VOV.Sêdang - Vâ ai môi rơnó tiu châ xo hên tiu, mê tơdroăng pro tiah lâi vâ xiâm tiu plâi kơtóu hên, tơdrêng amê plâi kơbâng ôh tá tơruih cho tơdroăng ki kal. Tung tơdroăng tơpui hâi kố, pó vâi krâ nho\ng o [a\ pú hmâ pơtối tơmâng thak sih Mai Minh Tuấn, kăn pơkuâ [ơrô kih thua#t, Tíu xiâm mơhnhôk pêi chiâk deăng kong pơlê Gia Lai hnê mơhno kih thua#t rak ngăn kum pêi tiu plâi kơtóu hên, tơdrêng amê mơdât tơdroăng tiu kơbâng tơruih.

Thak sih ăm ‘nâi, hdrối [ă tung pơla kơ’mu\n plâi, mâu tơdroăng ki lâi pro tơdjak troh ki vâ ai plâi dêi kơxá tiu?

Thak sih Mai Minh Tuấn: {ă kơxái tiu, rơtế tung pơla hu\n rơmôe nếo cho rơtế tơdrêng tung pơla lo reăng kơ’mu\n plâi, mê klêi kơ’nâi krí, pin thế pro ti lâi vâ  ăm kơdrum krúa le\m, hnêi tah hveăng, vâ gá x^ng sap 25 troh 30 hâi gá pro ăm mâu rơmôe [ă pro lo reăng. Klêi mê, pin rơtế choi phon [ă tôh têa. Pơla kố, mâu tơdroăng pơkâ pro chiâng lo reăng [ă kơ’mu\n plâi. Reăng gá pro thế lo reăng kơdrâi reăng kơnốu mê gá nếo kơ’muuăn plâi. Ki mơ’ruih gá kơnôm ing hyôh têa, xua mê tung pơla gá vâ lo reăng, thế ai hên reăng kơdrâi [ă reăng kơnốu, pin thế xúa mâu túa phon sinh hok ai (a-mi-nô a-xit) amino acide pro tung pơla ăm lo reăng, pro tung pơla tiu lo reăng ton hâi mê kô mơdêk pro ăm plâi chiâng kơ’muăn.

Tiah mê reăng ki chiâng kơ’muăn plâi hên, xuân môi tiah châ rak plâi kơbâng ôh tá châ tơruih, kơxái tiu kal châ rak ngăn tiah lâi ô thak sih?

Thak sih Mai minh Tuấn: Pin ôh tá chiâng tôh tơdrêng a kơxái tiu, mê pin thế xúa mâu tơdroăng pêi pro môi tiah kố, xôh pro ăm hngiâm tung kơdrum kơxái tiu, malối a mâu kơpong pêt tiu ki meăn pro [ă trăng [ê tông mê mâu ngế ki pro trá thế pro a ‘ngêi tâ a tơdế ‘noăng, mê nếo tơ’lêi tiu vâ mơ‘ruih reăng tơruih ah kơ’mu\n chiâng plâi. {ă mâu kơdrum tiu ki pêt trăng loăng drêh ăm tiu hếo xuân thế pro môi túa hyôh kong prâi le\m ăm kơdrum tiu. Pin bú ‘mâi hơ’lêh ăm tơkâng hveăng ki xâp rơngiâp dâng 70%.

Drêng kơxái tiu hiăng lo reăng, hiăng kơ’muăn plâi mê xuân môi tiah mâu hdrê loăng ki ê, gá ai tơdroăng rơruih plâi xua ing kơxái ôh tá dâi. Tiah mê vâ kơdroh tơdroăng tơruih plâi xua ing kơxái ôh tá dâi  mê pin thế choi tơ’nôm ăm tiu phon ki pro ing hdrái nhâ kông hnông alâi nếo. Ki xiâm cho vâ mâu trếo ki mê tơku\m mot pro ăm kơxái tiu xông rơdêi ivá pro kơdroh plâi tơruih hên. Môi tơdroăng nếo cho kơxái tiu kal hên trếo (cal-xi) calci mê vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng, thế xúa mâu túa phon ki ai calci hên.

Ô thak sih, nôkố, ai mâu túa phon trếo ki lâi kô kâi pro ăm tiu kơtóu plâi [ă hnối kâi rak dêi plâi pôi tá tơruih? 

Thak sih Mai Minh Tuấn: Klêi kơ’nâi pin ai pơla rơnó mơdrăng, tôh têa [ă rơvât phon, drêng kố tiu kal hên trếo đạm vâ pro ăm tiu lo reăng, pin thế xúa mâu phon trếo. Pơtih pin xúa mâu túa phon NPK, mê pin thế xúa mâu phon ki ai đạm-lân-kali cho 2-1-1. Klêi mê, gá kơ’mu\n plâi, drêng kố, kali kal hên [ă pin xúa mâu túa phon trếo ki ai đạm-lân-kali cho 2-1-2 lơ 2-1-3. {ă pin xuân thế rôe mâu túa phon ki hmâ xúa rơvât ăm kơxái tiu. Nôkố, xuân ai mâu phon, mâu túa phon trếo pơkeăng ai pơxúa tung tơdroăng pro mơdon ăm tiu lo reăng, cho ki xiâm tơdjâk troh plâi tiu le\m lơ ôh.

Thak sih ăm ‘nâi, tơdroăng rơvât phon ăm kơxái tiu kal thế pêi pro mâu tơdroăng ki lâi vâ mơdêk kơ’muăn plâi [ă kơdroh tơruih plâi kơbâng ăm kơxái tiu?

Thak sih Mai Minh Tuấn: Tiu kal dâng 350 ki lô đạm ôh tá tơvât, 120 kilô lân ôh tá tơvât [ă 300 kilô kali ôh tá tơvât tung 1 hơnăm. Vâi krâ nho\ng o thế klâ pro 5 rôh rơvât phon mê kô tro tâ. Ai 2 rôh rơvât phon tiô tơdroăng pơkâ 2-1-1 [ă 3 rôh rơvât tiô tơdroăng pơkâ 2-1-2 lơ 2-1-3. Apoăng rơnó mêi, hdrối pin vâ pro ăm reăng mơ’ruih chiâng plâi, mê pin thế xua ko\ng thưk 2-1-1. Apoăng, tơdế, [ă mơ’nui rơnó mêi, pin rơvât tiô tơdroăng pơkâ 2-1-2 lơ 2-1-3.

Vâi krâ nho\ng o pin thế tơtro\ng tâng xúa mâu phon ki pro mơ-u\m ing hrái nhâ kông hnông ai (a-xit a-min) acide amin vâ pro ton pơla lo reăng mê bú xôh drêng reăng pơxiâm vâ tơpo. Drêng hiăng lo kơtu\t ki tơ-[o\m, reăng pơxiâm vâ tơpo mê pin ôh tá chiâng rơvât phon ai acide amin xếo.

Hôm mơnê kơ thak sih!

Gương prếi A Sa Ly tơplôu [ă pơchuât