Rơneăm cho môi tung mâu tơdroăng cheăng hmâ ƀă tơdroăng rêh ối dêi vâi kơdrâi Dao Thanh Phán ối a cheăm Yên Than (tơring Tiên Yên, kong pơlê Quảng Ninh). Kố cho cheăm ai 90% hdroâng kuăn ngo Dao Thanh Phán rêh ối xua mê khôi túa lĕm, tơdroăng leh châ vâi rak ƀă mơnhông. A kố vâi kơdrâi xâp ếo pơtâk khôi vâi krâ nah dêi hdroâng kuăn ngo tơná cho hên tung tơdroăng rêh ối rêm hâi. Drêng toh chô, mâu jâ, mâu nôu ‘nân tơkŭm a ngiâ hngêi kơhnâ râng trum, kơxái prế rơneăm. Tơdroăng rơneăm châ hnê rak rêm rơxông, mâu rơxông pơtó, xua mê vâi kơdrâi a Yên Than mê kơbố xuân chiâng rơneăm.

Nâ Chíu Thị Hoa, 35 hơnăm tối ăm ‘nâi, tiô khôi túa vâi krâ nah, mâu droh mơngế Dao Thanh Phán ahdrối xo on veăng pơrá ‘nâi rơneăm, pơchoh ếo pơtâk vâ pro xêh ếo pơtâk pơkoăng ăm dêi tơná. Ôh tá xê to tiah mê vâo ối pơchoh chêp ếo pơtâk diâp ăm nôu peăng kơnốu, mâu nâ o peăng kơnốu.

‘’Tơdroăng rơneăm dêi hdroâng kuăn ngo tiô khôi vâi krâ nah tiô troăng ki pơtó, ing jâ pôa, nôu pâ troh á kố. Á hriâm chôa ‘lâng mê kô ‘nâi. Mơ-eăm đi đo, hriâm ing tơdroăng ki tơ’lêi hlâu troh tơdroăng ki pá. Rơnuâ pro lĕm a tíu hdôu kơdró chêng hmân, a rơnŏng ếo cho pá má môi. Tíu hdôu kơdró chêng hmân tơpéa mê thế ton 2 – 3 khế ƀă ếo ki rơneăm 2 tíu xuân ton dâng 1 khế. Kêi đeăng 1 plâ hmân ếo ton dâng 5 khế. Ƀă hơnăm á o kố xâp iâ xua mê á bu rơneăm 2 plâ’’.

Plâ hmân ếo khôi vâi krâ nah dêi vâi kơdrâi Dao Thanh Phán cho ôh tá tơ’lêi hlâu ôh: ếo, hmân, kơxái kât ko, môk, kên. Khôi túa lĕm, rơnuâ bro um a ếo dêi mơngế kơdrâi Dao Thanh Phán hmâ châ rơneăm a rơnŏng ếo, a ngiâ rơtá nuih ƀă kân rơdâ dâng 10cm. Um ki rơnuâ hmân châ rơneăm a tíu ki lui dêi péa pâ kơdró chêng hmân ai ki xŏn 30 cm. Kố xuân cho tíu ki rơneăm hên um má môi tung plâ ếo pơtâk, hmân ếo dêi mơngế Dao Thanh Phán.

Kơbăn cho môi khu chếi mơngiơk rơbông, kân dâng 5 troh 7 cm hmâ châ rơneăm um ƀă hên um ki tơtro. Nah ếo pơtâk, hmân ếo dêi mơngế Dao Thanh Phán ai 2 mơngiơk khêi ƀă rơbông. Vâi tối dêi mơngiơk khêi mơhno ăm on, mơngiơk rơbông mơhno ăm têa. Tíu ki lâi ai on ƀă têa, tíu ki ê ai tơdroăng rêh dêi kuăn mơngế. Xua mê klêi, rơbông 2 mơngiơk ki xiâm a ếo pơtâk, hmân ếo dêi mơngế Dao Thanh Phán, cho um mơhno ăm tơdroăng ki kro mơdrŏng mơnhông ƀă rêh ton troh nôkố dêi hdroâng kuăn ngo tơná. Laga ếo pơtâk, ếo hmân dêi vâi ai tơ’nôm hên mơngiơk môi tiah mơngiơk prăng, drêh, khêi iâ, khêi hên.

