Xã Ia Mơr (huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai) có diện tích tự nhiên 44.000ha, nhưng dân số chỉ hơn 2.000 người. Đất rất rộng, người rất thưa, nhưng người dân ở đây vẫn thiếu đất sản xuất. Nghịch lý lớn hơn nữa, là địa phương không sắp xếp được đất sản xuất cho dân nhưng lại có hơn 8 nghìn héc ta để cấp cho doanh nghiệp trồng cao su.

Doanh nghiệp ôm nhiều đất nhưng năng lực đầu tư không tương xứng nên nhiều diện tích cao su đã bị chết. Trước thực trạng này, tại xã Ia Mơr, lãnh đạo xã đang đề nghị cấp chính quyền cao hơn dành một phần đất từ các dự án thất bại để cấp cho dân nghèo thiếu đất sản xuất.

(Xã Ia Mơr giao 8.000ha rừng cho doanh nghiệp nhưng lại không bố trí được đất sản xuất cho người dân- Ảnh: VOV)

Tương tự huyện Chư Prông tỉnh Gia Lai, nghịch lý thiếu đất sản xuất cũng xảy ra tại huyện Ea Súp, tỉnh Đăk Lăk. Trong khi các hộ dân tại các dự án ổn định dân cư trong huyện chỉ được bố trí khoảng 4 sào, gồm cả đất ở và đất sản xuất, chưa đáp ứng được 20% nhu cầu, thì các doanh nghiệp lại được cho thuê một cách thừa mứa, với 26 dự án, tổng diện tích khoảng 20 nghìn ha rừng và đất rừng.

Hậu quả của nghịch lý này là doanh nghiệp chỉ để đất bị để lãng phí, gây tình trạng chuyển đổi trái phép, lấn chiếm, tranh chấp tràn lan. Còn các thôn-xã thiếu đất, tỷ lệ hộ nghèo ở mức 40% đến hơn 70%.  Nghịch lý này đã tồn tại rất nhiều năm mà vẫn chưa được giải quyết, gây ra hậu quả rất xấu, cả về kinh tế và xã hội, cuộc sống đói nghèo, không có vốn, dân phải đi làm thuê bằng cách cưa rừng trái phép, hậu quả là bị bắt, bị đi tù.

Xung đột lợi ích giữa người dân và doanh nghiệp, bất cập trong quản lý và sử dụng đất đai, nhất là tại những diện tích đất có nguồn gốc nông lâm trường đang là vấn đề rất nóng ở Tây Nguyên.

935.000ha là quỹ đất là các công ty nông lâm trường trong khu vực đang quản lý. Trong đợt giám sát mới đây tại Tây Nguyên, ông Nguyễn Lâm Thành, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội đã chỉ ra, các công ty nông lâm nghiệp đang sở hữu quá nhiều đất nhưng hiệu quả sử dụng, đóng góp ngân sách là rất thấp.

Theo số liệu thống kê của Bộ TN&MT, vùng Tây Nguyên hiện có gần 53.000 hộ thiếu đất sản xuất, với diện tích khoảng 24.000ha. Trong đó, tỉnh Đắk Lắk là nhiều nhất với khoảng 19.000 hộ, tỉnh Gia Lai xếp thứ 2 với khoảng 13.000 hộ.

Trong buổi làm việc với các tỉnh Tây Nguyên  mới đây, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã thẳng thắn chỉ ra những bất cập trong quản lý, sử dụng đất đai có nguồn gốc nông lâm trường trong khu vực: Người dân tộc của chúng ta ở trên mảnh đất đấy và một bộ dân di cư tự do thì không có đất, còn đất ở các công ty nông lâm trường thì phát canh thu tô, một số người thu lợi. Điều đó là bất hợp lý, phải được giải quyết để đảm bảo người cày có ruộng, đó là quan điểm của Đảng, Nhà nước ta .

Giải quyết vấn đề đất sản xuất không chỉ giải quyết bài toán sinh kế cho một bộ phận không nhỏ dân nghèo ở Tây Nguyên, mà còn giải quyết những bất ổn, những xung đột tiềm ẩn giữa người dân và doanh nghiệp. Tiến xa hơn nữa là doanh nghiệp và người dân cùng hợp tác, đưa nông-lâm nghiệp Tây Nguyên phát huy được những giá trị vốn có.

Để đạt được mục tiêu ấy, mọi chính sách chỉ đạo của Chính phủ về giải quyết đất sản xuất phải được sớm đi vào thực tiễn, thành hành động cụ thể từ chính quyền các tỉnh trong khu vực./.

Công Bắc/VOV Tây Nguyên