Ngế ki rak vế hmôu jiâ dêi hdroâng Rơđế
Chủ nhật, 06:00, 12/11/2023 H’Zawut Ƀyă/VOV Tây Nguyên H’Zawut Ƀyă/VOV Tây Nguyên
VOV4.Xơ Đăng - Jâ H’Dĭ Ktŭl, hdroâng Rơđế, ối krếo cho Jâ Phát, 65 hơnăm ối a Ƀuôn Drai Hling, cheăm Hòa Xuân, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak cho môi ngế ki rơkê tĕn hmôu jiâ. Jâ cho ngế ki rơkê rơhí rơhó tung tơdroăng toi prế, tĕn hmôu jiâ tiô khôi hmâ dêi mơngế Rơđế sap ing ton tĭn nah. Jâ ôh tá chôu vế dêi tâi tơdroăng ki tơná hiăng tĕn ‘nâi to lâi plâ hmôu, jiâ, kơpâu ki vâ pôu vâi ‘nĕng, ếo pơtâk, bung, kơpĕn ăm vâi krâ-nhŏng o, la jâ xuân rơhêng vâ vêh hnê tối khu kuăn cháu tung la ngiâ.

Sap ing ton tĭn nah, tâi tâng mâu kơdrâi hdroâng Rơđế pơrá ‘nâi toi prế, tĕn hmôu jiâ. Rêm tơmeăm ki tĕn mơjiâng mê cho ki xiâm vâ tối tơdroăng ki kơhnâ rơkê, hlê plĕng dêi vâi kơdrâi Rơđế. Xuân môi tiah mâu vâi droh ki ê rơtế to hơto hơnăm, môi rơxông, jâ H’Dĭ Ktŭl hâk git, mơnâ vâ hriâm tiô mâu vâi jâ, vâi nôu ai túa ki vâ tĕn mơjiâng hmôu jiâ ăm dêi tơná ƀă pro tơmeăm ki vâ diâp ăm mâu ngế tung rơpŏng hngêi. Jâ H’Dĭ Ktŭl ai tối tiah kố:

“Á hriâm tĕn hmôu jiâ drêng á xiâm châ 12 hơnăm nah. Drêng hlo mâu vâi jâ, vâi nôu tĕn hmôu jiâ á tâ hâk vâ păng ‘nâng. Á pói rơhêng vâ châ tĕn vâ ai tơmeăm khoăng xúa tung rơpŏng hngêi. Drêng mê nah, ôh tá tơmiât troh tơdroăng tê mơdró tiah hâi kố. Á hiăng hmâ tĕn pro ếo pơtâk, kơpâu, hmôu jiâ ki kah kân’’.

Hiăng luâ 50 hơnăm hmâ tĕn mơjiâng hmôu jiâ, ƀă mâu troăng rơneăm, mơngiơk ki lĕm dêi hdroâng kuăn ngo, jâ ai tơ’nôm mâu tơdroăng ki rơkê xêh tung tăng rah mơngiơk ki xiâm tung tĕn mơjiâng ếo pơtâk dêi hdroâng Rơđế, mê cho mơngiơk prăng. Jâ ai tối, rêm plâ ếo, pơtâk, lơ bung, duôh pơrá ai tơdroăng ki lĕm krê xêh, mê cho khôi túa, vêa vong ki lĕm tro dêi mơngế Rơđế ai sap ing chal krâ nah troh nôkố.

“Nah, tơdroăng rêh ối trâm hên xahpá, ôh tá ai kơpâu vâ pôu kuăn ‘nĕng, bung, duh vâ kơxon drêng koi. Xua mê, vâi krâ-nhŏng o hiăng ‘nâi pêt kơpê vâ tĕn ếo pơtâk, bung. Klêi kơ’nâi kri xo kơpê ki hiăng khăng, mê athế tăng rah kơpê, mơdiê kơpê, pêi ăm i liê vâ toi prế, klêi mê, tâm mơngiơk, tâng vâ pro tri trĭng mê athế xúa mơngiơk ki trĭng dêi klô̆ng. Xua tơdroăng rêh ối xahpá mê hdrối nah, rêm tơmeăm khoăng vâ tĕn chiâng hmôu jiâ, mê pơrá ai ing tơdroăng ki rơkê hlê plĕng athế tí tăng xêh mâu tơmeăm mê tung kong kế, ngo ngối’’.

Cho môi ngế ki rơkê hlê plĕng ‘na ki tơtro dêi um rơneăm, jâ H’Dĭ Ktŭl tối ăm ‘nâi, cho mâu rơneăm ki lĕm, mê cho ki xiâm vâ mơhno tối ki lĕm tơ-eăng dêi hmôu jiâ mơngế Rơđế. Tơdroăng ki rơkê dêi mâu vâi krâ ki tĕn mê cho hên túa, xua mê, mâu rơneăm um a mâu hmôu jiâ dêi hdroâng Rơđế cho lĕm tơ-eăng khât. Mâu rơneăm ki mê ki xiâm châ xo ing um méa mâu kuăn kiâ tung kong, môi tiah chêm, kôa, ‘rĕng ƀă hên mâu kuăn kiâ ki ê, troh a mâu loăng nhâ, mê ai tá um dêi kơchâi kơxŭn. Pakĭng mê, xuân ai hên mâu um rơneăm ‘na ngê̆ thuât, tơdroăng loi tĭng môi tiah kơxái ki kơtúa chêng. Ki rơhêng vâ tối, khôi túa ki rơneăm mê cho pro a ếo kơnốu lơ pơtâk, ếo vâi kơdrâi ga pơrá phá dêi pó.

‘’Dế nôkố, tơdroăng rêh ối hiăng chía niân, tí xê lăm tăng mâu tơmeăm tung kong xếo vâ tĕn mơjiâng ếo pơtâk, mê vâi hmâ rôe a kơchơ vâ djâ vêh a hngêi vâ tĕn. Maluâ ti mê, xuân ôh tá pro mơhía lôi mâu troăng rơneăm, um méa ki vâi krâ hiăng hnê ‘măn ăm sap nah. Pơtih tĕn ếo, kô ai rơneăm pro xirô, pơ’leăng plôi, pơ’leăng pía. Dế nôkố ai mâu vâi krâ ki rơkê ối rơkê pro hên um méa ki ê, la xuân ôh tá pro mơhía lôi túa tơlá lĕm tro. Um rơneăm a pơtâk xuân phá ƀă rơneăm ếo, vâi hmâ  rơneăm pro reăng, troăng ching iăng 13 troăng, lơ 17 troăng…’’.

Vâ tĕn mơjiâng klêi jiâ, rơmoăng hmâ hlo athế tĕn ton hâi, xua mê, vâi ki tĕn mê hmâ tơ-uân drêng toh chôu. Jâ H’Dĭ Ktŭl tối ăm ‘nâi tiah kố: Kơnôm ai tơdroăng tŏng kum dêi Tơnêi têa ƀă tơdroăng ki mơjiâng ôm hyô, tơmeăm ki tĕn tơmeăm mê rế hía rế chiâng mâu tơmeăm ki vâ ôm hyô, ing mê, kum tơ’lêi hlâu ăm vâi nâ o tung pơlê thăm pêi lo kế tơmeăm.

‘’Tơnêi têa hiăng ai troăng hơlâ, troăng pơkâ vâ pơtối rak vế ƀă mơnhông tơdroăng tĕn hmôu jiâ dêi hdroâng Rơđế. Vâi krâ-nhŏng o hơniâp ro ‘nâng ƀă rơtế pêi viâ hên tơdroăng cheăng ki ai pơxúa tiô mâu tơdroăng tơkêa bro ki pơkâ. Á loi tơngah tiah kố, kơ’nâi ah tâi tâng rêm ngế pơrá hâk mơnê ƀă pơtối mơdêk ki kơnía lĕm tro phá krê xêh ing mâu tơmeăm ki châ tĕn mơjiâng tiô khôi hmâ dêi hdroâng kuăn ngo tơná’’.

Ƀă jâ H’Dĭ Ktŭl, tơdroăng tĕn hmôu jiâ ti xê to pro tơdroăng pơro mê ki kal cho veăng kum rak vế, tơbleăng tối ‘na khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo dêi hdroâng Rơđế. Ing tơdroăng ki hlê plĕng ƀă hiâm mơno hâk vâ ƀă mơngiơk ki lĕm krip, um rơneăm ki hên khôi túa mê jâ H’Dĭ Ktŭl hâk ro khât tung tơdroăng hnê tối ăm vâi nâ o tung lâm hnê mơhno, hnê tối ‘na túa tĕn hmôu jiâ tiô khôi hmâ roh ton nah. Ing mê, jâ hiăng kum rak vế ƀă pơtối mơdêk ki lĕm tro tiô khôi hmâ dêi mơngế Rơđế a cheăm Hòa Xuân, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak.

 

 

 

H’Zawut Ƀyă/VOV Tây Nguyên

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC