VOV4.Sêdang - Mơhé cho ngế ki hiăng pêt tiêu ton hơnăm lơ pơxiâm pêt [ă hdrê kơxái tiêu kố, mâu ngế ki pêt tiêu a Dak Lak xuân ai mâu tơdroăng ki tôu tuăn tung pơla pêt [ă rak ngăn kơdrum hdrê pêt dêi rơpo\ng hngêi.

 Mâu hơnăm a chê pơla kố, hlo mâu rơpo\ng rơtâ tá pêi lo châ hên liăn ngân sap ing tơdroăng ki pêt tiêu, rơpo\ng ngoh Lý Văn Giang, ối a thôn Giang Tiến, cheăm Ea Puk, tơring Krông Năng xuân lăm tí tăng ngăn mâu kơdrum ki pêt mâu hdrê loăng vâ hriâm [ối mâu tơdroăng ki rơkê ple\ng. Hơnăm 2013 nah, ngoh Giang ko tah dêi 6 sao kơphế vâ hơ’lêh pêt tiêu. Hlá pêt hlá hriâm [ối tơdroăng ki rơkê ple\ng, troh nôkố, mơhế hlo kơdrum tiêu xông kân le#m, tơniăn [ă pơxiâm ai plâi, la ngoh xuân ối tôu tuăn xua tơdroăng ki pơreăng xông kâ ‘nhiê hlo ai hên a mâu rơpo\ng ki ê. Ngoh Lý Văn Giang tối: ‘’Tung pơla á pơxiâm pêt, á tơtro\ng khât ‘na túa kih thua#t ki, tơdroăng ki rơkê ple\ng ‘na pêt tiêu mê athế hriâm [ối hên ing vâi pú, ‘na kih thua#t cho kal khat sap ing tơdroăng ki rơkê ple\ng cho ki xiâm, mê gá kal khât tơdroăng ki to\ng kum ing mâu khu ki rơkê ple\ng. Malối tâng tơmâng ngăn [ă to\ng kum dêi mâu khu ki rơkê ple\ng mê vâi krâ nho\ng o sôk ro khât’’.

{ă rơpo\ng pôa Lê Hữu Nghị, ối a cheăm Ea Tiêu, tơring }ư\ Kuin, kong pơlê Dak Lak, hiăng pêt tiêu lối 20 hơnăm kố. Laga, tung pơla rak ngăn lối 1 ha 6 sao tiêu dêi rơpo\ng, pôa xuân ôh tá kâi ví tơdroăng ki tôu tuăn, malối cho tung tơdroăng ki rah xo phon rơvât [ă pơkeăng xôh kơdê oâ hdrong drêng xôh a mâu kơdrum hdrê loăng pêt. Pôa Nghị ăm ‘nâi, tôu tuăn má môi cho xúa phon rơvât [ă pơkeăng ki ôh tá dâi le#m, xua bu kal xúa ôh tá tro pơkeăng lơ roê phon ki ôh tá xêt mê kơdrum ki pêt hdrê loăng dế pơxiâm vâ krí xo tơniăn kô tơ’lêi hlâ tâi [ă kô hía hên hâi khế mê ah nếo vêh tiah hmâ. Pôa Lê Hữu Nghị tối: ‘’Á xâu má môi cho ‘na tơdroăng ki pơreăng rơbông [ă xâu lơ tro roê xêh phon ki ôh tá xêt [ă pơkeăng ki ôh tá dâi le#m. Môi tiah, tíu ki tê roê xuân môi tiah mê há, mâu kế tơmeăm ki vâi tê, tiah lâi pin ‘nâi vâ ví. Á roê phon, ôh tá la lâi á roê phon ki rơpâ liăn, ki á hmâ xúa mâu phon ki kơnâ liăn, ki iâ hlái ai 1 rơtuh 600 liăn môi kơxâk, rah xo mâu phon ki dâi le#m, mâu ko\ng ti ki dâi le#m, tá mâu pơkeăng ki xôh pơkeăng xuân môi tiah mê há, á rah mâu ko\ng ti ki lâi ki rak tơniăn, châ kuăn pơlê loi tơngah’’.

