Khu kơdrâi hdroâng Jarai pêi báu
Chủ nhật, 05:00, 11/05/2025 Tơplôu: Nhat Lisa/VOV5 Tơplôu: Nhat Lisa/VOV5
VOV.Xơ Đăng - Ƀă hdroâng Jarai, tơdroăng pêi báu xua vâi kơdrâi ki pêi. Vâi hmâ pêi krâ kơvâ vâ pế hmê rêm hâi lơ ăm to lâi hâi kơ’nâi mê. Nốkố, maluâ hiăng ai kơmăi uâ báu la hên ropŏng hngêi hdroâng Jarai xuân pêi báu ƀă póu, drâi ki tiah mê, xua chal vâi krâ rơxông hdrối mê hía nah hiăng hnê ‘măn ăm.

Mơngế Jarai hmâ loi dêi, phái cho Xeăng ki gum pơroh ăm kuăn mơngế. Xeăng cho Xeăng ki lui, ki xiâm kân má môipơkuâ ngăn lên gplêng lâp tơnêi, mâ pin ôh tá chiâng xáu hlo, la Xeăng ối tung lâp luô, tí lâi xuân ai Xeăng. Mơnguế Jarai klêi kơ’nâi xuâ dêi báu a chiâk, ôh ta xê pôe môi tiah pôe báu klâng, ôh tá pâm ƀă kơmăi, mê vâi xuâ ƀă kŏng. Xua vâi krâ hmâ loi dêi, tơdroăng ki pôe, pâm ƀă kơmăi ga kô pro châi ăm báu, tơkéa vâ tối pro Xeăng chiâng chhâi. Nâ H’Uyên Niê, Phŏ Kăn hnê ngăn Khu vâi kơdrâi cheăm Ia Mơ Nông, tơring Chư Păh, kong pơlê Gia Lai, tối ăm ngin ‘nâi:

“Tiô khôi túa, vêa vong dêi mơngế Jarai mê vâi kơdrâi athế ‘nâi pêi báu, lăm tăng hdréa, hnêng têa ƀă tĕn hmôu, jiâ, rơmoăng. Athế chiâng pêi pro mâu tơdroăng ki mê ngế kuăn droh, kuăn kơdrâi nếo chiâng phep tí tăng lăm tăng dôh. Vâi kơdrâi hmâ pế hmê, pơchên kơchâi, vâi kơnốu cho mâu ngế ki pôu râng hnoăng cheăng hơngăm ngo ki ê”.

Vâ ai ‘noăng phái, tung pơla mơngế Xuăn hmâ xúa hên tơmeăm ki ê, môi tiah: póu kơmăi, póu pêi xêh ƀă on tơhrik, póu ki pêi ƀă kơmăi ai trêng têa châu, kơtum, kơtŏn, kơtum hrêak, kơchong, laga, mơngế Jarai bu kal ai póu, drâi, kơtŏn, kơtum ga hiăng. Kố cho mâu tơmeăm ki hmâ, hiăng hmâ ối plâ rơxông ƀă vâi kơdrâi tung rơpŏng hngêi. Xuân xua ing tiah mê, drêng vâi kuăn droh, kuăn kơdrâi Jarai lăm xo dôh, vâi hmâ lo ối xêh hngêi krê, mâu póu, drâi xuân cho tơmeăm khoăng ki kơnía dêi rơpŏng hngêi châ xing xoăng ăm vâi kơdrâi. Nâ Rơ Châm H’Xuyết tối tiah kố:

“Pêi báu ga hiăng ai sap ing chal vâi krâ ton nah, bu vâi kơdrâi tê, vâi kuăn kơdrâi phô̆m xông kân, lơ vâi droh, lơ hiăng ai on veăng xuân athế ‘nâi pêi báu. Pin vâ ai phái kâ mê athế ai póu, drâi. Kuăn kơdrâi athế kơhnâ pêi viâ ‘na pêi báu. Pêi báu vâi hmâ xúa póu ki kân, lơ kŭn ngăn tiô kơ rơpŏng vâi pêi pro dêi xêh”.

 Póu ki pêi báu vâi hmâ pro ƀă loăng ki kân, vâi hmâ ‘véa, pong trâu. Drâi cho rơno loăng xŏn, tơdrăng, a tơdế drâi mê vâi rơgi pro ăm ga i kŭn krâ kơvâ, vâ péa pâ kơpeăng kŏng kuâ râng tơ’lêi, ko drâi ki pêi a ngâ póu mê vâi hmâ pro ga kân iâ, ko pá pêng vâi rơgi pro ga kŭn. Vâ pêi rĕng, hmâ ai péa ngế pêi, môi ngế pêi môi to drâi, ngế ki kố pêi ahdrối, ngế ki tá pêi tiô kơ’nâi, la lâi ngế ki pêi ahdrối mê hiăng têk drâi a’ngêi, ngế ki tá nếo pêi tung póu, vâi kơdrâi hmâ pêi tơ’mô dêi pó, ngế ki kố têk ngế ki tá pêi. Nâ Siu Thỏi, ối a cheăm Ia Mơ Nông, tơring Chư Păh, kong pơlê Gia Lai tối ăm ngin ‘nâi:

“Tâng pêi vâ rĕng mê kal ai 2 ngế pêi. Pro póu athế tăng rah loăng ki kân, xŏn, ‘răng, kâk, drâi xuân tăng rah loăng tung kong tiah mê. Tâng vâ ai 10kg phái mê athế pêi ton châ 2 chôu. Vâi kơnốu xuân chiâng pêi báu la preăng ai ngế ki chiâng um, chêng lê báu rơkê, rơmuăn môi tiah vâi kơdrâi”.

Drêng pêi báu, mơngế Jarai hmâ kui báu ing hnôu ƀă chêa, ah ok ‘măn tung póu, vâi tơvêh ko drâi pêi chôa ‘lâng vâ ăm tơlŏng lôi mơnoh báu (cho  kơtôu báu), klêi mê, vâi pơhlêh ko drâi nếo pêi mơdêi vâ tơlŏng tah lôi tâi tâng mơnoh báu, ối to phái. Vâi ối rơkê tơdroăng ki têk ju drâi pơla péa ngế tro tơdroăng gâ, ivá ki mơdêi ing kŏng pêi, vâi pro mơnoh xăn, la phái ôh tá liê, pro phái rơbông thâl lĕm. Nâ Rơ Châm Hà, ối a cheăm Ia Mơ Nông, tơring Chư Păh, kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi:

“Ki ahcdrối tâ cho pêi vâ lŏng tah lôi mơnoh, cho kơtôu báu, ki má péa nếo cho pêi liê mơnoh, ki má pái mê cho pêi pro ăm phái chiâng rơbông thâl. Ki hmâ hlo, ai péa ngế ki pêi báu ăm i rĕng châ ai phái. Môi ngế râng môi to drâi i pêi, ngăn tiô kơ ivá dêi rêm ngế têi lơ ‘ro. Vâi kơdrâi ki hơnăm hiăng krâ vâi hmâ dâi drâi ki kŭn, mâu vâi droh, hơnăm ối nếo vâi hmâ dâi drâi ki kân tâ. Rêm xoh pêi, vâi hmâ kui báu ing hnôu tâ tung póu mê ai dâng 3 troh 4 kilố báu”.

Klêi kơ’nâi rêm roh pêi báu mê, kơpeăng kŏng dêi vâi kơdrâi hdroâng Jarai vâi pơtối uâm, chêng lê phái. Vâi kơdrâi ôh tá xúa kơtum vâ uâm, vâ chêng lê, mê vâi hmâ dâi kơtŏn vâ uâm, chêng lê ăm i lĕm tâ. Nâ Rơ Châm H’Xuyên ối a cheăm Ia Mơ Nông, tơring Chư Păh, kong pơlê Gia Lai tối ăm ngin ‘nâi:

“Vâi kơdrâi hmâ riu kơxo gâ, yâu dâng ing 4 chôu vâ pêi báu. Klêi pêi mê vâi uâm, chêng lê, klêi mê pêi tơ’nôm nếo. Roh má péa mê nếo chiâng phái ki lĕm hơ’ríu, rơbông, hmâ uâm, chêng lê ai 2 xoh tiah mê”.

Hâi kố, hiăng ai hên kơmăi kơmok hiăng veăng pêi ăm kuăn mơngế, pơhlêh ivá pêi cheăng dêi kuăn mơngế. Maluâ tiah mê, drêng troh a rơnó leh mơdĭng, lơ rêm roh koh tơdah, suâ tơmối, nhŏng o ing tíu ê troh ôm hyô, mâu pơlê cheăm vêh tâng nếo idrâp pêi báu đuh đoah đuh đoah, rơ-rêk ga tơ’mô, pơtối dêi pó, hnối ai drêng ‘nâ ai tá idrâp pu hung pu hung, dri drih dêi chêng koăng ki vâi po leh mơdĭng ôu kâ báu nếo a hâi tơtriê̆u. Maua idrâp ki kố hiăng chiâng tơdroăng, túa lĕm tro mơhno tơdjâ, pơtroh ki phiu ro, hơniâp hơnâl dêi Tây Nguyên.

Tơplôu: Nhat Lisa/VOV5

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video

Bi mni kơ Awa Hô
Đơs git oh, git bi
06/05/2025
Jreng Jrong
30/03/2024
Tanh bĕ dra hiam
22/03/2024