Vâ hbrâ troh rôh leh hâi mơjiâng tơnêi têa hơnăm kố, mâu hâi hdrối a hngêi kuăn pơlê tơkŭm hôp dêi ƀuôn Ko Tam, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak rêm hâi tâng to idrâp chêng dêi mâu vâi hdrêng. Mâu vâi hdrêng dế  dế pơtâp,  rơbot mâu ƀai chêng  hiăng hriâm vâ lăm mơđah tŏn a mâu tíu ôm hyô tung mâu hâi pơtê leh.

Ngoh Thái Quang Êban, ối a ƀuôn Ko Tam, cheăm Ea Tu, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, cho ngế pơkuâ hnê mâu vâi hdrêng pơtâp tŏn chêng, ăm ‘nâi:

 “Á vâ pơtroh tơdroăng xah hêi ro, malối mâu vâi hdrêng tu xĭn, vâ tâi tâng rêm ngế rơtế tâ ‘nâi idrâp chêng mŏng, chêng kơlá, chêng arap, idrâp hơdruê rơngêi ro tơniâ dêi mâu pú vâi hdrêng a ƀuôn Akŏ Tam tŏn vâ ăm rêm ngế hmâng rơtế tâ ‘nâi ki hơniâp ro’’.

Pôa Y Wang Bing, mơngế M’Nông ối a ƀuôn Lê, pơlê kân Liên Sơn, tơring Lăk, kong pơlê Dak Lak rơtế ƀă rơpŏng po hngêi tê tơmeăm kâ Pai R’Lăm (nâl M’Nông mê cho tơmeăm kâ pơlê). Pai  R’Lăm hiăng pêi cheăng lối 2 hơnăm kố, cho tíu pro mơnguân hên tơmối troh vâ kâ mâu kơchâi kâ tiô khôi vâi krâ nah dêi mơngế M’Nông. A kố tơmối ối châ ngăn tơdroăng mơđah tơbleăng tôu chêng ƀă hnối châ rôe mâu tơmeăm, ếo pơtâk dêi hdroâng kuăn ngo, tơmeăm teăn dêi mơngế M’Nông. Pôa Y Wang Bing tối:

            ‘’Sap ing kố troh lơ 2 khế 9 kô ai hên tơmối troh pôu hyô akố. Rơpŏng á hiăng hbrâ tơmeăm tŭm tâi tâng môi tiah, tơmeăm kâ tơmeăm ôu vâ tơdah tơmối. Mâu tơmeăm xúa tiô khôi vâi krâ nah môi tiah ếo pơtâk tiô khôi vâi krâ nah vâ tê ăm tơmối pro tơmeăm tơbâ. Ngin hiăng pơtâp tôu chêng koăng, mâu ƀai rơhdruê tiô khôi vâi krâ nah dêi hdroâng kuăn ngo môi tiah rơhdruê, rơngêi, ting ting, tôu chêng, kơhnhon xuăng vâ ăm tơmối ngăn. Tâi tâng kô tơdah ăm tơmối lĕm tro má môi drêng vâi troh ƀă rơpŏng ngin’’.

Hbrâ vâ tơdah tơmối tung rôh pơlê leh hâi lơ 2/9, tung pơla hdrối kố nah, 25 ngế tung khu Kâu lăk ƀô̆ tŏn chêng cheăm Quảng Khê, tơring Dak Glong, kong pơlê Dak Nông, hiăng kơhnâ pơtâp tŏn a  rêm hâi mơ’nui măng tĭng. Nâ H’Xanh, ngế pơkuâ Kâu lăk ƀô̆, ăm ‘nâi, tơdroăng đi đo pơtâp tŏn chêng, kơhnhon xuăng, hơdruê, rơngêi ting ting, mơngế  M’nông a Quảng Khê ôh tá xê pơtối rak vế, pơtối rak túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo mê ối châ xo tơ’mot tơ’nôm liăn rêm rôh cheăm tơdah tơmối troh ôm hyô.

‘’ Á đi đo hnê tối mâu ngoh nâ o tung khu pơtâp đi đo, pro ti lâi vâ pơtối rak tơdroăng cheăng ki mê ôh tá chiâng pơtê lôi. Vâ drêng kal troh tơdroăng mơđah dêi pin châ krếo lăm mơđah hlối pro tơ’lêi hlâu ăm vâi ngoh nâ o châ tăng tơ’mot kơxô liăn hlối rak vế tơdroăng túa lĕm ton nah dêi hdroâng kuăn ngo tơná’’.