Rơpo\ng pôa Trần Hữu Quang, ối a thôn 3, cheăm Ea Bhôk, tơring }ư\ Kuin, kong pơlê Dak Lak pêt lối 1 ha 2 sao tiêu [ă lối 1rơpâu 500 xiâm ôh tá pêt môi hdroh, ai xiâm ki ‘nâ bu nếo pêt ing rơnó hdrối, ai xiâm ki ‘nâ hiăng ai plâi to lâi hơnăm. Ing mâu rôh hôp châ po a tơring, pôa tâng vâi tơpui troh tơdroăng ki rak ngăn kơxái tiêu tiô troăng ki krá tơniăn, tơná pôa tá hâi ‘nâi nhên tung pơla rak ngăn tiô tơdroăng ki pơkâ gá tiah lâi, pôa xuân tôu tuăn, ôh tá ‘nâi tăng ‘nâi ing lâi mâu tơdroăng ki kal mê. Pôa Trần Hữu Quang tối: ‘’Á rơhêng vâ pêt tiêu [ă rak ngăn tiô pơkâ dêi hdrê môi tiah VietGAp, xuân rơhêng vâ rak ngăn tiah mê vâ kơxái tiêu krá tơniăn, la á ôh tá ‘nâi tí tăng êng ing lâi, rơvât mâu túa phon ki lâi. Tơkéa vâ tối, athế ai mâu ngế ki tiâ mơnhên ăm á vâ á ‘nâi troăng ki vâ rak ngăn. Á tâng a rôh po hneăng hôp vâi tối ‘na tơmeăm kố gá tiah mê, la á ôh tá [ối, xua a mê ôh tá ai kơbố mơnhên tơmeăm ki mê gá dâi le#m’’.

Kong pơlê Dak Lak nôkố ai vâ chê 20 rơpâu ha [ăng deăng pêt tiêu [ă [ăng deăng ki pêt tiêu pơtối tâk re#ng tung mâu hơnăm a chê kố. Tiô mơnhên tối dêi Vi [an hnê ngăn kong pơlê Dak Lak, tơdroăng ki po rơdâ pêt tiêu tung pơla hdrối kố nah, ki hên cho môi tiah tơdroăng ki vâi tơ’noăng dêi rơpó, hmếo pơ pêt xêh, ôh tá tiô túa pơkâ. Hên kuăn pơlê tá hâi ‘nâi nhên kih thua#t la xuân pêt tiô túa hlá pêt hlá hriâm [ối tơdroăng ki rơkê ple\ng sap ing mâu rơpo\ng ki hiăng pêt hdrối. Xua mê, drêng pơreăng xông kâ ‘nhiâ ah, gá tơ’lêi trâm tơdroăng ki ôh tá mơhúa. Pák^ng mê, [ă hên túa phon [ă pơkeăng xôh kơdê oâ hdrong tung kơchơ tê mơdró môi tiah nôkố, kuăn pơlê xuân kô trâm tơdroăng ki xơpá vâ rah xo ăm tơná túa phon [ă pơkeăng xôh kơdê oâ hdrong ki tơtro, dai le#m vâ xúa tâng ôh tá ai tơdroăng ki séa ngăn krá tơniăn ‘na ki dâi le#m dêi kơvâ ki ai tơdjâk.

