Vừa bán xong 70 tấn sắn tươi cho Nhà máy chế biến của Công ty TNHH tinh bột sắn Kon Tum, anh Phạm Minh Long, ở thôn Bình Trung, xã Sa Bình, huyện Sa Thầy, cho biết, để trồng được 2ha sắn, gia đình anh phải đầu tư không dưới 10 triệu đồng cho công cày cuốc đất và phân bón. Rồi đến lúc thu hoạch, tiền thuê công nhổ, công vận chuyển đến nhà máy mất thêm hơn 400.000 đồng/tấn. Với giá nhà máy thu mua đầu vụ chỉ 1.550 đồng/kg sắn tươi, lời lãi chẳng còn lại bao nhiêu.

Nông dân huyện Sa Thầy thu hoạch mì trong nỗi lo rớt giá

Cùng với nỗi lo rớt giá năm thứ hai liên tiếp, hàng chục nghìn hộ dân trồng sắn ở Kon Tum còn những nỗi lo khác. Đó là tình trạng ở các huyện xa, như Kon Plông, Tu Mơ Rông, Đắc Glei…tư thương ép giá thu mua mỗi kg chỉ còn vài trăm đồng; không ít nhà máy trừ tạp chất, đánh giá trữ bột mà theo người dân là thiếu công bằng, phần thiệt luôn thuộc về họ.

Anh Đồng Đức Khôi, ở huyện Sa Thầy, nói: “Theo nguyên tắc của nhà máy, củ nhỏ trừ 6%, nhưng nay đem vào củ lớn cũng trừ 6% rồi cộng thêm tạp chất của mì là đất hoặc bẩn hai cái cộng lại. Như tôi trừ 13% trong khi củ to không có củ nhỏ. Còn anh Hà Minh Yên trừ 50%, một tấn chỉ còn được 5 tạ”.

Tìm hiểu thực tế tại một số nhà máy đang thu mua, chế biến sắn ở tỉnh Kon Tum, việc đánh giá trữ lượng tinh bột hay tạp chất đều do nhân viên nhà máy đảm nhiệm, người bán sắn nguyên liệu hầu như chỉ biết “bảo sao nghe vậy”. Chính quyền và các cơ quan chức năng địa phương cũng chưa có hình thức giám sát để bảo vệ quyền lợi cho nông dân.

Trong khi đó, một lãnh đạo Nhà máy chế biến tinh bột sắn thừa nhận, việc trừ tạp chất được thực hiện một cách rất cảm quan: “Tạp chất nó ở dạng là cảm quan. Cảm quan thì tùy theo cái dạng mì, đất, cát dính vào theo xe mì thì mình trừ. Thì trừ ở mức độ nào là tùy theo cảm quan xe mì đó”.

Thuê xe chở mì đi bán cho nhà máy

Theo ông Nguyễn Viết Liệu, Giám đốc Chi cục trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Kon Tum, muốn có sự công bằng trong thu mua và giảm bớt được nỗi lo cho người trồng sắn, cùng với tăng cường công tác quản lý Nhà nước của ngành chức năng, cần phải gắn trách nhiệm của doanh nghiệp với nông dân và ngược lại: 

“Phải có hợp đồng bao tiêu sản phẩm. Trong hợp đồng phải có ấn định giá sàn sản phẩm theo từng năm và giá thu mua theo thời điểm hiện tại nhưng không được thấp hơn giá sàn tạo điều kiện cho bà con yên tâm để đầu tư sản xuất sắn”.

Với 40.000ha, ở tỉnh Kon Tum, sắn là cây trồng có diện tích lớn thứ hai chỉ sau cây cao su. Hiện tại trên địa bàn tỉnh có 6 nhà máy chế biến đang hoạt động và 2 nhà máy trong quá trình xây dựng. Thế nhưng đến nay hầu hết diện tích người dân tự trồng, tự bán, giá cả bấp bênh trôi nổi theo thị trường.

Nếu những nỗi lo cũ với cây sắn ở địa phương này không được tháo gỡ, giải pháp không được triển khai kịp thời thì những tiên liệu không tốt, như vỡ quy hoạch vùng sản xuất, tình trạng tranh mua, tranh bán, thậm chí là liên kết ép giá nông dân là điều hoàn toàn có thể xảy ra.

Khoa Điềm/VOV- Tây Nguyên