A mơ’nui rêm măng tĭng, ngoh A Huyền, ối a cheăm Đăk Tô, kong pơlê Quảng Ngãi pơrá hmâ hnê mâu vâi o, vâi muăn tung pơlê i hriâm tôu không, tơrưng, rơngê ting ting tiô tơdrá Rơteăng. Ngoh ối rơtế ƀă ngê̆ sih Đinh Xuân Đề (Đoân Ngê̆ thuât kong pơlê Kon Tum hdrối nah) rơtế veăng hnê vâi o, vâi muăn, po mơjiâng mâu tơdroăng hơdruê xuăng dêi mâu vâi o, vâi muăn a mâu cheăm, gum mâu vâi o chiâng rơkê hơdruê xuăng vâ lăm tơ’noăng a tíu ki kân tâ, hơngế trâu tâ. Cho ngế ki hiăng châ hriâm a hngêi trung Cao đẳng Văn hoá - Ngệ thuật Quân đội, ngoh hiăng veăng mot cheăng tung Đoân ngê̆ thuât kong pơlê Kon Tum hdrối nah, la cho xua lối hâk git kơ túa lĕm tro dêi vâi krâ ton nah, mê ngoh A Huyền hiăng vêh a pơlê cheăm, mơjiâng xêh tơdroăng cheăng mê cho tí tăng hriăn plĕng, mơjiâng pro mâu prôa, tơrưng, têng nêng, rơvŏng dêi kuăn ngo Rơteăng. Hiâm mơno ki đi đo hâk mơnâ git kơ hnoăng cheăng dêi mơngế ngê̆ sih hiăng tơdjâ troăng, mơhnhôk, tơbâ ‘na khôi túa lĕm tro dêi ngoh troh a vâi krâ-nhŏng o. Ngoh A Huyền tối ăm ngin ‘nâi:

“Tơdroăng ki mơjiâng pro, tôu mơđah mâu prôa, tơrưng, mê rơpŏng hngêi á, vâi krâ-nhŏng o, klêi mê, troh a mâu vâi o, vâi muăn tung pơlê xuân hâk vâ păng ‘nâng, ƀă mơhnhôk á thăm rak vế hnoăng cheăng ki kố. Ôh ta xê to mâu kuăn ‘nĕng, cháu chái hdrông mơngế Rơteăng, mê tá vâi krâ - nhŏng o mơngế Xuăn xuân têk djâ dêi kuăn ‘nĕng tơná vâ i tơmâng, vâ i mơhriâm tơdroăng tôu chêng, tŏn koăng, tơdroăng ki tôu tơrưng”.

Ngoh A Bliêt, hdrông kuăn ngo Rơteăng, ối a ƀuôn Kon Wang, cheăm Tân Tiến, kong pơlê Dak Lak mê tơdroăng ki mơjiâng 2 khu tôu chêng tôu koăng-hơdruê xuăng, rơngê ting ting ăm mâu vâi o, vâi muăn, veăng hên xoh tơdroăng lăm mơđah ki kân, trối Leh mơdĭng kơphế Buôn Ma Thuột, Leh mơdĭng sầu riêng Krông Pač ƀă hên hĕng mâu tơdroăng ki ê. Ngoh xuân hiăng veăng chêh bro mâu ƀai, mâu tơdrá, trối “Í rŏng”, “Idrâp chêng koăng pơlê o: châ pri kân tung mâu roh tơ’noăng a tơring, a kong pơlê. Mâu vâi kuăn ngo xuân pơtối rak vế ‘na tơdroăng tôu chêng, tôu koăng, mơdêk rak vế ‘na mâu tơdrá, mâu prôa tiô khôi hmâ ki vâi krâ tung rơpŏng hngêi hiăng djâ troăng ahdrối. Ngoh A Bliêt ai tối tiah kố:

“Tung 2 khu tôu chêng tŏn koăng mê, ai 28 ngế, tung mê, ai 2 ngế kuăn á hiăng veăng mơđah. Dế nôkố, kuăn á ki kân dế mơhriâm a hngêi trung Cao đẳng Văn hoá Nghệ thuật Dak Lak, muăn mơhriâm păng ‘nâng cho piano, pakĭng mê, muăn xuân mơhriâm tơ’nôm mâu prôa dêi kuăn ngo ki ê”.