Mâu troăng hơlâ pêi pro vâ kơdroh khăng khoăng ăm kơdrum tiu tung pơla kong tô ó môi tiah nôkố

Tây Nguyên dế pơxiâm mot tung rơnó mơdrăng, a mâu kơpong hiăng hlo ai kong tô pro khăng khoăng ó ‘nâng. {ă mơngế ki pêt loăng plâi ton hơnăm tối tơchoâm [ă mơngế ki pêt tiu tôi phá xêh, tơdroăng pêi pro vâ kơdroh khăng khoăng ăm kơdrum tiu cho kal păng ‘nâng vâ kơdroh ki lup xua kong tô mơdrăng pro. Vâ kum kuăn pơlê hlê ple\ng tung tơdroăng hbrâ mơdât khăng khoăng ăm loăng tiu tung pơla kong tô mơdrăng ó môi tiah nôkố, ngế chêh hla tơbeăng ‘na tơdroăng kố ai tơpui tơno [ă thạc sih Đinh Thị Nhã Trúc, kăn xiâm pho\ ngăn ‘na chiâk deăng pêt kong, ối tung Vie#n khoa hok kih thua#t chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên.

-Ô thak sih Đinh Thị Nhã Trúc, pâ thak sih tối ăm ‘nâi tơdroăng kong tô khăng khoăng ai tơdjâk môi tiah lâi troh tơdroăng mơnhông mơdêk [ă ki kơtóu plâi hên kơdrum tiu?

Thak sih Đinh Thị Nhã trúc: {ă kơxái tiu, malối a kơpong Tây Nguyên mê tơdroăng khăng khoăng ai tơdjâk hên ó, malối [ă kơxái tiu tung pơla mâu hơnăm xông kân. Xua tung plâ rơnó mơdrăng kơxái tiu kal tôh têa đi đo, xap 7 troh 10 hâi tôh 1 hdrôh. Xua tiah mê, tâng tô mơdrăng khăng khoăng ôh tá bê têa tôh kô tơdjâk ó troh kơdrum tiu. {ă kơdrum tiu ki hiăng ton hơnăm hiăng ai plâi, tung pơla kố tâng tô mơdrăng xuân tơdjâk hên, xua nôkố hiăng troh rơnó krí plâi [ă hiăng vâ tâi rơnó krí, mê kơxái tiu klêi krí plâi ôh tá kal hên têa, [ă kơxái tiu kal pơtê vâ ai hâi khế ki pro ăm lo reăng kơ’muăn plâi. Pin xuân chiâng tơkôm sap ing nôkố troh rơnó mêi.

-Tâng tiah mê tơkéa vâ tối mơhé oh tá kal hên têa la kơxái tiu tung pơla dế ai plâi xuân kal hên têa hôm cho há ô thak sih?

Thak sih Đinh Thị Nhã trúc: {ă kơpong Tây Nguyên pin kal thăm nếo kơxái tiu tung pơla ai plâi kố ôh tá kal têa tôh xuân hôm. La pơtih tiah kố, môi kơpong pêt tiu a Bình Phước mê tơnêi ôh tá râk têa, tơnêi akố ki hên to tơnêi prăng. Mê rơnó kố klêi krí vâi krâ nho\ng o xuân kal pơtối tôh hên têa, iâ tâ tâng vâ pơchông [ă têa, iâ tâng tơdroăng kal vâ têa  dêi kơxái tiu vâ tôh vâ kơxái tiu pơtối xông rơdêi.

-Môi tiah thak sih nếo tối mê rơnó kố a Tây Nguyên hiăng mot tung rơnó mơdrăng. Xua mê kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng xuân chiâng vâ pêi pro mâu tơdroăng hbrâ ví kong tô mơdrăng khăng khoăng dế po nôkố, malối [ă kơdrum tiu?

Thak sih Đinh Thị Nhã trúc: Châ khât vâi krâ nho\ng o dế xúa têa ôh tá pơxúa mê tâng mâu kơpong ki vâi krâ nho\ng o ‘nâi tôh kơd^ng têa [ă tôh tro tơdroăng,  têa pin xuân u ối bê vâ xúa, ai drêng ‘nâ vâi krâ nho\ng o toh lối hên tung kơdrum [ă hâi teăm ton re\ng vêh toh nếo. Ki mê râ kô pro têa ki kơd^ng tung klôh chiâng re\ng xhiâ, tơdroăng mê pro rế re\ng tâ. Tâng vâi krâ nho\ng o xúa mâu túa ki toh ‘nâi kơd^ng mê hmâ hlo têa ki tôh ối châ kơd^ng hên [ă pin kô châ x^ng xoăng ăm dêi rơpó têa mo\ng, kơnôm ing mê kô ối châ toh hên hdrôh [ă têa ki u ối tung mâu long kô kơdroh ki khăng khoăng môi tiah nôkố.

