Klêi kơ’nâi Khu pơkuâ ngăn Đảng tơring Đăk Hà tối tơbleăng troăng hơlâ mơjiâng rêm to cheăm mơjiâng môi tơdroăng, khu kăn pơkuâ [ă kuăn pơlê cheăm Đăk Pxi hiăng hên hdroh hôp tơpui tơno, mơ’nui hiăng châ tơdroăng ki môi tuăn tơku\m mơjiâng pêt Tơpăng pơlái cho kế tơmeăm ki xiâm dêi cheăm.

Kơnôm ing tơdroăng mơnhên tro tơdroăng ki pêt Tơpăng pơlái, tung pơla 9 khế tối tơbleăng a thôn, pơlê, khu kăn pơkuâ tơring, cheăm châ xo tơdroăng ki môi tuăn vâ ing kuăn pơlê, ai lối 700 rơpo\ng tung cheăm, Tơpăng pơlái sap ing ton nah cho kế kâ ki hmâ [ă mơngế Rơteăng. Ngoh A Nhoi, ối a pơlê Đăk Kne, ăm ‘nâi:

 ‘’{ă rơpo\ng á hiăng hmâ [ă kâ Tơpăng pơlái kố sap ing ton nah. Sap ing ối tơx^n á hiăng hmâ hlo rơpo\ng á đôu djâ vêh a hngêi. Mê tơná á xuân hiăng lăm đôu [ă ki xiâm cho vâ kâ tung rêm hâi xo. Tung pơlê kố troh rơnó, tâi tâng nho\ng o tung pơlê lăm đôu djâ vêh vâ pro kế kâ rêm hâi ăm tơdroăng rêh kâ ối’’.

Tơdroăng ki pế pơchên Tơpăng pơlái cho pro kơchâi kâ drêng kâ hmê dêi rơpo\ng hngêi dêi mâu kuăn pơlê a cheăm Đăk Pxi. Mê cho klêi kơ’nâi đôu tơpăng tung kong djâ vêh, vâi krâ nho\ng o kô âp, klêi mê chiê kơ-óu, pế lơ kơ-iu [ă po hăng, kâ [ă hmê. Vâ Tơpăng pơlái chiâng kế kâ, châ mơjiâng chiâng tơmeăm kơnía git, khu kăn pơkuâ cheăm Đăk Pxi hnê mơhno kuăn pơlê sap ing túa rah xo tơpăng pơlái tung kong, tá troh pế pơchên Tơpăng pơlái tiô túa ki têng khăng,pro pok, têng a kong tô [ă têng khăng a drá peăng. Kơnôm tiah mê, Tơpăng pơlái khăng, ối tối cho pok dêi cheăm Đăk Pxi ai mơngiơk tr^ng le\m, kâ kơhiâm [ă xú ho\m. Tâng môi tiah hdrối nah, Tơpăng pơlái bố cho kế kâ ki xiâm châ kuăn pơlê xúa tung rơpo\ng hngêi, mê nôkố hiăng chiâng kế kâ ki kum kuăn pơlê pêi lo liăn. Nâ Y Vân, ối a pơlê Ling La ăm ‘nâi:

 ‘’Vâi krâ nho\ng o tung pơlê kố tâng hiăng troh a rơnó đôu tơpăng ôh ti xê to mâu nâ o kơdrâi, mê tá mâu rơpo\ng, mâu ngế ki hiăng ‘nâi pêi cheăng xuân lăm tăng tơpăng vâ vêh tê ăm mâu ngế ki roê vâ pêi lo liăn rêm hâi. Laga, tâng tung rơpo\ng hngêi ai drêng ‘nâ on veă\ng lăm tăng tơpăng tăng môi hâi châ lối 200, 300 rơpâu xuân châ. Ngăn tiô kơ tíu, tâng ki mê vâi ôh tá lăm tăng hên mê rêm rơpo\ng xuân xuân châ 500 rơpâu liăn. Ki khât gá tiah mê’’.

Kơnôm ing tơdroăng mơjiâng kế tơmeăm kâ ki xiâm, troh nôkố hên ngế hiăng ‘nâi [ă tăng troh a cheăm Đăk Pxi, tơring Đăk Hà vâ roê tơpăng pơlái. Yă tê rêm kg tơpăng pơlái khăng, ối tối cho pok a cheăm xuân tâk sap ing 100 – 200 rơpâu liăn kg. Nôkố ai dâng 20 khu mơdró kâ krê xuân dế veăng tung tơdroăng ki tê mơdró kế kâ ki kố.

