VOV.Sêdang - Nôkố Tây Nguyên hiăng mot tung rơnó mêi, kong mêi tung lâp lu, mêi lâp rơdâ tung kơpong. Kố xuân cho rơnó kơphế xông kân rơdêi, kloăng kơphế vâ kân [a\ hiăng vâ chê troh tung rơnó krí xo. Tơdroăng rak ngăn [a\ rơvât phon hneăng kố vâ ăm kơphế kloăng kân, vâ pêi lo châ hên kơphế, xuân môi tiah hbrâ ăm xiâm kơphế xông ngiât le\m plâi kơtốu a rơnó hơnăm kơ’nâi. Tung tơdroăng hâi kố, tie#n sih hnê pêi chiâk deăng Tôn Nữ Tuấn Nam, kăn pơkuâ [ơrô khoa ho\k, vie#n khoa ho\k hnê rak ngăn pêt kong Tây Nguyên kô hnê kuăn pơlê [a\ púa hmâ túa rak ngăn [a\ rơvât phon ăm kơphế a rơnó kong mêi.

Tiô Tie#n sih Tôn Nữ Tuấn Nam pơla kố ai tơdroăng hơ’leh, mâu trếo kơhiâm tung plâi vâ ăm kloăng plâi piê le\m, kloăng hngăm. Xua mê gá kal hên trếo kơhiâm. Tiah mê phon khoăng xuân kal há tung pơla kố [ă kal hên tâ a poăng rơnó mêi; cho rôh kal rơvât phon hên [ă tơku\m hên má môi tung tâu tâng phon rơvât tung môi hơnăm ăm loăng kơphê.s Vâi krâ nho\ng o kal thế tơtro\ng troh plâi dêi kơdrum kơphế vâ rơvât tơ’nôm phon i tu\m. Tie#n sih Tôn Nữ Tuấn Nam ăm ‘nâi: Túa rơvât phon khoăng, tơkéa vâ tối phon vô cơ, kô rơvât hên a pơla kố, [ă mâu kơdrum plâi hên, sap 6 troh 7 ta#n kloăng tung 1 hectar, mê pơla tơ-ê rơnó mêi vâi rơvât phon troh 2 hdrôh, rêm hdroh dâng 5 troh 6 lăng tiah mê. La [ă mâu kơdrum ki vâi krâ nho\ng o bú rơvât châ 3 hdrôh tung 1 hơnăm, tơkéa vâ tối apoăng rơnó mêi rơvât 1 hdroh, tơdế rơnó mêi rơvât 1 hdroh [ă mơ’nui rớno mêi rơvât 1 hdroh, mê rôh rơvât a tơdế rơnó mêi vâi krâ nho\ng o thế rơvât hên tâ rôh apoăng rơnó mêi [ă mơ’nui rơno mêi. Pơtih apoăng rớno mêi rơvât 5 lăng mê tơdế rơnó mêi rơvât sap 7 troh 8 lăng ăm môi xiâm phon N-P-K ki tơvât, [ă mơ’nui rơnó mêi rơvât phon iâ tâ, sap 5 troh 6 lăng.

Tung pơla tơdế rơnó mêi, plâi kơphế châ kơd^ng hên trếo khăng, pơxiâm tâk ‘na ki vâ rế kân [ă kloăng gá kân tiô kơ plâi. Drêng kố, loăng kơphế kal vâ đăm [ă kali hên tâ lân. Xua mê, kuăn pơlê thế rah rôe [ă rơvât phon ki ai hên đạm [ă kali tâ lân [ă vâ tơniăn tơdâng tơ’mô, xua tâng rơvât ôh tá tu\m kali [ă rơlối đăm plâi kơphế kô hên têa la kloăng ku\n. Tie#n sih Tôn Nữ Tuấn Nam tối ‘na mâu koơlo rơvât phon hên iâ môi tiah a kơ’nâi kố vâ kuăn pơlê ‘nâi. {ă môi túa phon, mê vâi krâ nho\ng o hiăng rơvât tâi phon lân apoăng rơnó mêi , xua mê pơla rôh tơdế rớno mêi kố pin ôh tá êa rơvât phon lân xếo. Pin bú kal rơvât phon Urea [ă Kali tê. Pin hơ’lâk tiô pơkâ 1 tă urea; 1 tă Kali [ă rơvât dâng 5 lăng môi xiâm, [ă phon N-P-K ki tơvât pin xuân chiâng vâ xúai Đăm [ă Kali tơ’mô dêi pó lơ kali hên tâ Đăm, pơtih túa 16-8-16 cho túa tơvât ai Đăm [ă Kali tơ’mô dêi pó, xuân ai 16%. ‘Na ko\ng kơlo rơvât 16-6-19 cho ai Kali hên tâ Đăm 3 rôh. Tiah mê 2 túa rơvât mê xuân tro vâ rơvât a pơla tơdế rơnó mêi [ă a mơ’nui rơnó mêi.

Ngăn a hnăm dêi loăng, tơdroăng xông kân [ă vâ ‘nâi hdrối dêi plâi kơtóu hên lơ ôh vâ hơ’leh ki tâk lơ chu kơlo phon rơvât ăm tơtro. Vâi krâ nho\ng o pôi tá klâ iâ mâu rôh rơvât phon vâ phon pôi tá tơku\m nếo, loăng ôh tá hrik xo tâi ah kô mơ’nhiê hên phon tê kơtê.

Malối mâu kơdrum loăng ki ai plâi kơtóu hên thế rơvât 4 hdroh tung hơnăm. To pơla rơnó mêi, teăng rơvât phon 1 hdroh mê pó vâi krâ nho\ng thế rơvât 2 hdroh, [ă rêm hdrôh dâng 6 lăng [ă mâu kơdrum ki ai plâi hên dâng 6 ta#n tơngi klêng. Tiah mê nếo tơ’mot trếo kơhiâm teăm ăm loăng hnối mơ’rêh plâi, hnối mơ’reh tơkâng vâ le\m ăm rôh loăng lo reăng, kơ’mu\n plâi hơnăm kơ’nâi.

Pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng: ngăn tiô kơ túa tơnêi vâ roh phon rơvât [ă xúa túa rơvât ki tơtro. Môi tiah, [ă tơnêi ki rơvât prêi thế rah phon ki hrá hê tâ, klâ rơvât hên hdrôh vâ tơru\m rơvât tơ’nôm phon hưh kơ. Tâng hbrâ tơnáo têa tôh lơ tơnêi ai tu\m ki hngiâm thế phon hrá hê. Vêh nếo, tâng ai têa toh lơ tơnêi hngiâm thế rah túa phon rơvât re\ng hê vâ teăm rơvât ăm kơdrum loăng. Pó vâi krâ nho\ng o thế ngăn kong prâi, la ki hmâ tâng pin rơvât 4 hdroh 1 khế, 1 khế tơdế ah pin rơvât nếo, drêng phon châ loăng hrik xo hiăng hên mê pin kô chiâng tơvât nếo. Xuân ôh tá chiâng rơvât lối achê. La vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng [ă tơdroăng tâng rơvât hơngế lối râ mê kô trâm kong tô ah mơ’nhiê phon hên. Xua mê rôh rơvât phon má mơ’nui tung hơnăm mê pin xuân ôh tá chiâng rơvât lối hrá, hmâ hlo thế hdrối tơdế măng t^ng khế 10 yương l^ch.

Drêng rơvât phon ăm kơphế, vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng: po nhâ, tah hnêi tah mâu hlá hiăng kho tung klôh kơphế hdrối vâ rơvât phon vâ tơniăn ai pơxúa dêi phon, malối cho mâu túa phon ki tơ’lêi hê re\ng.

Rơvât phon tơ’mô pá kơdâm tơkâng kơphế [ă klêi mê po tơnêi kơđu vâ pôi tá ăm phon châ lo tiô hyôh. {ă mâu kơdrum kơphế ki a’ngêi  lối 15 độ lơ pêt a tơnêi rơnâk ngo,  thế rơvât phon tiô kloh [ă kơđu nhên. Kal rơvât tơ’mô rơtâ tá xiâm loăng, vâ ví rơvât tơku\m hên phon a môi tíu, ah kô pro ăm loăng [ă tơdjâk troh trếo kơhiâm ki ối tung tơnêi.

Rơkâu pó vâi krâ nho\ng o châ xo dêi plâi hên.

Gương prếi A Sa Ly tơplôu [ă pơchuât