Nâ Chíu Thị Hải tối ăm ‘nâi, tơdroăng rơneăm ôh tá xê to mơjiâng pro mâu plâ hmân ếo tiô khôi vâi krâ nah mê ối ai tơdroăng ki phá tơ-ê khôi túa lĕm, tơdroăng rêh ối, tơdroăng loi tĭng... dêi mơngế Dao Thanh Phán.

‘’Mâu um kố dêi mơngế Dao pơrá rơneăm um tiô tơdroăng loi tiô dêi hdroâng kuăn ngo ki mê. Rêm môi râ pơrá cho rêm râ kơnâ ‘na tơdroăng loi tĭng. Plâ ếo pơtâk dêi mơngế Dao cho um chư Phạn, um loăng kong, chêm hlối ai mơngiơk cho tơtro, ki má môi cho rơneăm tiô 2 pâ. Ki rơhêng vâ tối cho môk ki xo a ko dêi mơngế Dao Thanh Phán cho ôh tá tơ’lêi hlâu ôh. Môk tiô chal nah châ pro ƀă 100 plâ ché, 10 plâ văn hơtăng ƀă 32 trŭm chêp ing pêng troh pá kơdâm. Á hiăng hlo môi ngê̆ nhân dêi hdroâng kuăn ngo Dao pro môk tung 1 khế, môk mê tiô plâ rơxông ƀă ngế vâi kơdrâi Dao Thanh Phán”.

Nâ Chíu Thị Huệ tối ăm ‘nâi vâ rơneăm kêi môi plâ ếo pơtâk, hmân ếo thế mơdon hên chôu xua mê nôkố hên ngế ôh tá chiâng rơneăm, ki rơhêng vâ tối cho mâu vâi kơdrâi hơnăm ối nếo.

“Xuân ai mâu ngế rơxông nếo ôh tá chiâng rơneăm. Nôkố hên ngế ôh tá hriâm xua mê ôh tá chiâng rơneăm. Á chiâng rơneăm sap ing hơnăm 12 – 13 hơnăm, xua nôu hnê ăm á. Xua á hâk vâ xua mê plâ hâi plâ măng xo rơneăm. Ngin o xuân hâk vâ há, ai drêng ngăn xêh ếo tíu a rơnŏng dêi nôu klêi mê rơneăm, ki klâi ôh tá ‘nâi mê kơ-êng nôu. Kuăn kơdrâi á hriâm lâm 8, á tá hâi hnê xua á tá hâi toh chôu vâ hnê kuăn ‘nĕng’’.

Tơdroăng rêh ối nôkố, hên xiâm kối pro ăm mâu droh rơxông nếo mơngế Dao Thanh Phán ôh tá chiâng rơneăm. Vâi ôh tá đi đo xâp ếo pơtâk dêi vâi krâ nah, tơdroăng hriâm tâp hên ƀă mâu ngế nôu thế pêi cheăng kâ xua mê xuân ôh tá toh chôu vâ hnê kuăn ‘nĕng. Klêi mê nếo tơdroăng rơneăm kal tơdroăng ki pêi inhên, ôh tá tơ’lêi hlâu, mâu um mê cho pá xua mê xuân pro rơxông ối nếo ôh tá vâ hriâm, ôh tá vâ mơheăm.