Mâu rơpo\ng ki pêt Tơpăng pơlái têng khăng a cheăm Đăk Pxi dế hơ’lêh [ă rơhêng vâ ai tơdroăng ki hơ’lêh tung rôh pế pơchên. Kố cho môi tơdroăng ki hlo tơ-[rê khât a môi to cheăm ối kơtiê xơpá môi tiah Đăk Pxi. Pôa Lương Công Sơn, môi rơpo\ng ki tê pok, ăm ‘nâi:

Rôh apoăng á bú pro tíu ki têng a tơnêi xo. ‘Măn tung kơtup tâ tung kơxâk tiah mê xo. Klêi mê chiâng pro hên a kơthung ki kân pin ‘măn châ hên tâ. Cheăm ai pro túa pơkâ tiah mê. Á xuân rơhêng vâ pro tiah lâi mâu khu râ kơvâ cheăng to\ng kum pêi [ă ko\ng tiô chal nếo nôkố vâ kế tơmeăm tê châ hên tâ.

Tơdroăng ki khu kăn pơkuâ cheăm Đăk Pxi, tơring Đăk Hà mơjiâng kế tơmeăm sap ing loăng pơlái ki hmâ trâm ối tung Tơpăng pơlái dế kum kuăn pơlê tung cheăm pêi lo liăn [ă mơdêk tơdroăng ki hiăng ai hlâu sap ing 22 rơpâu ha tơnêi pêt kong [ă châ xo Tơpăng dâng 1 rơpâu ta#n rêm hơnăm.

Ô vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ! Tơdroăng tơnêi têa pơkâ ‘’ Rêm to cheăm pêi môi tơdroăng’’ xua Khu xiâm ngăn ‘na mơnhông mơdêk pêi chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê mơhnhôk pêi tơdroăng cheăng ki kal tung mơjiâng thôn pơlê nếo, rơtế [ă tơdroăng ‘mâi mơnhông mơdêk kơpong cheăng kâ pêi chiâk deăng tung thôn.

Kố xuân cho tơdroăng rơtế pêi tơ-[rê dêi mâu tơring cheăm [ă kuăn pơlê pêi chiâk deăng. Pơtối tơdroăng hâi kố, pó vâi krâ nho\ng o rơtế tơmâng tơdroăng tơpui tơno pơla ngế chêh hlá tơbeăng ‘na tơdroăng kố [ă pôa Nguyễn Đức Đoan, Kăn hnê ngăn Vi [an cheăm Đăk Pxi, tơring Đăk Hà, kong pơlê Kon Tum vâ hlê tơ’nôm tung tơdroăng mơjiâng pok ing tơpăng pơlái dêi cheăm.

Êng: Ô pôa, tơdroăng tơbleăng mơjiâng pro tơmeăm khoăng dêi cheăm Đăk Pơxi châ  mâu kăn kong pơlê tơbleăng pêi pro ga môi tiah lâi?

Pôa Nguyễn Phúc Đoan: ‘’Klêi ai troăng hơlâ dêi Khu kăn Đảng tơring ‘na mơjiâng ‘’Rêm to cheăm pêi môi tơdroăng’’, ing troăng hơlâ dêi tơring ngin hiăng tơbleăng pêi pro a cheăm. To cheăm Đăk Pxi ngin ai tơnêi kong [ă lối 26 rơpâu ha tơnêi tung mê ai lối 22 rơpâu ha tơnêi kong. Kố cho kong ki pá kơdâm kong kân ai hên tơmeăm khoăng tung mê, ngin rah mâu tơmeăm ki xiâm dêi cheăm ngin tối mê cho tơpăng pơlái.

Êng: Ti lâi mâu kăn pơkuâ cheăm Đăk Pxi rah xo tơpăng pơlái vâ pro tơmeăm ki xiâm?

Pôa Nguyễn Phúc Đoan: Ngin hlo tiah kố, pak^ng mâu tơmeăm kế kâ ki hmâ roh vâi krâ nah dêi kuăn pơlê, kơchâi kâ ki lâi xuân ai ki phá tơ ê, ki tơviah krê xêh, la Khu kăn hiăng rah xo tơpăng pơlái xua cho môi tung mâu cheăng ki xiâm. Má môi, cho ai pơlái vâ xo tơpăng pro pok tung cheăm kố gá ai hên.

Đăk Pxi ngin ai hên tơpăng pơlái dâng 1 rơpâu ta#n tung môi hơnăm. Tung hơnăm nah kuăn pơlê a cheăm kố bú xo tơdế kơxo# ki mê tê, dâng 500 ta#n. {ă má péa, kuăn pơlê Đăk Pxi hiăng hmâ pêt pơlái xo tơpăng hmâ pro sap nah [ă kuăn pơlê, mâu kong pơlê achê, môi tiah Bình Định, Phú Yên, Quảng Ngãi tung hên hơnăm kố hiăng lăm tăng [ă hmâ kâ tơpăng pơlái, tung mê ai tơpăng pơlái dêi cheăm Đăk Pxi ngin.