Pak^ng troăng hơlâ tôh kơd^ng mê vâi krâ nho\ng o xuân thế tơtro\ng [ă kơxái tiu pin xuân chiâng pêi pro tơdroăng ‘măn hrái axiâm mê gá tro. Xua drêng pin ‘măn hrái a xiâm kô kum pro ăm rêi gá xông rơdêi tơru\m [ă mâu kuăn kiâ ki le\m tung tơnêi xuân xông rơdêi pro ăm xiâm tiu xông rơdêi tâ há.

Tơ’nôm môi tơdroăng nếo pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng drêng xúa mâu túa phon hlá xôh ăm kơxái tiu kô kum ăm hlá tiu hên hbo [ă kơnôm ing mê kô kum ăm hlá tiu chiâng drêh tung pơla kong tô mơdrăng môi tiah nôkố.

-{ă mâu kơpong ki tô mơdrăng ó [ă drêng tơnêi pêt tiu dêi kuăn pơlê hiăng tơdjâk hên ó klêi mê kuăn pơlê kô chiâng xúa mâu troăng hơlâ ki klâi vâ kơdroh ki lup ô thak sih?

Thak sih Đinh Thị Nhã trúc: {ă mâu kơdrum ki vâi krâ nho\ng o dế pêt [ă mâu kơpong khăng khoăng ó tiah mê, tiô ngin, pó vâi krâ nho\ng o thế hơ’lêh pêt mâu hdrê loăng ki ê ai pơxúa tâ vâ kơdroh ki lup [ă kum ăm mâu loăng plâi ki ê ai pơxúa tâ vâ kơdroh ki lup [ă kum ăm tiu xông rơdêi ton [ă pơxúa tơ-[rê tâ.

-Tiah mê thak sih ai tơdroăng hnê ki klâi, hnê thế tơtro\ng môi tiah lâi [ă kuăn pơlê tung tơdroăng rak ngăn kơxái tiu tung pơla kong tô mơdrăng khăng khoăng môi tiah nôkô a Tây Nguyên?

Thak sih Đinh Thị Nhã trúc: {ă tơdroăng tô mơdrăng ó môi tiah a Tây Nguyên, ôh tá xê troh nôkố pin nếo hbrâ pêi pro mâu tơdroăng ki hbrâ mơdât khăng khoăng, tơdroăng kố pin thế hbrâ pêi pro sap ing hdrối nah. Pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng drêng pin pêt tiu xuân môi tiah. Tá tơdroăng hrê thế ‘nâi kơd^ng, ki kal gá tiu ki hiăng ai plâi pó vâi krâ nho\ng o thế xúa mâu kế tơmeăm ‘măn a xiâm vâ hding ăm tiu. Thế pêt loăng pro ăm xâp rơngiâp vâ tung rơnó mơdrăng kum ăm kơxái tiu tơ’lêi rêh tâ. {ă pin thế xúa kơmăi tôh kơd^ng vâ châ kơd^ng têa [ă pêi cheăng châ tơ-[rê tâ. Xuân chiâng tơru\m xúa mâu túa phon rơvât  hlá, drêng xúa phon rơvât hlá môi tiah nôkố mê hlá tiu kô hbo xuân kum pro ăm tiu hmâ tung pơla kong tô mơdrăng khăng khoăng.

 Hôm mơnê kô thak sih ‘na tơdroăng tơpui tơno mê âi.

A Sa Ly [ă Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng