VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ! Reăng kuk cho hdrê reăng ki hmâ tê tung roh Têt dêi mơngế Việt Nam, malối cho reăng kuk tr^ng. ‘Na tơdroăng ki loi t^ng, reăng kuk tr^ng cho mơhno ki pon mơhúa, ai hên tơdroăng ki sôk ro ăm rơpo\ng ki mê, xua mê, kuk tr^ng ai hên ngế ki hêng vâ roê, rơnuâ dêi hngêi trăng tung hnăm nếo. Ai môi tơdroăng nếo dêi reăng kuk tr^ng mê gá hrá ho\n, mâu ngế ki roê reăng xuân  chiâng vâ chôu lối môi khế. La tơdroăng ki pêt reăng kuk ôh tá tơ’lêi hlâu, ngế ki pêt athế đi đo lăm ngăn dêi kơdrum, rak ngăn nhên vâ reăng kuk tơpo tro rơnó Têt. Tơdroăng ‘’Rơtế prôk [ă mơngế pêi chêk’’ hâi kố, ngin kô tơbleăng tối ăm pó vâi krâ nho\ng ‘na kih thua#t rak ngăn reăng kuk vâ rơnuâ tung hâi têt, pó kôm tơmâng.

Reăng kuk ai hên hdrê, to a tơnêi têa pin tê hiăng ai lối 50 hdrê  reăng kuk, ki hên má môi cho reăng kuk tr^ng đăi đoă, reăng kuk tr^ng  Đà Lạt, reăng kuk prâp. Reăng kuk kô chiâng pêt a rơnó hơngui, rơnó tô, rơnó hngiú [a\ rơnó xeăng tô. A rơnó xeăng tô cho rôh pêt reăng kuk vâ tơdah têt, hmâ pêt a khế 11, poê xo a khế 1 lơ khế 2. Reăng kuk xông kân ngăn tiu kong prâi [a\ tơdroăng rak ngăn. Xua mê, ngăn tiu kơ hdrê reăng, tơnêi, kong, hyôh [a\ tơbleăng tối kong prâi, rơnó vâ kuăn pơlê rah xo hdrê [a\ hâi khế mơdâ hdrê pro ti lâi ăm ga tơtro. Pêt reăng kuk châ pơtih mơtiah păn kuăn ối ku\n, ối ‘ne#ng, mơngế ki pêt thế đi đo lăm ngăn kơdrum, pui tah nhâ, tôh têa, thế ai mâ hâi trâ tơtro, mê nếo châ reăng le#m, trôh rơnó mê châ tơ-[rê. Nâ Nguyễn Thị Liên, rơpo\ng pêt reăng kuk a bêng Ea Tam, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi: Kuăn pơlê pin pêt, rêm rơpo\ng môi péa kơnoăng, tê hlo rơpâ, hlo reăng tơpo kân le#m mê vâi rơhêng vâ. Kuăn pơlê pin hdrối nah pêt kơchâi drêh nôkố pơhlêh pêt reăng têt, mê xuân châ liăn hên tâ kơchâi drêh.

            Xuân mơtiah mâo hdrê plâi kâ ki ê, tơnêi tơdjâk troh tơdroăng xông kân [a\ xông rơdêi dêi reăng kuk. Reăng kuk rêi ga kân a ngâ, xua mê tơtro ăm reăng kuk, tơnêi hơpok le#m, tơ’lêi mơ’no têa. Pông tơnêi, klêi mê têng lôi môi pơla măng t^ng, pơchoh ăm tơnêi tơprê, klêi mê, pro kơnoăng, pơtối mê rơvât phân. Tơdroăng po pông, pơchoh tơnêi athế i nhên, thế pêi hdrối dâng sap 5 troh 7 hâi, vâ kơdê pơrea\ng, nhâ tung rơnó hdrối [a\ tơ’lêi ăm reăng xông kân. Môi tơdroăng kuăn pơlê kal tơtro\ng, klêi kơ’nâi môi trôh péa rơnó pêt reăng kuk, pó athế hơ’lêh pêt loăng plâi ki ê vâ mơdât pơrea\ng xông tâ tú a reăng kuk. Klêi kơ’nâi pông pơchoh tơnêi, pó pro kơnoăng pêt reăng kuk, pro kơnoăng xo\n dâng 1 met 2, kân rơdâ 90 cm, xo\n 30 cm, tơdroăng rơvât phân hdrối, thế rơvât sap 10 troh 15 hâi ahdrối vâ pêt, thế rơvât eâk mơnăn mơnoâ ki hiăng mơ-u\m vâ tơnêi chiâng hơpok le#m. Tung kih thua#t mơdâ pêt reăng kuk vâi krâ-nho\ng o kal tơtro\ng. {a\ reăng kuk tơpo môi rơnâ reăng môi xiâm, thế pêt châ 400 rơpâu xiâm môi ha, kơtăn xiâm cho 12 cm troh 15 cm; [a\ reăng kuk tơkâng, tơpo hên reăng thế pêt châ 300 rơpâu xiâm môi ha, kơtăn xiâm 15 cm troh 18 cm; tâng pêt reăng kuk tung kơ’lo ki tâ xiâm reăng, kuăn pơlê kal tơtro\ng séa ngăn kơ’lo vâ pêt xiâm reăng ki tơtro, pêt tiah lâi ăm mâu xiâm tơtro dêi pó. Jâ Đặng Thị Hồng Thoan, kăn [o# mơhnhôk pêi chêk deăng pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi: {a\ tơdroăng pêi tơnêi vâ pêt reăng kuk, mê pin thế pơchoh tơnêi inhên, rơvat phân eâk mơnăn mơnoâ thế mơ-u\m. Xua tâng pin ôh tá pêi tơnêi inhên, phân eâk mơnăn ôh tá mơ-u\m, mê reăng kôm tro pơrea\ng hên. Ahdrối vâ pêt 15 hâi, thế rơvât phân eâk mơnăn mơnoâ [a\ phân lân, 2 hnăm pin nếo rơvât puâ, rơvât môi hdrôh tê, ôh tá rơvât hên hdrôh.

            Tơdroăng rak ngăn reăng kuk, pó kal pêi pro tro túa rak ngăn, đi đo lăm ngăn dêi kơdrum, pui tah nhâ, pơchoh tơnêi ăm hơpok le#m. Drêng reăng châ 40 hâi, klêi kơ’nâi pêt pó kal pơchoh tơnêi, drêng kố kal tơniăn ăm reăng, đi đo tôh têa, kơdê pơrea\ng. Reăng kuk rơhêng têa hên, vâ tơnêi hngiâm kơchoh, xua mê kal đi đo tôh têa dâng 2 troh 3 hdrôh môi hâi. Ki rơhêng [a\ reăng kuk dâng 7 troh 10 hâi, kuăn pơlê thế tôh têa pêng 2 kơpêng 3 tung klôh dâng 1 troh 2 chơ, klêi mê nếo mơ’no têa, ôh tá ăm têa châ tooăng. Tung pơla poê xo reăng, thế tôh têa krâ kơvâ vâ ví reăng lơ u\m. Poê tah hlá ki ‘mêi a kối [a\ mâu tơkâng ki ôh tá kal vâ ăm xiâm ki kân châ triê hên trếo piê, reăng kân, tơdâng tơ’mô [a\ le#m. Hmâ loăng plâi ki lâi, thế ăm loăng plâi châ triê, hrik tu\m trếo kơhiâm [a\ kơdê oâ hdrong kô kum loăng re#ng xông kân le#m, [a\ plâi kơtóu hên, tơniăn. Reăng kuk iâ tro tâ pơrea\ng laga ai hên oâ prâp, hrik trếo tung reăng, pro kối reăng chiâng tơkru\n, hlá tơkru\n, chếo khêi a hlá, tơdjâk troh reăng xông kân. Tâng tá pro chếo hlá xun cho pơrea\ng ki hmâ xông tâ tú a reăng kuk, ki malối pá kơdâm hlá mơtiah chếo, tâng tá pro chếo hlá xông tâ tú re#ng, xua mê, mâu ngế hrie#n ‘na pêi chêk deăng mơhnhôk thế đi đo lăm ngăn a kơdrum deăng, vâ re#ng châ hlo [a\ kơdê tơdrêng pơkeăng [a\ xúa pơkeăng ki kơdê pơreă\ng kố. Jâ Đặng Thị Hồng Thoan, kăn [o# mơhnhôk pêi chêk deăng pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi: {a\ mâu pơrea\ng, oâ hdrong, mê ai hdrong kâ kối reăng ki ối kơbâng, oâ hdrong kố tâng ôh tá re#ng châ kơdê ga kôm kâ tá reăng, tâng lôi ton ôh tá re#ng kơdê tơdrêng ga kôm pro reăng ôh tá le#m, kôm kâ tâi tâng reăng. Oâ prâp ki ku\n kôm pro hlá tơkru\n, pro reăng ôh tá kâi păng kân, reăng kôm ho\n hlâ. Kơdê oâ hdrong kố, kuăn pơlê pin thế séa ngăn đi đo, re#ng xôh pơkeăng kơdê pơreăng. {a\ oâ hdrong kâ ‘nhê pin thế re#ng xôh pơkeăng’’.

A Sa Ly tơplôu [ă pơchuât