Vâ rak vế ƀă mơnhông mâu ki kơnâ khôi túa lĕm, tung mê ai tơdroăng cheăng rơneăm, tơring Tiên Yên xuân hiăng mơjiâng kâu lăk ƀô̆ rak vế tơdroăng rơneăm dêi mâu kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo Dao Thanh Phán, Dao Thanh Y, Sán Chỉ... Jâ Dương Thị Hậu, Kăn phŏ Ƀơrô khôi túa lĕm tơring Tiên Yên tối ăm ‘nâi:

“Ƀă mâu plâ ếo pơtâk, hmân ếo hdroâng kuăn ngo a Tiên Yên châ pro inhên khât pơkâ thế rơneăm lĕm, tơdroăng pêi inhên dêi vâi kơdrâi. Tung pơlê pơla nôkố mê tơdroăng cheăng kố rế hía rế vâ hía lôi. Laga, vâ rak vế vêh hnê ăm rơxông ối nếo mê nôkố cho Tiên Yên mơjiâng hên tơdroăng tơkêa bro, tung mê kơjo ƀă ‘măn kơxô̆ liăn vâ pơtâng tối tơbleăng ăm kuăn pơlê xuân môi tiah vâ rak vế mâu kâu lăk ƀô̆ rơneăm. Pro tơmeăm rơneăm chiâng tơmeăm ăm tơmối ôm hyô. Ôh tá xê 100% pơrá ‘nâi tâi tâng laga drêng mơjiâng kâu lăk ƀô̆ kố, mâu pú hmâ hơnăm ối nếo pơrá châ nôu pâ hnê tơdroăng rơneăm. Nôkố ki vâ iâ vâi chiâng rơneăm xêh ếo pơtâk ăm dêi tơná vâ xâp’’.

Tơdroăng rơneăm cho tơdroăng ki rơdêi dêi Yên Than xua mê ƀă mơnhên troăng prôk la ngiâ rak vế khôi túa lĕm ƀă mơnhông ôm hyô, khu râ kăn pơkuâ cheăm đi đo rơtế kuăn pơlê tung tơdroăng rak tơdroăng rơneăm. Pôa Phạm Văn Hưng, Kăn phŏ hnê mơhno má môi tơdroăng cheăng Đảng, kăn hnê ngăn Hô̆i đong cheăm Yên Than tối ăm ‘nâi khu râ kăn pơkuâ cheăm đi đo rơtế ƀă kuăn pơlê tung tơdroăng rak vế ƀă mơnhông ki kơnâ khôi túa lĕm tro, ki rơhêng vâ tối cho tơdroăng rơneăm.

“Ngin mơjiâng châ 2 kâu lăk ƀô̆ rak khôi túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo, tung mê cho klâ 1 kâu lăk ƀô̆ khôi túa lĕm tro, rak khôi túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo Dao Thanh Phán, Kâu lăk ƀô̆ Dao Thanh Y. Mâu hâi leh Têt, hâi xah khôi túa vâi krâ nah, mơhnhôk kuăn pơlê, ki má lối cho nâ o vâi kơdrâi xâp ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo. Nâ o hâk tơngăm pói mâu hâi leh mơdĭng kô vâ châ xâp ếo pơtâk djâ pêng păm khôi túa lĕm hdroâng kuăn ngo tơná’’.

Tơdroăng mơjiâng Kâu lăk ƀô̆ khôi túa lĕm tro, rak khôi túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo Dao Thanh Phán kum nâ o hlê plĕng ƀă hâk tơngăm tơdroăng rơneăm ếo pơtâk dêi hdroâng kuăn ngo tơná. Mâu roh hnê mơhno mê cho kơdrâm mơngế phiu ro tâ, khu rơxông ối nếo xuân tơmâng ƀă tơmâng khât hriâm rêm troăng trum rơneăm. Vâi hâk tơngăm tối ‘’Vâi rak vế ƀă mơnhông khôi túa lĕm tro môi iâ cho xua tơdroăng ki hmâ, ki kal má môi mê cho tơdroăng hâk vâ ƀă rêm um ki rơneăm tung ếo pơtâk, ƀă rêm plâ ếo pơtâk eăng lĕm um ki châ rơneăm tâ pêng tâi tâng tơdroăng rêh ối dêi hdroâng kuăn ngo Dao Thanh Phán’’.