Rơngê ting ting cho tơdroăng ki hmâ hlo tung tơdroăng rêh ối, ‘na hiâm mơno dêi mâu hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên, tung mê, ai mơngế Rơteăng. Idrâp rơngê ting ting châ hơdruê drêng lo lăm a chiâk deăng, tung leh mơdĭng, êng ŏng mế, pơkoăng ŏng mế, drêng vâi hdrêng koi dêi a rŏng nôu lơ pơla mâu vâi droh rơtăm drêng troh chôu tơthông dêi pó. Jâ Y Mon, hdroâng kuăn ngo Rơteăng, kong pơlê Kon Tum ai tối tiah kố:
“To ton mê á xuân rơngê ting ting. Ối a hngêi hlo to lâi ngế nâ o tung rơpŏng hngêi, tung pơlê xuân hmâ tơkŭm po xah hêi rơngê ting ting, hơdruê xuăng”.Ƀă mơngế Rơteăng, mâu tơdrá rơngê, ting ting vâi xuân ai hên túa, gok gâ ‘na ki pơto pơtih, la ki hmâ hlo má môi cho mâu ƀai rơngê ting ting êng tiâ dêi pó pơla vâi droh rơtăm. Ngoh A Khao (ối tối cho Pôa A Tuân), ối a pơlê Đăk Hyă 1, cheăm Đăk Ang, tơring Ngọc Hồi, kong pơlê Kon Tum tối tiah kố: Hdroâng kuăn ngo Rơteăng hmâ hơdruê, rơngê, ting ting êng tiâ dêi pó, pơla vâi kơdrâi, vâi kơnốu, vâi droh ƀă vâi rơtăm vâi ting ting dêi pó drêng lăm a chiâk lơ a mâu hâi leh mơdĭng, xah ôm hêi ro. Kố xuân cho túa ki vâ vâi droh rơtăm mơhno tối tơdroăng ki mơjo pâ, hâk mơnâ dêi pó. Ngoh A Phơng (ối khĕn cho Pôa Lý), hdroâng Rơteăng, ối a pơlê Yă Tun 1, cheăm Đăk Ang, tơring Ngọc Hồi, kong pơlê Kon Tum tối ăm ‘nâi:
“Rêm pơlê pơrá ai mâu tơdroăng rơngê ting ting hâk kơdĕn pơlê pơla, tơnêi têa, hâk kơdeăn ‘na tơdroăng pro tơhmâ droh rơtăm. Ton roh nah, drêng tơthông, vâ dêi pó, vâi droh lơ vâi rơtăm hmâ tí tăng bro xêh mâu tơdroăng ki rơngê, ting ting, pơto pơtih, hâk kơdeăn dêi pó, mơjo pâ dêi pó. Rêm kơmăng ai kong bâ eăng khế, hơdruê, rơngê, ting ting hâk kơdĕn mâu tơdroăng ki pơyô pơyeăng, tơhmâ dêi pó, ăm dêi pó vâ tơmâng”.
Hdroâng kuăn ngo Rơteăng ối ai mâu tơdroăng ki hơdruê, rơngê, ting ting ki hơniâp ro, sôk suâ, mâu tơdroăng pơto pơtih mê xuân ai tơdjâk troh tơdroăng rêh kâ ối, tơdroăng pêi chiâk deăng dêi kuăn pơlê. Maluâ tơdrá dêi mâu tơdroăng rơngê ga phá ƀă ting ting, ayŏ, tôn, chiếo, ai drêng chôa ‘lâng, khô khối, ai drêng têi, chuata xơtó, rĕng, ai drêng rơ-eăng, tơniâ... pơrá cho mâu tơdroăng ki chêh bro ki rơkê dêi vâi krâ-nhŏng o. Ti xê to pơto pơtih mơnhên mâu tơdroăng ki xiâm, mê ga ối cho mơhno tối tơdroăng ki vâ tơpui tối, rơkong tơthông dêi pó, dêi ngế ki rơngê, ting ting mê ƀă mâu ngế tâ tá ‘na tơdroăng rêh ối dêi tơná, dêi pơlê pơla.
Xuân môi tiah mâu hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế ki ê a Tây Nguyên, hdroâng kuăn ngo Rơteăng hmâ xúa hên túa prôa, rơvŏng hlŭm phá tơ-ê dêi pó ăm tơdroăng ki vâ hơdruê xuăng. Tơdroăng rêh ối hiăng hmâ ƀă kong kế, ngo ngối, mê mâu prôa, têng nêng, rơvŏng hlŭm không, ôh tá tối ‘na chêng koăng, mê mâu prôa, rơvŏng ki ê pơrá pro ing tơmeăm tung kong, ing phêa, kơlá, pơ-óu, rơchiâ, hblôh, loăng... Mâu prôa, rơvŏng hlŭm dêi hdroâng Rơteăng ai không, rơvŏng hlŭm, klŏng put, hơkâ, chêng, koăng, tơdŭt, klŏng phêa, không têa ƀă hên hĕng mâu prôa ki ê.
Ki rơhêng vâ tối mâu prôa, têng nêng dêi mơngế Rơteăng athế tối troh chêng koăng... Mơngế Rơteăng ngăn chêng koăng cho tơmeăm khoăng ki mơhno tối ăm tơdroăng rêh ối dêi hdroâng kuăn ngo. Bu kal châ hmâng idrâp chêng koăng, mơngế Rơteăng xuân châ ‘nâi dêi pơlê pơla dế pêi pro mâu tơdroăng ki pro leh mơdĭng lơ xah hêi, hơniâp ro tơdroăng leh mơdĭng. Jâ Linh Nga Niê Kdăm, Ngế hriăn plĕng ‘na khôi túa, vêa vong ki lĕm tro dêi Tây Nguyên tối ăm ‘nâi: Kơtum chêng koăng dêi mơngế Rơteăng ga kân kŭn pơrá phá dêi pó ƀă ai tá hơkâ, vâi tŏn vâ tơrâng rơ-rêk dêi chêng koăng. Tiô khôi hmâ mê, tơdroăng xúa hơkâ la lâi mơngế Rơteăng xuân tôu ahdrối, hnối tơmot tung idrâp, rơ-rêk dêi chêng koăng chiâng tơdrá ki hơniâp ro, lĕm tro ăm mâu tơdroăng leh mơdĭng mê. Jâ Linh Nga Niê Kdăm tối tiah kố:
“Mơngế Rơteăng ai kơtum chêng koăng ing 10 troh 11 kơtâ ƀă hmâ tôu chêng koăng, hnối râng chêng koăng xông tâng kơhnhon xuăng tâ tá kâng ƀă hnối ai tá khu vâi droh, vâi kơdrâi xuăng tiô pá rŏng tâ tá kâng há”.
Ki hơniâp ro má môi, tung mâu prôa, không dêi Rơteăng ối ai klŏng put. Klŏng put mê vâi hmâ pro ing klŏng phêa lơ rơchiâ, idrâp chuât ga chuât klêi kơ’nâi vâi kơdrâi têa kŏng a ngâ klŏng. Drêng têa klŏng put, mâu klŏng phêa, rơchiâ vâi hmâ ‘măn pá pêng loăng hơgông ki ê pá kơdâm, ƀă kơpeăng kŏng ki têa lĕm rơmuăn, rơpâ, rơkê dêi vâi droh, vâi kơdrâi Rơteăng, idrâp klŏng put chuât ro, rơ-eăng, idrâp ki ro rih kơneăng chhâk hơngế, tâng lâp lu kong ngo Tây Nguyên. Ngoh A Khao ối ăm ‘nâi:
“Ton nah, drêng tung pơlê tơkŭm po Tĭng kâ báu nếo, kuăn pơlê hmâ brôk dêi pó lăm tung kong, tăng ko phêa ki hiăng krâ vâi ‘măn ga a hngêi ton dâng 1 hơnăm, klêi mê nếo pôe, rơgi pro klŏng put, lơ têng nêng. Klŏng phêa mê athế chía hiăng krâ iâ mê nếo ai idrâp chuât ki xơtó lĕm, rơgi pôe ti lâi ăm ga chuât môi tiah tơdrá dêi chêng koăng. Bú to vâi kơdrâi tê ki hmâ têa klŏng put ƀă têa ăm ga chuât chiâng chuât tơdrá ki hơniâp ro. Vâi tăng rah mâu vâi droh, vâi kơdrâi ki rơkê têa vâ ga chuât xơtó, chuât tơdrá ki hơniâp ro. Tăng rah mâu ngế ki hiăng mơhriâm tŏn rơkê vâ ga chuât tơniâ”.
Lăm pôu mâu pơlê cheăm dêi mơngế Rơteăng a rơnó hơngui lơ mâu hâi leh mơdĭng, ing ton roh nah, pin hiăng châ tâng idrâp chêng koăng chuât xơtó, hơniâp ro, tung mê ai tá idrâp dêi không, klŏng put ƀă hên hĕng mâu prôa ki ê. Ối tâ tá a xiâm drôu, mâu vâi droh rơtăm Rơteăng kuâ kŏng dêi pó kơnhon xuăng tiô mâu ƀai hâk kơdeăn, haka mơnê pơlê pơla, cheăm bêng, tơdroăng ki hâk mơnâ dêi pó vâ rơtế pói tơngah tung la ngiâ ah kô ai tơdroăng rêh ối hơniâp ro, phâi tơtô.
Viết bình luận