Ngế rak cheăng teăn hmôu jiâ dêi kuăn ngo Rơteăng
Thứ bảy, 05:00, 20/09/2025 Nhat Lisa/VOV Tây Nguyên Nhat Lisa/VOV Tây Nguyên
VOV.Xơ Đăng - Ối ‘nân pêi dêi a túa teăn, tâ, ‘mot prế teăn, pêi dêi klêng tê klêng hía, jâ Xong ối a Ƀuôn Kon Wang, cheăm Tân Tiến, kong pơlê Dak Lak dế rêm hâi teăn mơjiâng dêi hên mâu jiâ, rơmoăng, van, khan, xên, ếo pơtâk ai hên túa mơngiơk. Tung tơdroăng rêh ối nôkố, jiâ, rơmoăng, van, khan, xên, ếo pơtâk xua vâi krâ, nâ o teăn dế mơhno ăm kuăn cháu ki pơxúa păng ‘nâng, kơnâ, kơnía, git, lĕm tro tiô vêa vong dêi kuăn ngo rế troh lâp lu a kong hơngế.

Hngêi jâ Xong, ối a tơdế pơlê Kon Wang, cheăm Tân Tiến (kong pơlê Dak Lak), rêm hâi tâng idrâp jâ teăn ‘mot prế, râng dêi loăng teăn ăm i mot krá lĕm. Ngế kơdrâi hiăng luâ 60 hơnăm kố rêm hâi kơhnâ pêi viâ dêi mâu tơmeăm teăn, kơpeăng kŏng lĕm têk kế teăn toi, ‘mot prế teăn chiâng mâu jiâ, rơmoăng, van, khan, xên, ếo, pơtâk hên mơngiơk. Jâ Xong ăm ‘nâi:

“A pơxiâm ‘nâi teăn cho kơnôm hriâm dêi ing nôu. Dế mê nah, hlối hriâm teăn, hlối lăm pêi chiâk vâ ai kế kâ ăm rơpŏng hngêi. Klêi nôu hlâ, a mơ-eăm hriâm hên. Drêng xo on veăng, hlối păn kuăn ‘nĕng hlối pêi chiâk, a xuân mơ-eăm hriâm xêh, hriâm ing ngế ki ê vâ hlê tơ’nôm tơdroăng teăn jiâ, rơmoăng. Ing môi plâ jiâ, rơmoăng troh a teăn chiâng ếo, pơtâk hmâ xâp. Troh drêng kuăn hiăng kân, á hiăng ai hên chôu tâ vâ pêi cheăng teăn, mơjiâng hên mâu kế tơmeăm vâ xúa tung rơpŏng hngêi ƀă tê ăm vâi krâ-nhŏng o tung pơlê.”

Ing túa, loăng teăn mê, jâ Xong ôh ta xê to ai tơ’nôm kơxô̆ liăn pêi lo mê ối hnê teăn ăm mâu vâi muăn, kuăn cháu tung pơlê vâ pơtối rak vế túa lĕm tro dêi kuăn ngo. Nôkố, a cheăm Tân Tiến (Dak Lak) hiăng mơjiâng môi khu teăn jiâ, rơmoăng tung mê ai 7 ngế, ƀă hên ngế, tung mê ai mâu hơnăm ối nếo ƀă mâu hiăng hên hơnăm. Nâ Phân, môi ngế muăn dêi jâ Xong, tối:

“Apoăng a hriâm ing dêi nôu, klêi nôu á hiăng hlâ á pơtối hriâm ing dêi xăng kố râ. Xă á hnê ăm á túa vế prế, mơhno ăm á pơtâ prế ai mơngiơk lĕm vâ rơneăm pro ăm i lĕm. Nôkố a hiăng chiâng teăn  kơpâu pôu kuăn, hmôu, jiâ. Xăng á rơkê pro dêi mơngiơk vâ rơneăm ăm i lĕm, troăng teăn xi lĕm krá, rơneăm mâu um tiah chal krâ nah. Á  ngăn iá ‘nâng dêi xăng, púi vâ xăng hnê tơ’nôm hên tâ nếo. Mơnê kơ xă Xong hiăng pơtối rak tơdroăng cheăng teăn tơmeăm. Ngin rơxông nếo kô pơtối rak vế, vâ pôi tá piu lôi.’’

Hmôu jiâ xua khu teăn hmôu a cheăm Tân Tiến pêi lo hiăng châ hên ngế kuăn pơlê vâ rôe. Nếo achê kố, môi tíu teăn jiâ, rơmoăng, van, khan, xên, ếo, pơtâk Buôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak pơtroh ăm jâ Xong 7 kơthung prế len, thế teăn ếo pơtâk kuăn ngo Rơteăng vâ tơbleăng tê ƀă ăm vâi mung xâp, rơnuâ.

Hmôu jiâ mơngế Rơteăng hmâ ai pái mơngiơk ki xiâm, mê cho: bông, prăng, ƀă ngiât. Hmôu jiâ ki teăn hên prế bông hmâ xúa tung mâu rôh po mơdĭng, prế rơneăm ăm hlo hên mơngiơk mơhno tơdroăng ki phiu ro. Jiâ, rơmoăng, van, khan, xên prăng cho vâ pơtih cho tơnêi, plêng, prế rơneăm pơtih tơdroăng ki tơrŭm môi tuăn dêi rơpó, kring vế dêi kuăn pơlê. Jiâ, rơmoăng, van, khan, xên, ếo, pơtâk prế ngiât cho vâ pơtih ki ối nếo, hơniâp ro, tơtro ƀă ếo pơtâk xâp tung mâu rôh xah hêi ro ƀă dêi rơpó mơhno túa lĕm tro...

Nâ Phan, môi ngế kuăn pơlê ối a Ƀuôn Ea Mao, cheăm Tân Tiến, tối tơdroăng ki tơná tơmiât:

“Mơhé vâ hâi leh mơdĭng ki lâi tung pơlê, ngế ki lâi xuân xâp ếo pơtâk kuăn ngo Rơteăng. Drêng xâp mê tâ hơniâp ro tung hiâm mơno. Pâ pôa ‘măn ăm, nôkố ối ai mâu jâ, mâu ngế ki rơkê teăn môi tiah jâ Nhân, yă ‘Nhoa (jâ Xong) ối rak vế tơdroăng cheăng teăn, mê ngin muăn thăm nhoăm pâ, thăm vâ xâp ếo pơtâk teăn dêi kuăn ngo tơná. Hmôu, jiâ, ếo pơtâk teăn lĕm ƀă hlối krá kâk há”.

Ƀă tuăn vâ ƀă ‘nâi kơdo mơ-eăm, jâ Xong hiăng ƀă dế pơtối rak vế tơdroăng cheăng teăn hmôu, jiâ, ếo, pơtâk kuăn ngo Rơteăng thăm rế lĕm. Ing kơpeăng kŏng hâk ƀă mâu vâi nâ a Tân Tiến, mâu plâ hmôu, jiâ, rơmoăng vâ chiâng ếo pơtâk hên mơngiơk mê kô pơtối prok tiô chêng kuăn cháu tung tơdroăng rêh ối hâi kố.

Nhat Lisa/VOV Tây Nguyên

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC