VOV4.Sêdang - Môi rơnó mêi dế troh tơdroăng pêt hdrê loăng plâi ki klâi a tơnêi dêi tơná hiăng châ kuăn pơlê tơmiât ing hdrối nah. La [ă yă tiêu môi tiah nôkố, tiêu xuân cho hdrê loăng ki vâi krâ nho\ng o rah pêt hên. Vâ kum kuăn pơlê hlê ple\ng ‘na túa pêt, rak ngăn ăm tiêu xông rơdêi krá ton, tung tơdroăng ‘’Rơtế prôk [ă mơngế pêi chiâk‘’ mâu ki rơkê ‘na chiâk deăng kô hnê tối ăm pó vâi krâ nho\ng o ‘na kih thua#t rak ngăn, rơvât phon, hbrâ mơdât ôa hdrong ăm kơxái tiêu tung pơla apoăng rơnó mêi, pó vâi krâ nho\ng o kô tơmâng.

Riân troh mơ’nui hơnăm 2015, Daklak ai lối 16 rơpâu ha tiêu. Ma luâ tiah mê, kơxo# ki kố ôh tá tot to dâng mê, kô ối pơtối tâk klêi kơ’nâi rơnó mêi kố. Tơdroăng ki tơxâng vâ tối ai hên kuăn pơlê hlo yă tiêu kơnâ vâi pêt tiô tơná vâ, la ôh tá tơmiât nhên troh ‘na tơdroăng hdrê loăng ki kố xun môi tiah mâu tơdroăng pơkâ rak ngăn, hbrâ mơdât pơreăng ôa hdrong kâ ‘nhiê. Xua mê, hên ngế pêt tiêu la ôh tá vâ tơmiât troh tơdroăng ki pro tơniăn ton xo\n ăm tiêu reh ton troh ta ah. Vâ kơdrum tiu xông le\m tơniăn, krá ton xo\n, kơdroh mâu ôa hdrong kâ ‘nhiê, tiô tie#n sih Nguyễn Văn Nam, kăn pho\ kơvâ Ngăn ‘na chiâk deăng pêt kong dêi hngêi trung Đăi hok Tây Nguyên tối ki hdrối pó vâi krâ nho\ng o thế pêt rak ngăn tro tiô kih thua#t pêi pro tro mâu tơdroăng hbrâ mơdât ôa hdrong sap ing apoăng. Drêng pêt le\m a kơpong tơnêi ki hơpok le\m, têa châ hiu le\m [ă ôh tá êa pêt trâu rêi, ah gá lơ toăng têa u\m rêi. A rơnó mêi drêng kong prâi pro hngiâm kơchoh, hên mâu túa hdrong lo kâ ‘nhiê tiêu ah tiêu kô ai kơmeăn phytopthora, pơreăng kơtâ ôa [ă hía hé: Tung pơla apoăng rơnó mêi pin ‘nâi tiah kố [ă túa răk ngăn dêi kuăn pơlê mê rêi tiêu re\ng huăn, huăn hên la mâu kuăn kiâ hmâ mot kâ a mâu kơpong rêi kơbâng vâ hrik xo trếo kơhiâm, xua mâu kuăn kiâ kố lăm kâ a rêi ki kơbâng kô pro rêi kơtê ôh tá ai xếo trếo kơhiâm tung tơnêi vâ tơ’mot ăm rêi tiêu ki hiăng tro mâu kuăn kiâ kâ ‘nhiê hnối rơvât phon a xiâm tro mâu kuăn kiâ hrik xo xua mê tơdroăng rơvât phon ôh tá tơ-[rê.

Vâ châ ‘nâi kơmeăn kâ ‘nhiê pó vâi krâ nho\ng o thế lăm ngăn kơdrum đi đo [ă po văng krúa le\m dêi kơdrum [ă tơdroăng pôe tah tâi mâu tơkâng hveăng ki huăn ing tơnêi troh dâng 25 cm vâ xiâm tiêu đi đo bâ phuâng. Pôe tah klêi mê tôm xo krúa tâi mâu hlá ki tro pơreăng [ă prâu tah lôi. Tie#n sih Nguyễn Văn Nam tối pơchân: Klêi krí, pó vâi krâ nho\ng o thế pôe tah vâ gá hu\n tơkâng hveăng ki le\m tơtro [ă tơku\m rơvât trếo kơhiâm ăm tơkâng ki u ối pó vâi krâ nho\ng o xuân thế tah lôi mâu tơkâng ki tro ôa hdrong kâ ‘nhiê, xo#m tah tâi mâu nhâ tơkâng ki pôe hnối pêi pro tơdroăng kơdê pơreăng a mâu kơxái tiêu ki hiăng tro pơreăng a kơdrum deăng.

Túa loăng kố gá tá vâ [ă mâu ôa hdrong ka ‘nhiê tung tơdroăng rak ngăn kơxái tiêu pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng tơ’nôm trếo kơhiâm ăm tiêu tơdâng tơ’mô, tơtro vâ tiêu xông rơdêi ai ivá kâi tơplâ mơdât pơreăng kâ ‘nhiê. Tiô khu cheăng ‘na khoa hok tối, trếo kơhiâm tơtro ăm kơxái tiêu cho kal mơdêk rơvât phon hưh cơ ki hiăng mơ-u\m vâ pro ăm kơmeăn ki pơxúa [ă Phutopthora, rơvât krâ kơvâ mâu túa phon vô cơ dâng 1,2 troh 1,5 kilô môi xiâm tung môi hơnăm. La vâi krâ nho\ng o xuân thế tơtro\ng, drêng rơvât phon hưh cơ cho bú rơvât phon ing tơdroăng ki hiăng mơ u\m, pôi tá rơvât phon ối drêh a xiâm ah kô pro rế hên kơmeăn ki ‘mêi. Tie#n sih Nguyễn Văn Nam hnê tối: Pơxiâm apoăng rơnó mêi pó vâi krâ nho\ng o xuân thế tơtro\ng troh tơdroăng rơvât phon. Pó vâi krâ nho\ng o thế pro tơdâng tơ’mô mâu túa phon. Má môi, pin thế tơku\m hên phon hưh cơ [ă rơvât ki hên iâ 10-15 kilô tung môi hơnăm, pó vâi krâ nho\ng o thế rơvât hên hưh cơ kố. Kơpêng cho phon hưh cơ, vâi krâ nho\ng o xuân chiâng rơvât phon vô cơ NPK ki krâ kơvâ. Pak^ng mâu phon NPK hên túa pó vâi krâ nho\ng o xuân thế tơtro\ng mâu túa phon vi lượng [ă trung lượng môi tiah Calci, magie lơ bo, kẽm vâ kơdroh pơreăng ki pro tơkru\n  hlá.

Tơdrêng amê, vâ ai môi kơdrum tiêu xông rơdêi le\m, vâi krâ nho\ng o xuân thế mơjiâng pro, lơ pêt loăng tât khía, loăng ki kâi trâng [ă khía [ă hding pro rơngiâp ăm hyôh kong prâi tâ tá kơdrum tiêu. Tâng ai liăn, vâi krâ nho\ng o pêt tiêu a xiâm loăng rêh veăng pro ki tơdâng tơ’mô dêi hyôh kong prâi kơdrum tiêu pak^ng mê, pôi tá pêt mâu hdrê loăng ki lơ pro chiâng ai pơreăng kâ ‘nhiê kơdrum tiêu.

Tơdroăng pêt tiêu môi tiah lâi vâ ai pơxúa tơ-[rê cho môi tơdroăng ôh tá xê hlâu, la xuân ôh tá tơpá klâi tâng vâi krâ nho\ng o vâ hriâm túa cheăng xua khoa hok kih thua#t pêi ngăn a kơdrum tiêu tơná. Rơkâu pó vâi krâ nho\ng o môi rơnó pêi cheăng châ xo hên kế tơmeăm pêi lo.

Gương prếi Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng