VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ! Hên deăng pêt kơphế hiăng lâk tah vâ ‘mâi pêt nếu, pơla kố, mơngế pêt kơphế dế hriăn tơmiêt ‘na tơdroăng rah hdrê vâ mơdâ, hbrâ vâ pêt nếu a hnăm kơ’nâi.  ‘’Tơdroăng rơtế prôk [ă mơngế pêi chêk’’ hâi kố, ngin ai tối ‘na mâu tơdroăng thế tơtro\ng tung rah hdrê kơphế vâ pêt, pó vâi krâ nho\ng o kô tơmâng.

            Kơphế cho môi hdrê loăng plâi ton hnăm, rêh châ lối 40 hnăm, ngăn tiêu kơ hdrê, tơdroăng pêt, rak ngăn [a\ krí plâi. Xua mê vâ tơdroăng pêi kơphế tung tê mơdró châ tơniăn le#m, mê tơdroăng rah hdrê, xun mơtiah kih thua#t rah hdrê vâ mơdâ thế tơtro. Tiên sih Phạm Việt Hà, Vie#n khoa ho\k kih thua#t ‘na pêi chêk deăng, pêt kong Tây Nguyên tối ăm ‘nâi: Tâng pin ai pơ’leăng hdrê kơphế dâi le#m, mê pin kô ai kơdrum kơphế xông ngiêt le#m, plâi kơtóu hên [a\ kâi hbrâ mơdât pơreăng, oâ hdrong tung plâ 20 troh 30 hnăm. {a\ pơ’leăng kơphế, mê pin thế xo mâu pơ’leăng kơphế a mâu tíu ki hên ngế roê vâ mơdâ pro hdrê. Thế tơtro\ng, pin ôh tá xúa mâu pơ’leăng kơphế tung tơdrum tơná pin, xua pin ‘nâi kơphế cho loăng plâi ki mơ’ruih reăng ăm dêi rơpó, loăng kân ki xiâm dâi le#m, plâi kân rơ’mok, laga tâng pin mơdâ pro hdrê ga kôm ôh tá dâi le#m mơtiah loăng ki xiâm, drêng roê pơ’leăng kơphế vâ mơdâ pro hdrê pin thế roê a mâu tíu pêi kơphế vâ pro hdrê.

            Dế nôkố ai 2 hdrê kơphế, kơphế chếi [a\ kơphế vo#i. Kố cho 2 hdrê  kơphế ga phá tơ-ê dêi rơpó. Xua mê túa [a\ kih thua#t mơdâ pro hdrê péa túa kơphế kố ga phá tơ-ê dêi rơpó há. {a\ pơ’leăng kơphế vo#i, kuăn pơlê thế roê pơ’leăng kơphế TRS1 hiăng châ Khu pơkuâ ‘na pêi chêk deăng [a\ mơnhông mơdêk thôn pơlê xiâm mơnhên pơtân vâ pêi pêt. Kố cho hdrê ho\ng xiâm loăng ki xiâm kân ga dâi le#m, châ mơdât ôh tá ăm péa xiâm loăng kố châ mơ’ruih reăng a dêi rơpó, krí [a\ uâ xo pơ’leăng kơphế tro tiêu pơkâ, xua mê dâi le#m, plâi kô kơtóu hên mơtiah loăng ki kân xiâm ga [a\ drêng mơdâ kôm lo tu\m tâi tâng. A kong pơlê Dak Lak, hdrê kơphế TRS1 tâng vâ roê, thế roê a Vie#n khoa ho\k kih thua#t pêi chêk deăng, pêt kong Tây Nguyên, kơxo# 53, troăng Nguyễn Lương Bằng, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột. Tie#n sih Phạm Việt Hà tối ăm ‘nâi: Drêng pin roê pơ’leăng hdrê, mê kôm châ vie#n hnê túa mơdâ hdrê, [a\ ngin pơchân kuăn pơlê thế pêi tiêu pơkâ. Môi tơdroăng ki thế tơtro\ng nếu, drêng pin mơdâ hdrê, [a\ mâu xiâm ki hmo\ng kơ’nâi ga ôh tá xông kân rơdêi, xua mê pin pôi tá xo mâu xiâm loăng ki kố pêt mơdâ tung kilía.

            ‘Na rah xo kilía vâ tâ tơnêi mơdâ hdrê kơphế, kuăn pơlê xúa kilía ki kân, xâ ngi hía 13 cm, ‘nhông ga 23 cm, vâ hdrê kơphế xông kân rơdêi le#m, ki vâ iâ pêt tung kilía thế 6 khế. ‘Na tơnêi ki tâ tung kilía, pin xo tơnêi ki a kơpêng krúa le#m, eâk kơpôu ro chu, phân vi sinh, xun chiâng há vâ rơvât phân lân, mê kuăn pơlê hơ’lâk tơ’nôm 10% kơtôu kế tơmeăm khoăng pêi lo ho\ng chêk deăng kô kum kơphế xông dâi le#m tâ, ki rơhêng vâ tối, kuăn pơlê xo tơnêi a kơdrum ki ôh tá pêt kơphế [a\ thế mơgrúa tơnêi hdrối vâ tâ tung kilía, xua xâu tơnêi kố lơ ai pơrea\ng. Tie#n sih Phạm Việt Hà tối ăm ‘nâi tơ’nôm: Xua nôkố mâu pơrea\ng tung tơnêi hên, ki malối pơrea\ng ối tung kơdâm tơnêi, tâng pin xo tơnêi ki ôh tá krúa le#m tâ tung kilía vâ pêt kơphế kôm tơdjâk troh xiâm loăng kơphế, mê ối cho tơná pin ăm pơrea\ng châ mot tung kơdrum. {a\ tơnêi ki xo tâ tung kilía vâ mơdâ kơphế, pin thế xo tơnêi ki krúa le#m, tơnêi tung kơdrum ki hdrối mê hía nah pin tá hâi pêt kơphế krúa le#m, ahdrối vâ tâ tung kilía pin thế xôh pơkeăng kơdê pơrea\ng, oâ hdrong tung tơnêi. Túa ki tơ’lêi má môi mê kuăn pơlê thế po kơlâk, têng tơnêi, pin xúa 1 to [aih ni-lo\ng tâp a kơpêng, ăm mâ hâ trâ a [aih mê kô tôu tơnêi [a\ hlối kơdê pơrea\ng, oâ hdrong tung tơnêi.

            Kơdrum ki mơdâ kơphế đi đo châ tâp xâp rơngiâp [a\ đi đo tôh têa, xua mê, mâu pơrea\ng tơ’lêi xông kâ ‘nhê hdrê kơphế, ki rơhêng vâ tối cho oâ hdrong kâ ‘nhê rêi, xua mê, kuăn pơlê thế đi đo xéa ngăn. Drêng châ hlo pơrea\ng, kuăn pơlê thế xúa pơkeăng validacin xôh dâng 0,5% vâ kơdê pơreăng kơmeăn, pak^ng mê, nôkố tơdroăng ai pơrea\ng tung kilía ki tâ tơnêi mơdâ kơphế cho hên ‘nâng, kuăn pơlê thế xúa trếo pơkeăng sinh hok Trichoderma tôh a kilía ki tâ tơnêi mơdâ hdrê kơphế, vâ mơdât pơrea\ng [a\ kơdê kơmeăn xông kâ ‘nhê hdrê kơphế./.

A Sa Ly tơplôu [ă pơchuât