VOV4.Sêdang - Tung
pơla kố, kơxái tiu dế ối tung pơla ki kơ’muăn plâi. Kố cho rôh ki kal vâ chiâng
tơdroăng ki dâi le#m dêi kloăng tiu. Xua mê, tơdroăng ki re#ng ‘nâi trếo kơhiâm
ăm kơxái tiu tung pơla tiu dế ối kơ’muăn plâi kô kum vâi krâ nho\ng o ai tơ’nôm
tơdroăng ki rơkê ple\ng tung rak ngăn, rơvât phon tơtro, sap ing mê rak tơniăn
ăm kơxái tiu ai plâi kơtôu hên, dâi le#m tơniăn. Kơ’nâi kố cho mâu tơdroăng kal
tối tơbleăng ‘na trếo kơhiâm xuân môi tiah mâu rơkong pơchân drêng rơvât phon
ăm tiu tung pơla kơ’muăn plâi vâ rak vế ăm kloăng tiu dâi le#m.
Môi tiah hên mâu hdrê
pêt ki ê, tiu xuân kal ai tu\m phon rơvât đa lươ\ng, trung lươ\ng [ă vi lươ\ng
malối tung pơla pơxiâm pêt môi tiah dế nôkố. Ki nhên gá, xúa phon rơvât vô cơ
cho môi tung mâu troăng hơlâ to\ng kum trếo kơhiâm môi tiah đăm, lân, kali, lưu
huỳnh, calci, magie, vâ kum mơdêk ki dâi le\m dêi hdrê pêt. Tiô mâu khu ki
hriăn ngăn ‘na khoa hok tơdroăng ki rơvât phon vô cơ tơtro kô kum ăm kơxái tiu
re#ng kân, kâi trâng [ă oâ hdrong kâ ‘nhiê. Tơdrêng amê tơdroăng ki ‘nâi nhên
trếo kơhiâm tung pơla xông kân dêi kơxái tiu kô kum hrik xo tro ki le#m dêi
trếo kơhiâm sap ing phon.
Tung pơla kơxái tiu dế
ối rak ngăn dêi plâi rơhêng vâ ai trếo đăm, kali hên tâ, tơdroăng ki rơhêng vâ
trếo lân chu kơdroh. Đăm ai pơxúa ăm plâi re#ng kân, pro tơ’lêi hlâu ăm
tơdroăng ki rak vế hên trếo kơhiâm ‘na kloăng tung pơla mơ’nui rơnó. Kali kum
ăm tơdroăng ki tơku\m [ă pơtroh mâu trếo kơhiâm ‘na kloăng châ tơ’lêi hlâu tâ,
pro mơdêk ki dâi le#m. Mâu trếo tung vi lươ\ng ai pơxúa pro tơdâng tơ’mô ăm mâu
trếo kơhiâm tung kơxái tiu, hơ’lêh ki dâi le#m dêi kloăng tiu [ă kum tiu hăng
tâ. Xua mê, tơdroăng ki ‘mot tơ’nôm trếo kơhiâm tơtro tung pơla kố cho ki xiâm
ăm tơdroăng ki dâi le#m dêi kloăng tiu a mơ’nui rơnó. Tiên sih Nguyễn Văn Nam,
ngế ki rơkê ‘na pơkeăng xôh kơdê oâ hdrong, ối tung hngêi trung Đăi hok Tây
Nguyên ăm ‘nâi: Pơla kố cho tung pơla ki kloăng tiu dế vâ kân [ă hrik xo hên
trếo ki khăng tung kloăng tiu, vâi krâ nho\ng o kal xúa tu\m mâu phon NPK.
Pák^ng mê, vâi krâ nho\ng o kal xúa mâu phon vi lươ\ng gá ai hên Kali vâ kum kloăng
tiu dâi le#m tung pơla kố.
La
nôkố, hên mơngế pêt tiu rơvât tơ’nôm lối hên phon vô cơ tung pơla tiu mơ’rêh dêi
plâi, la tơku\m hên mâu trếo đa lươ\ng la ôh tá rơvât trung, vi lươ\ng.
Tơdroăng kố hía ki tơdâng tơ’mô tung tơ’nôm trếo kơhiâm ăm loăng. Mê khoh ôh tá
tơ’mot trếo kơhiâm ăm loăng. Ăm hlo nhên má môi cho pơreăng prăng rơbông a hlá,
rêa hlá, tơkru\n hlá, tơruih plâi [ă hên tơdroăng ki ê. Thak sih Phạm Công Trí,
Kăn ngăn ‘na pêi chiâk deăng-pêt kong, Khu xiâm cheăng khoa hok kih thua#t pêi
chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên tối pơchân:Tung rơvât phon vâi krâ nho\ng
o thế tơtro\ng hên troh rơvât phon NPK, nôkố mâu túa phon NPK ki chêh tơ’nôm TE
khât a tơnêi têa pin hâi teăm bê. Trếo trung vi lươ\ng tung phon hâi teăm bê.