Drêng hiăng mơnhông ‘na Internet, rế hiá rế rơkê plĕng ngoh A Huyền prế ngoh A Bliêt xuân hiăng xúa ing mâu măng pơlê pơla, trối Facebook, Zalo ƀă hên mâu inâi ki ê tung Internet, ing mê, cho vâ tơbleăng, mơhno tối hiâm mơno ki tơná hâk vâ, mơnâ git, xuân ing mê, vâ pro lân rơdâ tơdroăng ki kơnía dêi hiâm mơno tơná ƀă ‘na tơdrá prôa, tơdrá rơngê ting ting kuăn ngo troh a tơrêm ngế, tơrêm khu rơxông ing vâi krâ troh a vâi ‘nĕng. Ngoh A Huyền tối ăm ngin ‘nâi tiah kố:

“Ki xiâm dêi tơdroăng ki mơđah, tơbleăng mâu tơdroăng mơjiâng pro mâu túa prôa, mâu tơdrá dêi kuăn ngo ‘măn tung mâu măng pơlê pơla, mê cho vâ ăm hên ngế ‘nâi plĕng ‘na tơdrá prôa, tơdrá hơdruê dêi vâi krâ roh nah, dêi kong ngo ki krip tơdrŏm, mâu idrâp chuât dêi mâu prôa tiô khôi hmâ vâi krâ kuăn ngo a Tây Nguyên. Pơla hdrối mê hía nah, mâu vâi pú á hiăng koai klip tiô kơ hiâm mơno ki tơná rơhêng vâ, vâi pú xup mâu tơdroăng ki á mơđah, klêi mê, vâi pú xuân tâ ‘măn tung trang măng pơlê pơla. Vâi krâ-nhŏng o, pú hmâ hlo tơdroăng ki mê ga tro, ga ro, ai pơxúa khât, mê nhŏng o hiăng hâk kơdeăn hên, tơná á xuân ro há (tó)”.

Xuân ai hiâm mơno ki hâk git kơ tơdrá prôa, tơdrá rơngê, ting ting, tiô túa ki tâ ‘măn um, klip ‘na mâu ƀai tôu tơrưng, tôu chêng koăng tiô tơdrá vâi krâ nah dêi kuăn ngo tơná, tơbleăng mơhno tung măng pơlê pơla, ngoh A Bliêt a tối:

“Á xuân hiăng xup, koai mâu um dêi mâu vâi kuăn muăn, cháu chái vâi tôu tơrưng, tôu chêng, tŏn koăng, rơngê ting ting, mâu um ki kơhnhon xuăng tâ ‘măn tung măng pơlê pơla. Á pói tơngah, la ngiâ kố ah, tâng lơ dah chía ai iâ êt liăn á kô rôe kơmăi koai ki krá lĕm tâ vâ koai, xup mâu um ki tôu tơrưng, chêng koăng, rơngê, ting ting, kơhnhon xuăng, tâ ‘măn tung trang măng pơlê pơla, ki xiâm dêi tơdroăng mê, ki xiâm dêi tơdroăng tâ ‘măn tung trang măng mê cho vâ tơbleăng, mơhno khôi túa lĕm tro ki kơnía dêi vâi krâ Rơteăng pin roh nah troh ƀă nhŏng o, pú hmâ, mâu kuăn pơlê ki rếh ối a mâu kơpong ki ê, pơrá phá dêi pó”.

Xuân trối ngoh A Huyền, A Bliêt, ngoh Y Thiên Adrơng, hdrông Rơđế, môi ngế ki hnê mơhno, tơpui tơbleăng, tối tơno ăm tơmối mot ôm hyô a kong pơlê Dak Lak, hên hơnăm hdrối mê hía nah hiăng chiâng tíu ki tơdjêp pơla kŏng ngê̆ ƀă mâu tơmeăm khoăng, tơdroăng ki kơnía git, túa lĕm tro vâi krâ nah, ing mê, veăng gum thăm po rơdâ ki bâ eăng dêi túa lĕm tro ‘na chêng koăng troh a pơlê pơla. Ngoh đi đo hmâ tâ ‘măn mâu um video, um ƀă ƀai chêh ‘na túa lĕm tro dêi hdrông Rơđế a trang măng pơlê pơla. Mâu tơdroăng ki tâ ‘măn mê, ga cho tơdroăng ki hmâ trâm, hmâ hlo, la châ ai hên mâu ngế ki ngăn trang măng pơlê pơla rơhêng, ngun vâ ngăn, vâ hlo, vâ hmâng, vâ ‘nâi....

Ing trang măng pơlê pơla mê, ngoh hiăng tơdjêp ƀă kơdrâm kơdrĕng vâi krâ-nhŏng o ki hâk git, ngin vâ túa lĕm tro, vâi ki mê cho mâu vâi ki rêh ối tung tơnêi têa ƀă rêh ối a mâu kong têa ê. Hên tơmối ƀă kŏng ti ki pơkuâ ngăn ‘na tơmối ôm hyô hiăng lăm tăng vâ trâm mâ ƀă ngế ki tơpui tơbleăng cho mơngế kuăn ngo vâ ing mê tơná châ hlo nhên, ing tuăn tơná châ tâng khât idrâp chuât dêi chêng koăng ki chuât chhâk xơtó troh kong kế, ngo ngối ƀă châ rêh ối ƀă tơdroăng rêh kâ ối, khôi túa lĕm tro dêi mơngế Rơđế, ing mê, tơdjâk troh mâu tơdroăng ki vâ châ hlê plĕng, châ ‘nâi nhên tơdroăng ki ai păng ‘nâng dêi kuăn pơlê.

Ngoh Y Thiên hiăng mơjiâng pro dêi xêh tơdroăng ki prôk tour ôm hyô, trối “Kơmăng drôu xiâm”, “Kơmăng Kong ngo ki hên tơdroăng hơ’muăn tối”, lơ “Tâk a kong ngo chu troh a pơlê cheăm” vâ ăm tơmối mot ôm hyô. Ngoh ai tối: “Drêng pin châ ‘nâi, châ hlo tơdroăng ki pơrá phá, ki lĕm kơnía dêi pơlê pơla tơná, ing mê, pin kô ‘nâi mơnê nhoăm, hâk tơngăm ƀă pơtối mơhnhôk vâ tơbleăng mơhno mâu khôi túa, vêa vong lĕm tro dêi tơná troh a ƀă tơmối ki mot ôm hyô, xuân cho hnoăng cheăng ki tơxâng nhoăm mơnê ƀă pêng păm tơdroăng hơ-ui vâ, pâ mơjo”.

“Kơmăng Tây Nguyên hơ’muăn tối” ki păng ‘nâng hiăng vêh ‘măn tung tơdroăng ki lĕm kơnía trâu rơdâ, ki rơhêng vâ tối, cho roh ki mơđah ‘na khôi túa, vêa vong ‘na chêng koăng ƀă mâu tơmeăm xah ôm hêi tiô khôi hmâ vâi krâ roh nah, mâu tơdrá trối Eirei, Kư̆t. Khu tơmối hâk ngun vâ tơmâng khât drêng troh hmâng vâi krâ hdrông Rơđế tôu chêng, tŏn koăng. Hên tơmối ing kong têa vâi tâ tơviah, hil ‘na tơdroăng ki phá krê xêh, drêng châ tâng mâu prôa ki pro ing phêa, kơlá ƀă mâu idrâp chuât dêi mâu prôa ki mê. Drêng hlo khu tơmối hâk vâ ngăn, ngun hmâng, á xuân tâ phiu ro, sôk suâ há ƀă châ hên ngế kơdeăn ro rih, ai pơxúa păng ‘nâng. Ing tơdroăng ki mê, thăm rế pro á rế hâk tơngăm tơ’nôm ƀă ai roh ki tơ’lêi hlâu vâ mơhno tơbleăng hên tâ nếo mâu tơdroăng ki kơnía ‘na túa lĕm tro dêi hdrông kuăn ngo troh ƀă tơmối tung tơnêi têa ƀă tung lâp plâi tơnêi”.

