VOV4.Sêdang - Rơnó kố loăng kơphế dế pơxiâm lo reăng kơ’mu\n plâi [ă dế păn roăng dêi plâi. Laga, kong tô mơdrăng khăng khoăng nôkố cho tơdroăng ki tơ’lêi hlâu ăm oâ prâp xông kân [ă kâ ‘nhiê a xiâm loăng kơphế. Pák^ng tơdroăng ki tôu tuăn ‘na têa tôh, hên kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng a kong pơlê Dak Lak dế athế tăng túa vâ hbrâ mơdât oâ prâp kâ ‘nhiê tung lâp lu.

Bu ăm to ngin ngăn mâu hlá kơphế ki hiăng răng, ngoh Lê Đức Cung, ối a thôn Ea Kênh, cheăm Krông {uk, tơring Krông Pa], kong pơlê Dak Lak, ăm ‘nâi, mê cho xua oâ prâp hlo ai hên, vâi pâk hrik tâi mâu trếo a reăng kơphế. Oâ prâp xuân pro hên xiâm loăng kơphế tung kơdrum chiâng tr^ng hlá, ôh păng kân. Drêng pơxiâm hlo oâ prâp nah, ngoh hiăng xôh pơkeăng tơdrêng hlối, la xua kong tôu, oâ prâp hiăng tâ tú kâ ‘nhiê troh a xiâm loăng ki ê: Drêng ing pơla rơnó krí xo nah troh nôkố xuân hlo mâu xiâm loăng kơphế tro tr^ng hlá, hlo lo trếo ki rơbông a mâu hla kơphế. Mâu xiâm ki lâi tr^ng hên luâ râ, á kui tơnêi a xiâm loăng vâ ngăn, mê hlo mâu oâ prâp ối tung xiâm loăng ki mê. Kong tôu môi tiah kố, mơni gá kô tơ’lêi xông kân tâ nếo.

{ă tơdroăng ki rơkê ple\ng ‘na pêt kơphế hên hơnăm, pôa Nguyễn Văn Luận, a cheăm Krông {uk, tơring Krông Pa], tối, hơnăm ki lâi kong prâi rế tôu khăng khoăng, mê oâ prâp kâ ‘nhiê rế hên. Xua ai hên pơreăng ối tung kơdâm tơnêi, mê oâ prâp tơpá vâ châ kơdê hlâ. Troăng hơlâ ki xiâm cho rak ngăn kơphế tro tiô pơkâ kih thua#t, poê tơkâng ki xâp rơngiâp ăm bâ phuâng, rơvât phon tơ’mô, tôh têa tu\m vâ loăng kơphế  xông kân rơdêi, re#ng ‘mâi mơnhông klêi kơ’nâi krí xo. Kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng hmâ séa ngăn dêi kơdrum loăng vâ re#ng châ hlo vâ hbrâ mơdât. Pôa Nguyễn Văn Luận tối: Kong prâi tôu môi tiah dế nôkố, mê vâi krâ nho\ng o ngin xuân tôu tuăn khât, ki tôu tuăn má môi cho pơreăng ôa prâp lo hên h^n, pro tiah lâi pin hlo [ă pin re#ng kơdê.

Tiô mâu khu ki hriăn ngăn ‘na khoa hok, oâ prâp cho môi tung mâu túa pơreăng ki rơ-iêu kâ ‘nhiê a xiâm loăng kơphế tơpá khât vâ châ hbrâ mơdât. Oâ prâp tơku\m hên a loăng dêi xiâm kơphế, a rêi, tơkâng, hlá, kơpâu plâi, pâk hrik chhá, mê tơdjâk troh tơdroăng ki xông kân xuân môi tiah tơdroăng ki vâ kơ’mu\n plâi dêi xiâm loăng kơphế. Oâ prâp nếo xông rơdêi tung pơla kong tôu mơdrăng, drêng kong prâi tô, khăng khoăng, ki hngiâm chu kơdroh. Drêng kâ ‘nhiê, oâ prâp hmâ pro răng hlá, răng plâi, thăm nếo pro răng tơkâng vâ pro xiâm loăng kơphế hnối hlâ. Mơni gá kô pro lu\p lối tơdế ki dâi le#m dêi kơdrum plâi. Xua gá kâ ‘nhiê a hên tíu, malối cho tung tơnêi, mê kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng tơpá vâ châ kơdê kơtâ oâ prâp. ‘Na mâu troăng hơlâ hbrâ mơdât oâ prâp ăm kơdrum kơphế vâ kơdroh iâ ki tro lu\p, khu chêh hla tơbeăng chêh hla tơbeăng ki chêh ‘na tơdroăng kố ai kơ-êng Thak sih Trương Văn Cao, kăn xiâm pơkuâ ngăn pơkeăng xôh kơdê oâ hdrong tơring Krông Pa], kong pơlê Dak Lak:

-Ô pôa, Nôkố kong tô  mơdrăng ó cho rôh ki tơ’lêi hlâu pro mâu pơreăng ôa prâp vâ xông kâ ‘nhiê mâu loăng kơphê. Thế pro ti lâi vâ kuăn pơlê re\ng châ hlo ai ôa prâp a kơdrum loăng kơphế dêi tơná?

Thak sih Trương Văn Cao: A rơnó mơdrăng ôa prâp kâ ‘nhiê loăng kơphế  hên, a tơkâng, a kông, a plâi, [ă pá kơdâm tơnêi kâ ‘nhiê rêi kơphế. Apoăng rơnó mơdrăng mê kơdrum loăng hlo ôa prâp kâ ‘nhiê a poăng hlo iâ a mâu loăng, klêi mê gá kâ lâp lup, ki apoăng a hlá, klêi mê a tơxui plâi [ă a tơkâng. Drêng lăm ngăn kơdrum mê kô hlo kơphế tá ’na kơpêng [ă pá xôp pin hlo mâu tíu ki rơbông mê cho ôa prâp krêa a hlá. A tơxui plâi drêng pê ngăn kơpâu pin kô hlo môi hdrâ rơbông, tung mê ai mâu kuăn ôa prâp ki ối ku\n. Ôa prâp kâ hnối pâk a hlá pro ăm hlá kơphế chiâng tơkrru\n, răng rêa klêi mê tơruih. Tâng gá pâk a tơxui reăng ki hâi teăm tơpo mê kơ ‘nâi ah kô ôh tá kâi tơpo reăng, tâng a tơxui kô pro plâi khăng kho.

-{ă ôa prâp xông rơdêi tung tơnêi gá pâk hnối hrik, pro ‘mêi ăm rêi kơphế mê pin kô hlo tiah lâi ô pôa?

 Thak sih Trương Văn Cao: Rơnó mơdrăng ôa prâp ối tung tơnêi gá re\ng xông rơdê, ai kơtâ [ă hnối xêi hên. Túa vâ châ ‘nâi mê, pin thế xo ‘nêk po lơ xo ko\ng pêi ngăn tơnêi a xiâm rêi kơphế, kô hlo rơtâ tá xiâm [ă ki achê rêi ki kân kô hlo mâu kuăn ôa prâp ki ku ku\n gá ai mơ ngiơk pro khêi i-iâ, ôa prâp hiăng kân ah gá rơbông. Tâng vâ pơchông [ă ki hên iâ gá, mê gá hâi kâ ’nhiê hên, la tâng ai hên kô pro chiâng bông ai măng-xông rơtâ tá kơtâ ôa ối tung dế, [ă gá pâk hrik rêi pro ăm rêi loăng kơphế ôh tá kâi xông rơdêi [ă hlá hnối rêa.

-Tiah mê drêng châ hlo ôa prâp kâ ‘nhiê kơphế kuăn pơlê thế pêi pro mâu tơdroăng ki klâi vâ hbrâ mơdât, ô pôa?

Thak sih Trương Văn Cao: Pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng mâu túa pêi pro hbrâ mơdât. Má môi klêi krí, pó vâi krâ nho\ng o hnêi, ko tah tơkâng pro ăm ai tơkâng ki bâ phuâng vâ ăm loăng kơphế xông rơdêi kơdroh ôa prâp kâ ‘nhiê. Má péa, drêng hlo ôa prâp kâ ‘nhiê, mê pin xuân chiâng xúa mâu pơkeăng hoă hok xôh, pêi pro tiô tơdroăng pơkâ 4 tro. Pin hơ’lâk pơkeăng tro tiô nồng độ, hên iâ gá pro môi tiah chêh a tơdrong pơkeăng, tâng ôa prâp ối a tơxui plâi thế xo klo\ng môi tiah triăng xôh a tơxui plâi, klêi mê pin hnối toh têa xếo tơxui plâi, xut [ă kơpêi vâ ăm hlo tơxui plâi, mê pin xoh pơkeăng tơdrăng a tơxui kơpâo plâi. A tơkâng mê pin xôh tơdrêng a tơkâng hlá ki mê. Tâng ôa prâp ối ‘na xiâm rêi mê pin hơ’lâk pơkeăng tôh tơdrăng a xiâm loăng. {ă tâng ôa prâp rế hên pro chiâng ai măng-xông mê kô tơpá vâ kơdê, mê pin thế xôh sap 2 troh 3 hdrôh, rêm hdroh kơtăn sap 10 troh 14 hâi, mê nếo kơdroh ôa prâp kâ ‘nhiê.

-Ô pôa, tơdroăng rak ngăn rơvât phon ăm loăng kơphế tung pơla kố pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng tơdroăng klâi vâ mơdêk ăm loăng kâi trâng drêng ôa hdrong kâ ‘nhiê kơphế vâ ăm loăng kơphế ối ai plâi hên le\m?

Thak sih Trương Văn Cao:  {ă tơnó mơdrăng hmâ hlo klêi pin krí, loăng kơphế gá kố ôh tá le\m ôh tá kâi xông rơdêi xâu ôh tá ai trếo kơhiâm, xua mê ngăn hlá pro rêa,  drêng pin toh têa gá kô lo reăng kơ’muăn plâi. Drêng răk ngăn, rơvât phon pin thế tơtro\ng bú rơvât phon krâ kơ vâ, ‘na phon hoă hok mê xo rơvât phon ki ai đăm iâ, tiô tơdroăng hnê tối vâi krâ nho\ng o thế rơvât phon SA rơvât dâng 200kg tung 1 ha. {ă phon SA pak^ng phân đăm tơ’nôm ăm loăng tung rơnó mơdrăng mê loăng kô tơ’nôm lưu hyùnh ăm kơphế. {ă pin pôi tá rơvât phon hoă hok  rôh ki tôh têa apoăng, mê thế rơvât rôh toh má péa vâ ăm loăng lo reăng le\m tâ. Pak^ng phon hoă hok mê pó vâi krâ nho\ng o xuân chiâng dâi phon hưh cơ vi sinh ki têa gá ai đăm hưh cơ krâ kơvâ, gá kô ai trếo vi lượng kum ăm loăng kơphế  re\ng xông rơdêi [ă mơdêk lo reăng kơ’muăn plâi le\m tâ tung rơnó mơdrăng.

-Mơnê kô pôa!

Gương, A Sa Ly [ă Katarina Nga tơplôu tơbleăng [ă pơchuât