Drêng rơvât tơkâ hluâ tơdroăng pá thế rơvât phon trung vi lươ\ng vâ tơniăn [ă
thế tơtro\ng xuân pôi tá rơvât phon lối hên trung, vi lươ\ng ôh tá xê vâi krâ
nho\ng o tâng tối ôh tá bê trung vi lươ\ng tah lối hên kô pro hơ-ôu, la krâ
kơvâ thế tối hdrối ăm mâu khu pêi pro.
Pak^ng tơdroăng tơ’nôm
phon vô cơ mê tơdroăng tơ’nôm phon hưh cơ ăm loăng cho túa pêi pro ki pơxúa
tung hơ’lêh tơnêi, thăm rovât phon hưh cơ ăm loăng plâi cho tơdroăng pêi pro ki
ai pơxúa tung ‘mâi hơ’lêh tơnêi, mơdêk ki le\m hơpok dêi tơnêi. Kố xuân cho túa
phon ôh tá la lâi lôi [ă kơxái tiu. Phon hưh cơ ai mâu trếo ki phon vô kơ ôh tá
ai. Drêng rơvât phon a tơnêi, pak^ng tơ’nôm trếo kơhiâm ăm loăng pêt, phon hưh
cơ ối pro tơ’nôm ki hơpok le\m ăm tơnêi, ing mê, thăm pro tơ’mot dêi phon hoă
hok. Phon hưh cơ ối pro tiu kâi trâng [ă pro kơdroh mâu kơtâ ôa ki kâ ’nhiê
kơxái tiu. Tơdroăng kố ai pơxúa [ă tiu. Vâi krâ nho\ng o rơvât rêm hơnăm sap
ing 15 troh 25 kilô phon êak ro ki hiăng mơ-u\m hơ’lêh [ă mâu phon ki pro ing
trichoderma tung môi xiâm tiu, pak^ng mê, thế xúa tơ’nôm phon nitrat calci vâ
mơdêk thăm ai hên calci [ă vi lươ\ng ăm tiu. Pak^ng mê, thế tơ’nôm phon khoăng vâ
kum ăm tiu xông rơdêi le\m tâ, pak^ng mâu kơdrum tiu hơnăm hdrối ăm ai plâi hên
[ă vâi krâ nho\ng o thế xôh tơ’nôm phon xôh hlá vâ tơ’nôm trếo kơ hiâm ăm tiu
re\ng xông rơdêi. Pôa Đoan
Túa rơvât phon ăm tiu
xuân cho tơdroăng ki vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng, mơhé rơvât phon hoă hok lơ
phon hưh cơ pó vâi krâ nho\ng o thế rơvât tơdrêng tâ tá xiâm tiu, pôi tá po
trâu troăng tung kơdâm tơnêi ah lơ pro ‘mêi troh rêi tiu. Vâ phon hưh cơ ai pơxúa
drêng rơvât tiu châ hrik xo, vâ pôi tá hía drêng rơvât choi a tơnêi thế xo hrái
lơ mâu sok ki hiăng khăng ‘măn kơpêng. Túa rơvât phon hoă hok ki tro má môi tung
kơpong Tây Nguyên, cho choi phon a tơnêi ki pro kơchoh i iâ tâ tá tơkâng tiu,
kơtăn xiâm tiu sap ing 60 troh 70 cm [ă pro iâ, vâ phon châ hơ’lâk tung tơnêi,
pôi tá po trâu ah lơ tro po rêi. Tâng hiăng ai klo\ng toh tung kơdrum tiu klêi
choi phon, tâng kong ôh tá mêi thế toh têa ăm hngiâm tung tơnêi. Tie#n sih Tôn
Nữ Tuấn Nam, kăn [ơrô ngăn ‘na khoa hok kơmăi kơmok, Ối tung tíu xiâm khoa hok
kih thuât pêi chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên hnê pơchân:Tiu gá phá [ă mâu
loăng plâi ton hơnăm ki ê, drêng rơvât phon vâi hmâ po troăng tâ tá vâ rơvât po
ăm tơnêi hơpok le\m, la [ă tiu cho môi hdrê loăng ki rêi gá ôh tá vâ [ă mâu
kơme#n tâng po ah po pro kơtê rêi, xua mê pin thế choi phon a ngâ [ă tiô hâi
khế ah phon kô hê xêh, hngiâm mot tung tơnêi ôh tá êa po troăng tâ tá vâ rơvât.
Tiah mê, tung pơla tiu
mơ’rêh dêi plâi vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng troh tơdroăng rơvât phon tơdâng
tơ’mô mâu túa phon đăm, lân, kali [ă tơ’nôm trung vi lươ\ng ăm tơtro. Rơvât mâu
phon hưh cơ vi sinh ai tơ’nôm kơme#n ki ai trếo kâi mơdât pơreăng, mâu oâ hê
chiâng lân vâ pro ăm tiu xông rơdêi [ă kâi trâng [ă mâu ôa hdrong kâ ‘nhiê vâ
ai môi rơnó châ xo plâi hên.
Gương
prế Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng
Viết bình luận