VOV4.Sêdang - A mơ’nui khế 5, apoăng khế 6 cho pơxiâm mot tung rơnó mêi hngê a Tây Nguyên, tơtro vâ pêt kế tơmeăm khoăng a rơnó rơxa\m. Mơhé ai têa, laga a hên kong pơlê ôh tá châ pêi lo hên alâi, xua tơnêi ôh tá hơpok le\m, rơvât phon ôh tá tro tiô pơkâ. Tơbleăng tối dêi Ngế chêh hlá tơbeăng Rơ’jíu Việt Nam, a tơring Krông Bông, kong pơlê Dak Lak tiah kơ’nâi kố:

            Rơpo\ng ngoh Y Kuet Liêng, ối a [uôn Krông, cheăm Ea Trul, tơring Krông Bông, kong pơlê Dak Lak pêt 5 sao alâi, pêi lo rêm rơnó châ sap 25 troh 30 rơtuh liăn. Ngoh tối, mơhé pêt alâi châ liăn hên tâng pơchông [a\ mâu hdrê ki ê, laga tơdroăng đôu xo trâm pá puât, xua [a\ng tơnêi pêt alâi dêi rơpo\ng a ngo, rơnâk, ki hên pôu pá ro\ng, xui a kơxah, ôh tá chiâng vâ pơto [a\ rơxế. Xêo kơxo# liăn mơ’no cheăng, phon rơvât, rak ngăn [a\ pơto, mê liăn laih ôh tá bê hên. Thăm nếo, klêi kơ’nâi hên hơnăm pêt, tơnêi hiăng ôh tá hơpok le#m, pêi kế tơmeăm chu kơdroh: Xua tơnêi ôh tá hơpok le#m môi tiah hdrối nah xếo, rế hía tơnêi rế ôh tá hơpok xếo, ôh tá dâi le#m, mê pêt alâi thế rơvât phon hên, xua mê ‘na tơdroăng kố cho pá puât ‘nâng.

            Môi tiah hên rơpo\ng ki ê tung cheăm Dak Phơi, tơring Lak, kong pơlê Dak Lak, rơpo\ng nâ Hlai Chil, ối a [uôn Liêng Keh châ veăng hriâm lâm hnê ‘na kih thuât pêt alâi châ xúa hên. Sap ing châ hriâm, nâ Hlai pêi 3 ha alâi ăm dêi rơpo\ng tơná. Nâ ăm ‘nâi, rêm rơnó pêt alâi, rơpo\ng nâ xúa phon u-rê, ka-li, lân hơ’lâk [a\ rơvât péa roh. Rêm ha alâi kal dâng 300 kilô phon rơvât. Laga, tơdroăng ki pro nâ tô tuăn mê cho tơnêi rế hía rế ôh tá hơpok le#m, mê rơvât phon rế hên, tơdrêng amê, châ xo tơmeăm bu iâ. Hdrối nah, tung 3 ha tơnêi, rơpo\ng nâ đôu xo châ 160 kơxâk, mê nôkố hiăng chu kơdroh, bu ối tơdế tê. Tơdrêng amê, yă liăn roê hdrê kơnâ, yă tê alâi rơpâ, mê châ liăn laih ôh tá ‘nhó hên. Nôkố yă alâi rơpâ, yă phon to kơnâ, yă ki pin tê ga rơpâ, la yă hdrê pin rôe kơnâ, nôkố hdrê alâi 75 rơpâu 1 kilô, tiah mê, pin pêt xo ah hmôi pin tê bú to lâi rơpâu liăn 1 kilô, phon rơvât xuân môi tiah mê, hdrối nah péa pái hr^ng tê nôkố pơtăm hr^ng, tơdrốu hr^ng nếo bú môi kơxâk, tơpá drăng mê râ.

Tiô pôa Đinh Văn Phê, kăn pho\ pơkuâ ngăn ‘na hdrê loăng –dêi Vie#n khoa hok kih thua#t ngăn ‘na chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên tối, pak^ng tơdroăng pêt tơvât mâu hdrê prá alâi vâ hơ’lêh trếo kơhiâm ăm tơnêi, kal ngăn nhên troh tơdroăng pro ăm tơnêi hơpok, xuân môi tiah tơ’nôm mâu trếo kơhiâm klêi rêm rơnó đôu xo tơmeăm ki pin pêt. Pôa Đinh Văn Phê tối: Ki kal pin thế ‘mâi bro tơnêi, ăm tơnêi ai trếo kơhiâm thế rơvât phon, vâ pêt mâu prá alâi ăm tơnêi hơpok le\m, vâ tơniăn ăm hdrê loăng ki pin pêt châ xo hên rơnó má 1, má 2, tung mâu hơnăm pơtối vâ alâi ki pêt xông mo dâi ai hnông thế tơtro\ng mâu tơdroăng a kơ’nâi kố, thế rơvât tá phon êak ro, hên tíu ‘nâ ôh tá ai liăn rôe mê thế rơvât phon hưh cơ vi sinh môi hơnăm rơvât môi hdroh vâ tơnêi châ hơpok, xuân môi tiah tơdroăng châ hrik trếo kơhiâm hên tâ, vâi krâ nho\ng o xuân thế rơvât phon tro kih thuât [ă châ mâu kơ koan hnê tối tro mê nếo ai pơxúa.

Ô vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ! Vâ hlê ple\ng tơ’nôm ‘na tơdroăng rơvât phon ăm alâi, pro ăm alâi xông mo dâi, ai châ, ngế chêh hlá tơbeăng cheăng ‘na kơvâ ki kố ai kơ êng thak sih Đinh Văn Phê, kăn pho\ pơkuâ ngăn hdrê loăng plâi–dêi Viê#n khoa hok kih thuât chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên. Pó vâi krâ nho\ng o kô tơmâng!

Êng: Ô thak sih, sap ing pêt ta troh đôu dêi alâi mê tơdroăng choi phon ăm alâi ai klâ choi to lâi xôh?

Thak sih Đinh Văn Phê: Tiô tơdroăng pơkâ choi phon, sap ing pơxiâm pêt ta troh drêng đôu xo klâ choi môi xôh, choi phon ahdrối vâ pêt, [ă 2 hdroh choi ăm alâi re\ng kân, alâi cho hdrê loăng kal vâ hrik hên trếo kơhiâm, môi tiah vâi krâ nho\ng o hiăng ‘nâi, vâ ăm alâi xông mo dâi, ai châ, châ xo 10 ta#n tung 1 hectar mê hdrê alâi hiăng hrik ing tơnêi hên trếo kơhiâm, môi tiah kố: 269 kilô đăm ki tơná gá ‘nâng, ôh tá xê ki hiăng tơvât, tơ’mô [ă 585 kilô đạm u-rê tơ’nôm [ă 111 kilô lân ki tơná gá ‘nâng, ôh tá xê ki hiăng tơvât tơ’mô [ă 694 kilô lân [ă tơ’nôm 269 kilô ka-li ki tơná gá ‘nâng, ôh tá xê ki hiăng tơvât, tơ’mô [ă 479 kilô kali clorua.

Êng: Ô thak sih, vâ alâi ai châ, ki kal, trếo kơhiâm môi tiah choi phon ăm alâi gá hên iâ to lâi, ô thak sih?

Thak sih Đinh Văn Phê: Vâ alâi châ sap 8 troh 10 ta#n alâi kloăng gá tung 1 hectar mê ki kal vâ trếo kơhiâm dêi alâi tung plâ pơla xông kân kô ai 5 troh 10 xôh phon êak ro, mâu tíu ki ôh tá ai liăn oh tá ai phon êak ro vâ choi xuân chiâng vâ hơ’lêh [ă phon hưh cơ vi sinh hên iâ gá sap 2 troh 2 ta#n 5 tă tung 1 hectar, tơ’nôm [ă 300 kilô u-rê, tơ’nôm [ă 500 kilô phon lân, tơ’nôm [ă 100 kilô ka-li-clo-rua, kố cho tâi tâng tơdroăng hnê choi phon ăm tung 1 hectar alâi tung môi rôh pêt.

Êng: Ô thak sih, tiah mê túa choi phon ăm alâi [ă tơdroăng choi ahdrối vâ pêt kô pêi pro môi tiah lâi?

Thak sih Đinh Văn Phê: Má môi cho choi phon hdrối vâ pêt, vâi krâ nho\ng o choi tâi tâng phon êak ro lơ phon hưh cơ vi sinh tơ’nôm [ă 500 kilô phon rơvât tơ’mô hdrối vâ pêt.

Êng: Tiah mê [ă tơdroăng choi phon ăm re\ng xông kân mê gá tiah lâi ô thak sih?

Thak sih Đinh Văn Phê: {ă tơdroăng choi phon ăm re#ng xông kân kô klâ choi 2 xôh, choi ki má 1 [ă choi ăm re#ng kân ki má 2, [ă tơdroăng choi phon ăm alâi re#ng kân ki má 1 vâi krâ nho\ng o thế ngăn a tơdroăng drêng alâi hiăng hu\n 4 troh 5 kơtâ hlá, tơkéa vâ tối gá hiăng kân rôh pơla xap 12 troh 17 hâi klêi pêt, mê pó vâi krâ nho\ng o thế choi phân môi tiah kơ’nâi kố: choi tơdế kơxo# phon đăm u-rê tơ’mô [ă tơdế phon ka-li-clo-rua, tơ’mô [ă 50 kilô clo-rua, vâi krâ nho\ng o thế choi kơtăn xiâm sap 4 troh 5cm, klêi mê po tơnêi kơđu, go#m a xiâm vâ tung pơla mê alâi châ hrik xo hên trếo kơhiâm ing trếo đăm [ă ka-li.

Êng: Hôm mơnê kơ thak sih!

Gương prế A Sa Ly tơplôu [ă pơchuât