Ing mâu tơdroăng ki hmâ lăm mơđah, tơbleăng tơdroăng ki xiâm ki vâ tơpui tối ‘na túa lĕm tro dêi kuăn ngo, “tơdroăng ki lĕm tro, ki rơkê hiăng châ ô eăng chhâk hơngế”, xua mê, rế hía, rế ai kơdrâm kơdrĕng khu tơmối troh lăm pou ngăn, vâ châ hlo, châ hmâng, châ ‘nâi plĕng ‘na khôi túa rêh kâ ối dêi hdrông Rơđế. Ƀă tơdroăng ki ôm hyô pơlê pơla hiăng gum mâu khu tơmối thăm rế mơnê nhoăm khôi túa lĕm tro dêi kuăn ngo tơná. Ngoh Y Thiên tối ăm ngin ‘nâi: “Drêng mâu vâi tơmối hiăng hlê plĕng nhên mâu tơdroăng ki lĕm tro tung túa lĕm tro dêi kuăn ngo pin, ing tơná vâi tơmối ki mê, đi đo tối mơhnhôk, kơdeăn khĕn kơ pin athế rak vế khôi túa, vêa vong, túa lĕm tro dêi kuăn ngo, cho tơdroăng ki kơnía git, klêi mê vâi tơmối ối tối tơno, tơbleăng mơhno ăm tíu ê ‘nâi ‘na tơdroăng ki lĕm tro dêi túa ki pin hiăng pêi pro, ing mê, á pói rơhêng vâ tâi tâng rêm ngế pin kô châ chiâng mơjiâng tơdroăng rêh ối pơlê pơla rế hiá rế lĕm tro - ro tơniăn tâ”.

“Á hiăng djâ troăng ăm khu tơmối ôm hyô, vâi ki mê cho tơmối tung tơnêi têa ƀă kong têa vâi troh lăm pôu ngăn vâ tí tăng ‘nâi plĕng, ƀă mơnhên tơdroăng ki lĕm ro, trối a Long Lăk, Ƀuôn Đôn ƀă mâu tíu ki ôm hyô u ê. A Buôn Ma Thuột, ai túa rêh ối dêi môi pơlê kong kơdrâm ki tơtêk kro mơdrŏng. Troh a Buôn Đôn cho tíu ki rêh ối dêi mâu hdrông kuăn ngo Rơđế, Lếo, M’Nông, ing mê, mơjiâng chiâng khôi túa, vêa vong ki lĕm tro phá krê xêh. Drêng lăm troh a Long Lăk, khu tơmối kô châ hlo mâu khu rui ƀă khôi túa, vêa vong lĕm tro dêi mơngế akố. Rêm tíu pơrá ai tơdroăng ki phá krê xêh ‘na tơnêi tíu, tơmeăm khoăng, kong kế, ngo ngối, long têa, ‘na mâu khôi túa, vêa vong, kế tơmeăm kâ ôu ki krê xêh dêi rêm hdrông kuăn ngo”.

Tuăn mơno ki hâk vâ, rơhêng ngun dêi tơmối cho tơdroăng ki hơlêm, mơhnhôk rêm ngế kuăn cháu a Tây Nguyên ‘nâi mơnê nhoăm, hâk mơjo pâ vâ khât tuá tơlá tiô khôi hmâ dêi hdrông kuăn ngo tơná ƀă lân rơdâ troh a pơlê pơla, pôu râng hnoăng cheăng rơtế pơlê pơla veăng tơdjuôm ivá, pơchuâm tuăn mơno vâ pro kro mơdrŏng ăm pơlê pơla.

Pin dế tơmâng mâu tơdrá ki rơ-eăng lĕm ro dêi ƀai hơdruê “Khía pâ kơ nôu” xua ka sih Y Moan H’Mok, hdrông Rơđế, chêh bro, pơtâ tơdrá prôa, hơdruê. Ing tơdroăng ki hơniâp ro dêi tơdroăng rêh kâ ối chal nếo nôkố, ai mâu vâi rơxông nếo cho hdrông kuăn ngo kơhnâ khât tung tơdroăng tí tăng hriăn plĕng ‘na xiâm rêi dêi kuăn mơngế, dêi mâu khôi túa, vêa vong hdrông kuăn ngo tơná-ing mê, plong tơ’mot ăm khôi túa, vêa vong kuăn ngo tung tơrêm tơdrá, tơrêm tơdroăng cheăng. Ôh ta xê to tot pơtê to’nâng kơbong ki thâo hrik lơ tíu ki mơđah, vâi ki mê hiăng djâ tơdrá hơdruê, tơdrá prôa dêi kuăn ngo tâ ‘măn tung trang măng pơlê pơla, pro mâu Tik Tok, Youtube, Facebook chiâng “Tíu ki mơđah dêi kong ngo” vâ rêm ngế xuân châ ngăn, châ hmâng, ƀriê phoih ƀă thăm ai tơdroăng ki tơ’nôm mơjo vâ, mơnâ khât. Ka sih-nhak sih Y Moan H’Mok, nôkố dế cheăng a Khu hơdruê xuăng Kuăn ngo Dak Lak ai tối ‘na tơdroăng ki hiăng kơdo mơ-eăm dêi tơná, tơdjâ mâu tơdrá prôa, tơdrá hơdruê xuăng ‘mot tung trang măng pơlê pơla:

“Tơdroăng kố, á tâ hlo tro ‘ló păng ‘nâng, vâ thăm mơdêk, lân rơdâ rơkong tơpui dêi tơná, khôi túa, vêa tơlá dêi kuăn ngo troh a tơrêm khu ngế, ki rơhêng vâ tối cho ƀă khu rơxông nếo nốkố, vâi thăm rế mơjo pâ ƀă mơnê nhoăm. Khôi túa, tơlá dêi hdrông kuăn ngo, ki rơhêng vâ tối cho dêi a pơlê cheăm tơná, pơtih a Dak Lak ai mâu khôi túa, vêa vong dêi hdrông kuăn ngo: Jarai, Rơđế, M’Nông, Thái, Mường, Mán ƀă hên mâu hdrông kuăn ngo ki ê, ga kô pro pơxúa kân khât ƀă khu tơmối, ki rơhêng vâ tối ƀă mâu ngế ki kal rơhêng vâ tí tăng hriăn plĕng, tí tăng ‘nâi ‘na khôi túa lĕm tro, vâ vâi hlê plĕng nhên tâ a mâu tơdroăng ki túa lĕm tro, tơdroăng rêh ối, khoi túa vêa vong dêi tơrêm kơpong, tơrêm kong ngo”.

Ƀă nhak sih A Lâm, hdrông Rơteăng, 38 hơnăm, trang măng pơlê pơla hiăng chiâng “Tíu ki mơđah” vâ tơbleăng mơhno tơdrá prôa, tơdrá hơdruê dêi kuăn ngo tơbleăng ăm pơlê pơla, mơhno kân rơdâ tá ăm tâi tâng kuăn pơlê châ hlo, châ ‘nâi, châ tơmâng, châ ro. Hriâm klêi Nhạc viện Pơlê kong kân Hồ Chí Minh, nốkố, ngoh hiăng prếo vêh dêi a pơlê cheăm tơná, thâo htik, koai um mâu vâi krâ ki tôu chêng koăng, rơngê ting ting, klêi mê, tâ ‘măn tung trang măng pơlê pơla. Ngoh ai tối tiah kố: “Klip ki tâ ‘măn tung trang măng pơlê pơla mê cho tơdroăng ki pin hmâ hiăng mơđah bro, la mơngế ki ngăn vâi hâk vâ ngăn, vâ hmâng păng ‘nâng, xua mê cho tơdrá pin kuăn ngo khât, tơdroăng rêh ki pro pơro păng ‘nâng”.

Tơdrêng ƀă tơdroăng ki tí tăng lăm hriăn plĕng, chêh xo, thâo hrik mâu tơdrá kuăn ngo, mâu tơdroăng rơngê ting ting, kơhnhon xuăng, mâu tơdroăng ki chêh bro dêi ngoh A Lâm xuân hiăng châ pơlê pơla hâk vâ tơmâng ngăn păng ‘nâng. Ƀai ki chêh ăm tơrưng, dó inâi “Rơkong krếo pú” dêi ngoh chêh bro, hiăng châ kâ Mê dai Mêa a roh tơ’noăng hơdruê xuăng dêi pơlê pơla, klêi mê châ Mê dai hâu a roh po tơ’noăng dêi Khu xiâm ngăn ‘na Túa lĕm tro-Tơ’noăng Ivá ƀă Ôm hyô dêi tơnêi têa”.

Nhak sih A Lâm đi đo pói rơhêng vâ pro ti lâi vâ mâu vâi pú hơnăm ối nếo mơjo pâ dêi tơdrá kuăn ngo tơná tung chal nếo nôkố:

“Á tối pơchân ăm khu pú hơnăm ối nếo nôkố, mâ tá kơxiâp, kơmê drêng tí tăng hriăn plĕng, tơmâng, mơhriâm ‘na tơdrá rơngê ting ting, tơdrá prôa dêi hdrông kuăn ngo tơná. Khôi túa, vêa vong tiô khôi hmâ dêi kuăn ngo pin, tung mê ga ai, trối tơdrá rơngê ting ting, tơdrá chêng koăng, mâu prôa ki pro ƀă kơlá, phêa dêi kuăn ngo pin, meluâ ga cho mâu tơmeăm khoăng ki pin hiăng hmâ trâm hlo, trâm ‘nâi, laga, mâu tơdroăng ki mê tơxâng kơ nhoăm mơnâ. Pơtih, ai môi ngế vâi krâ râng 1 to chêng rơngê ting ting tiô tơdrá dêi kuăn ngo tơná, dâi ếo kơpĕn, pơtâk dêi kuăn ngo, klêi mê, pin xup, koai tâ tung trang măng pơlê pơla mê vâ mê ôh, xuân ai mơngế ki rơhêng vâ ngăn, vâ hlo, vâ ‘nâi. Tiô á, tâng pin pơtối rak vế mâu tơdrá chêng koăng, prôa, rơngê ting ting ƀă tâ ‘măn, mơđah tơbleăng hên tung trang măng pơlê pơla mê ga kô thăm tơ’mot hên ngế rơhêng ngun vâ tơmâng, xua ga cho khôi túa, vêa vong dêi kuăn ngo, ôh tá xê trối ki vâi, ga kô ai tơdroăng ki chhâk lân rơdâ lâp lu”.

Tung tơdroăng rêh ối, pêi cheăng ki pơ’lok pơ’lâ dêi tơdrá prôa chal nếo nốkố, hên ngế rơxông hơnăm ối nếo a Tây Nguyên dế pơtối rak vế ƀă thăm mơnhông bro nếo mâu tơdrá vâi krâ nah, vâ mâu tơdrá Rơngê, Ting ting, Eirei, Kưt, idrâp chêng koăng-“mơhúa” dêi pơlê pơla-pơtối châ hnê ‘măn ăm chal nếo, pơtối châ chuât chhâk xơtó a tíu ki nếo tung trang măng pơlê pơla. Kơnôm ing tuăn tơmiât hloh hlê rơkê plĕng, tơdroăng ki pêi pro tiô túa nếo ƀă ‘nâi chiâng xúa kŏng ngê̆, vâi ki mê pơtối pro lân rơdâ, bâ eăng tơdroăng, tơmeăm khoăng ki kơnía git dêi khôi túa, vêa vong, thăm tơ’mot kơdrâm kơdrĕng kuăn pơlê, tơmối ‘nâi klê, hlê plĕng, troh pôu, ôm ngăn a kơpong tơnêi ki kân rơdâ, krip tơdrŏng dêi Tây Nguyên.