phênhv nhiêx paz xênhz zus nhuôvzos txix thâuv jênhv mê nhuôv puôs txos thâuv mê nhuôv txưv 6 luz hlik hnuz nhôngs lơưr têx cui tênhv tâu heik sâuv./.

Thu Thuỳ-Txâur Vax cxeik nhênhv