Tiô tối hdrối kố cho tíu troh dêi tơmối ôm hyô roh leh Hâi mơjiâng tơnêi têa lơ 2/9 hơnăm kố, kơvâ cheăng ƀă khu râ kăn pơkuâ tơring Kon Plông, kong pơlê Kon Tum dế hbrâ mâu tơmeăm ki kal vâ tơdah tơmối troh ƀă Kơpong ôm hyô ngăn loăng pơlái kong kế tơnêi têa Măng Deang. Tiô pôa Đặng Đình Toán, Kăn pơkuâ Ƀơrô Mơhno khôi túa lĕm tro ƀă tối tơbleăng tơdroăng kal tơring Kon Plông, tiô tối hdrối tung rêm hâi pơtê leh kô ai rơpâu ngế tơmối troh tơring. Rơtế ƀă mâu tíu đi đo tơmối hâk vâ troh rêm roh troh tơring, môi tiah: xí Pa Sỹ; long têa Đăk Ke; ngo loăng hngó Măng Deang, hngêi kơdrum pêt kơchâi drêh, plâi kâ; pơlê ôm hyô pơlê pơla Vi Rơ Ngheo… roh pơtê Hâi mơjiâng tơnêi têa lơ 2/9 hơnăm kố, tơring Kon Plông ối tơkŭm po hên tơdroăng tơdah tơmối.

Pôa Đặng Đình Toán, tối ăm ‘nâi: ‘’Ngin hiăng ƀă dế pêi pro mâu tơdroăng xiâm, ki nhên cho mâu tơdroăng ngê̆ thuât djâ hên khôi túa lĕm tro dêi kuăn pơlê tung pơlê. Pơtih ngin tơkŭm po tơdroăng khôi túa lĕm tro tôu chêng koăng. Klêi mê xah kế xah tiô khôi vâi krâ nah môi tiah hlŭm tơdŭt, rêi têng nêng. Mâu tơdroăng kố xua mâu ngê̆ nhân mê hiăng châ Kăn xiâm hnê ngăn tơnêi têa diâp ăm ƀâng kheăn kơdeăn. Tơkŭm po tơdroăng mâu môn tơ’noăng tiô khôi vâi krâ nah môi tiah trut loăng, tơhrot kơxái. Pakĭng mâu tơdroăng ‘na khôi túa môi tiah mê, mê Vi ƀan mâu cheăm tơrŭm Khu pơkuâ ôm hyô Măng Deang ƀă mâu khu tê mơdró, khu ki pêt tơmeăm tung pơlê ngin kô tơkŭm po môi tíu mơđah tơbleăng mâu tơmeăm ki má môi dêi tơring a kơpong kong plêng khôi túa lĕm tro Tây Nguyên vâ drêng tơmối kô châ hlo mâu tơmeăm ki má môi dêi tơring Kon Plông’’.

          Drêng troh leh lơ 2/9 châ pơtê hên hâi, kong pơlê Gia Lai dế cho tíu ki tơ’mot tơmối troh ôm hyô vâ ngăn tíu ki lĕm mơnâ mâ ki vâi ô eăng ƀă veăng ôm hyô tung kuăn pơlê a kong pơlê kố. Ƀă hâi pơkâ pơtê 4 hâi, kuăn pơlê ƀă tơmối ôm hyô ai hên tơdroăng vâ rah xo tíu ăm tơná lăm xah hêi, ngăn drêng troh a tơbăng ngo Gia Lai. Mâu tíu ki vâi ô eăng ƀă hơniâp ro tơ’mot hên ngế mê cho Quảng tường Đại Đoàn kết, kŏng viên Diên Hồng xuân cho tíu ki hên tơmối tung kong pơlê kố ƀă kong pơlê ki ê vâ troh lăm ngăn, xua hên mâu tíu xah hêi ro ƀă mâu tơmeăm tê mơmeăm tê mơdró tơdrêng mê hlối tơ’mot hên tơmối troh lăm ngăn.

Pakĭng mâu tíu lăm ngăn, ôm hyô ki nếo tối kơpêng mê mâu tíu ki ê môi tiah ngo on Chư̆ Đăng Ya, Hngêi kơmăi on tơhrik Ya Ly, xí Mơ, cho Pơlê tơnăng ká a long hngêi kơmăi on tơhrik Sê San lơ Kơdrum kong ilâng Kon Ka King... lơ mâu tíu (Ch’hek-khìn Viêu) check-in view dêi mâu tíu mơdró kơphế ki nếo mơjiâng pro lĕm tơviah xuân cho mâu tíu tơ’mot hên ngế troh ngăn kơphô̆ kong ngo tung mâu hâi pơtê leh kố. Ngoh Đinh A Ngưi, Ngế pơkuâ Kŏng ti pêi cheăng tiu rơnó ôm hyô A Ngưi (cheăm Kông Lơng Khơng, tơring Kƀang) xuân hên túa ôm hyô  mơdró a (hôum-stêi) homestay dêi tơná vâ tơ’mot tơmối troh ôm hyô:

 “Tơdah tơmối hyô ngăn drêng troh tơbâ hâi lơ 2/9, A Ngưi dế trâ, văng nhâ tung kơdrum, mơgrúa dêi homestay, roh mâu pơkhom. Tơmiât tơmối kô troh koi pơtê a kố dâng 50-100 ngế. Rôh kố ngin tơkŭm djâ tơmối lăm ngăn mâu xí, ngăn kong, kâ kơchâi ki pôh pheăng mâu hơ’nêh chu, í pêap, mâm prông tung klŏng phêa ƀă ngăn túa lĕm tro ton nah dêi kuăn pơlê a kố tŏn chêng, kơhnhon xuăng, pêi báu, teăn hmôu, ếo pơtâk ƀă tơdroăng hbrâ tŭm, ôh tá ai tơdroăng klâi ki pá’’.

Koh phiu ro leh tơbâ 78 hơnăm Hâi Kăch măng Khế tơheăm ƀă Hâi mơjiâng tơnêi têa lơ 2/9 (1945 – 2023), krâ pơlê Dơng Gur Ha Lơng, ối a thôn Dam Pao, cheăm Dă Dờn, tơring Lâm Hà, kong pơlê Lâm Đồng phiu ro tối ăm ‘nâi, kơnôm châ Đảng, Tơnêi têa tơmâng mơ’no liăn cheăng tŭm tơmeăm, rơtế ƀă tơdroăng ki mơ-eăm xêh dêi kuăn pơlê tung pơlê, tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê tíu kố hiăng ai tŭm tơmeăm ƀă phâi hơtô. Ki rơhêng vâ tối, sap ing hâi châ pơxúa mâu tơdroăng pêi ƀă mơ’no liăn cheăng xua mâu tơdroăng pơkâ xiâm tơnêi têa, ngiâ méa dêi kơpong hdroâng kuăn ngo Dă Dờn hiăng mơnhông tơluâ – Cheăng kâ tơniăn, khu rŭm tâi tâng hdroâng kuăn ngo rế hía rế mơdêk, kuăn pơlê tơdjuôm ivá mơjiâng pơlê xiâm rế hía thăm kro mơdrŏng tâ. Krâ pơlê Dơng Gur Ha Lơng hâk phiu, tối:

             ‘’A thôn Dam Pao ngin ai hên nhŏng o hdroâng mơngế rơtế rêh ối, môi tiah mơngế K’Ho Cil, K’Ho Sre, K’Ho R’Yồng, mơngế Xuăn… laga kuăn pơlê đi đo rơtế môi hiâm, rŭm môi tuăn vâ rơtế dêi pó mơnhông pơlê rế hía rế lĕm tâ. Kuăn pơlê tơdjuôm ivá pro troăng kân, têa hum rôh jíu, on tơhrik bâ drô troăng kân. Á cho krâ pơlê xua mê thăm thế lo mơhnhôk kuăn pơlê tơdjuôm môi hiâm tơrŭm môi tuăn, rơtế môi troăng prôk la ngiâ mơjiâng cheăng kâ dêi pơlê, xuân môi tiah tơdroăng rŭm môi tuăn pơla mâu khu tiô khôp ki xiâm tung pơlê môi tiah khôp Pâ Xeăng, Tin Lành ƀă khôp Phop’’.