Êng: Tơdroăng lăm đôu tơpăng pơlái pro pok nôkố tung cheăm gá ti lâi, ô pôa?

Pôa Nguyễn Phúc Đoan: Nôkố tung cheăm Đăk Pxi ngin ai dâng 20 tíu lăm đôu tơpăng pơlái pro pok vâ tê, kơxo# tơpăng ối drêh ai dâng 400 troh 500 ta#n. Tơpăng hiăng pro pok tê, rêm hơnăm rêm rơnó môi tiah mê pro tê dâng 20 ta#n pok. Châ xo ăm kuăn pơlê Đăk Pxi dâng 4 rơtal liăn môi rơnó tơpăng.

Êng:Mâu kăn cheăm Đăk Pxi pro ti lâi vâ thăm mơnhông ki tơ-[rê dêi tơdroăng pơxúa dêi tơpăng pơlái?

Pôa Nguyễn Phúc Đoan: Ngin tơku\m pêt tơpăng pơlái vâ mơjiâng pro pok ăm i krúa le\m tâ vâ tơpăng pơlái ki pro pok troh a mơngế rôe kâ tơniăn. Ngin tơku\m pêi má môi cho rak ngăn ‘na ki pro le\m vâ tê. Tơpăng pro pok ai tíu tê, tơdroăng ăm ‘nâi tíu mơjiâng pro ma lối ngin tơmâng, to\ng kum khât troh ki pro le\m krúa kế kâ. Pak^ng mê,  ngin xuân hiăng pơkâ rak ngăn tơpăng ki tơru\m [ă rak vế mơdêk pêt kong dêi cheăm.

Pak^ng mê, đôu tơpăng pơlái pro ti lâi thế tơniăn krúa hlối tơru\m [ă tơdroăng rak ngăn pơlái [ă rak ngăn kế kong. Kố cho xiâm ki ngin pơkâ tâng ngin pêi tro, mơjiâng tíu tê kô cho ki xiâm châ tơ’mot kơxo liăn hên ăm kuăn pơlê, malối tung pơla kuăn pơlê dế toh. Rêm hơnăm tiah mê châ xo tơ’mot liăn hên kuăn pơlê kô châ kơdroh hrâ mơnguâ, kơdroh kơtiê, veăng mơjiâng pro thôn pơlê nếo?

Êng: Tơpăng pơlái hiăng chiâng môi tơmeăm kâ ki xiâm dêi cheăm. La tơpăng vâ pro pok mê hôm châ pơtối pro ta ah há?

Pôa Nguyễn Phúc Đoan: {ă tơdroăng to\ng kum ai 26 rơpâu ha tơnêi kong, tung mê ai lối 22 rơpâu ha tơnêi pêi chiâk deăng, nôkố tơnêi pêt kong kố hiăng châ pơcháu ăm mâu ko\ng ti, khu mơdró, malối pơcháu hnoăng cheăng ăm kuăn pơlê tơru\m rak ngăn kong. Tơdroăng đôu xo tơpăng pơlái ki pêt pá kơdâm kong cho tơdroăng ki ăm phêp [ă ngin hiăng pơkâ tơru\m [ă tơdroăng rak ngăn kong.

Êng: Ing tơdroăng pêi pro tơ-[rê tung pêt tơpăng pơlái, tung la ngiâ, mâu kăn cheăm Đăk Pxi hôm ai pơkâ pêt mơjiâng tơ’nôm tơpăng nếo há?

Pôa Nguyễn Phúc Đoan: Pak^ng xo tơpăng pơlái vâ pro pok ngin pơkâ tung la ngiâ ngin pơtối mơjiâng pro mâu tơmeăm kâ ki ê. Môi tiah nôkố ai pêt priât kong hên lơ tiu kong [ă má lối ai xo ‘măn reăng hdro\ng hên tung kong. Tiah mê tơdroăng mơjiâng pro tơmeăm khoăng pơtối ối nếo tung la ngiâ a cheăm, ngin kô xúa mâu tơmeăm pá kơdâm kong kố vâ mơdêk xo tơ’mot kơxo# liăn ăm kuăn pơlê veăng kơdroh kơklêa, xăm kiơtiê.

Hôm mơnê kơ pôa hiăng tơpui tơno ‘na tơdroăng kố.

Khoa Điềm chêh

Gương, Sa Ly [ă Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng