Dế nôkố, a cheăm Khánh Sơn, kong pơlê Khánh Hoà, kơpong ki châ pơkâ vê hdró mơnhông pêt kế tơmeăm tung chiâk deăng ƀă hdrê loăng plâi sầu riêng cho hdrê loăng plâi ki xiâm, mâu kơdrum deăng ki mê dế kơtóu agrut, mơngiơk trĭng, xú pơ-ou, ngeăm lĕm. Laga, kuăn pơlê a tíu ki kố xuân ta hâi teăm châ xúa ki păng ‘nâng dêi hnoăng cheăng pêi chiâk pêi deăng dêi tơná xua tơdroăng tê mơ’no plâi sầu riêng ối trâm hên pá puât.
Ôh ta xê to plâi sầu riêng, mâu hdrê loăng plâi ki ê môi tiah tơpăng, priât, plâi mit, plâi krui ƀŏng dêi vâi krâ-nhŏng o hdroâng kuăn ngo xuân đi đo ối trâm hên tơdroăng ki pá puât tung mơ’no tê dêi kế tơmeăm. Tơdroăng ki pơto chơ dêi tơmeăm xuân trâm hên xahpá, ôh pa tŭm, ôh tá hâi ai kơmăi ki vâ uâ mơdi ƀă ôh tá ai hên khu mơdró ki vâ rôe ki păng ‘nâng dêi kuăn pơlê. Jâ Lê Thị Bé, kuăn pơlê pêt plâi sầu riêng, xuân cho tíu xiâm ki rôe plâi a thôn Du Oa, cheăm Tây Khánh Sơn tối ăm ‘nâi, rêm rơnó plâi sầu riêng, plâi mit lơ măng cụt ai plâi, kuăn pơlê dế ối tô tuăn tơkôm mâu ngế ki rôe plâi, yă tê rôe pơhlêh tơrêm hâi, mê pro hên rơpŏng hngêi dêi kuăn pơlê tôu tuăn mơ’no liăn rôe tơmeăm khoăng ton hâi:
“Troăng prôk akố ối trâm hên xahpá, môi toăng rơxế ki chơ container kơtâu troh akố xuân hiăng pá puât ó khât. Tơkâ luâ mâu văng, mâu ngo, mê ngế ki vê rơxế xuân athế kơdo mơ-eăm vê rơxế troh a tíu mê. Tâng pin ai troăng prôk chía kân tâ, tơbăng lĕm tâ, mê rơxế container nếo kơtâu troh a tíu kố, nếo châ pơto xo mâu hdrê plâi. Nốkố ga pá ó khât, pơto chơ trâm pá, liăn ngân ki krếo xế pơto kơnâ yă, troh mơ’nui yă tê kế tơmeăm tro hjip yă. Yă rơpâ cho troăng prôk ôh tá hlâu, liăn ngân ki pơto chơ plâi mê ƀă pơto chơ troh a tíu ki ê xuân hên”.
Tơring Khánh Sơn ton nah, nôkố cho 3 to cheăm Đồng Khánh Sơn, Khánh Sơn ƀă Tây Khánh Hoà dêi kong pơlê Khánh Hoà, ai dâng 3.000 ha plâi sầu riêng. Vâ chê tơdế tung kơxô̆ ki mê hiăng châ krí xo. A Khánh Vĩnh, lối rơpâu ha plâi krui ƀŏng kơtôu ngiât xuân hiăng mot tung rơnó ki ai plâi phá rơnó. Plâi kân lĕm rơ’mok, kơtóu agrut, mơni tơdroăng ki mơ’no tê mê xuân châ hên. Maluâ ti mê, xua ôh tá ai hngêi kơmăi ki uâ mơdi, ôh ta ai hnôu ki pro hngíu ƀă troăng prôk pá puât, xua mê, ki hên, plâi ki krí mê xuân bu tê drêng ối drêh bu tiô tơdroăng ki tê iâ xo. Pôa Nguyễn Trọng Minh, teăng mâ môi khu mơdró ki hmâ rôe plâi sầu riêng tối ăm ngin ‘nâi, nôkố, a mâu hngêi kơchơ pơkal athế ai plâi ki dâi lĕm khât, kuăn pơlê kal khât tơdroăng ki rơtế pêi pro dêi khu mơdró kâ ƀă khu kăn pơkuâ ngăn kong pơlê, cheăm bêng:
“ ‘Na tơdroăng ki ai lối hên trếo pơkeăng, mâu phon, trếo cadimi ki ai tung plâi sầu roêng ƀă mâu hdrê loăng plâi ki ê mê tâi tâng pơrá athế ối tung kơlo ki ăm phep, ôh ta khoh chiâng tơkâ luâ tơdroăng pơkâ. Hngêi kơchơ dêi Sinuâ dế nôkố vâi séa ngăn nhên ó khât ‘na mâu tơdroăng ki mê. Pin pêi pêt loăng plâi mê athế ai tíu ki châ tê dêi plâi, athế ai hngêi kơmăi, ai khu ki vâ tí tăng rôe. Tâng hmôu pơ tiô to tơdroăng ki pơxúa ăm to dêi tơná krê pêi ôh tá tro tơdroăng, tơkâ luâ mâu tơdroăng ki ôh tá tơniăn, ing mê, kô tơdjâk kân khât ki pơxúa troh tơdroăng cheăng, inâi ƀă um méa dêi kế tơmeăm, plâi kâ dêi Việt Nam a mâu kơchơ dêi lâp plâi tơnêi”.
Môi tung mâu kơnâng kâng ki kân pro khu mơdró kâ tôu tuăn mơ’no liăn a kong ngo Khánh Sơn mê cho, troăng prôk tá hâi teăm kân rơdâ, tíu pêi cheăng xuân ôh tá hâi hên. Malối, troăng prôk ối trâm hên pá puât, on tơhrik ƀă têa xuân ta hâi teăm tơniăn ăm tơdroăng pêi pêt, rak ngăn, krí xo plâi tiô kơ tơdroăng ki kân, ki hên. Pôa Bùi Hoài Nam, Kăn pơkuâ hnê ngăn cheăm Khánh Sơn tối ăm ‘nâi, ôh tá ai on tơhrik mê khoh pro pá tung tơdroăng pơto chơ mâu kế tơmeăm troh a hnôu ki pro hngíu, kơmăi têng, tíu ki vâ uâ mơdi, ing mê khoh chiâng trâm pá. Ôh ta bê têa ing mê ôh tá chiâng po rơdâ tơdroăng ki pêt hdrê loăng lơ ứng dụng kŏng ngê̆ ki kân. Tung pơla mê, troăng prôk, ngo ngối, thông trâu pro tơdroăng ki vâ mơjiâng troăng prôk, toi on lơtrik, mơjiâng long têa thăm rế trâm pá hên tâ. Ing tơdroăng ki mê, dế pro chiâng hrá tơdroăng ki tơ’mot mâu khu mơdró kâ ƀă mơnhông pêi cheăng kâ a kơpong kong ngo. Pôa Bùi Hoài Nam tối ăm ngin ‘nâi:
“Ngin hiăng pâ thế khu kăn hnê ngăn kong pơlê ƀă kơvâ ngăn ‘na on tơhrik thâ rĕng mơ’no liăn vâ mơjiâng pro on tơhrrik 110kV vâ tơniăn ăm on tơhrrik xúa tung pêi cheăng kâ ƀă rêh ối. Pakĭng mê, xuân pâ thế mơ’no liăn tơ’nôm vâ pro long ki hdoăng têa, ki malối têa ôu hum ƀă têa ki vâ tôh klâng chiâk. Xua ga, tâng kơ’nâi ah, pói rơhêng vâ tơ’mot kơxô̆ liăn mơ’no tung uâ mơdi mê athế ai tŭm on lơtrik, têa tŭm têk”.
Tiô pôa Nguyễn Ngọc Sơn, Phŏ Kăn hnê ngăn Hdroâng kuăn ngo ƀă ‘na Tiô Khôp kong pơlê Khánh Hoà tối, ki xiâm dêi tơdroăng mê cho vâ tah lôi drêng tíu ki mơnhông pêi lo kế tơmeăm ing chiâk deăng a kong ngo ki xiâm cho ai troăng hơlâ ki tơtro ƀă tŭm ivá ki vâ tơ’mot khu mơdró kâ. Tâng la lâi ai khu mơdró kâ pêi cheăng kâ tro tơdroăng mê kế tơmeăm, mâu alâi plâi pôm dêi kuăn pơlê nếo ai roh ki vâ thăm mơdêk ki kơnâ dêi kế tơmeăm. Dế nôkố, troăng hơlâ ki mê ối hên ki tơdjuôm, ta hâi teăm pro mơnhên tung tơrêm túa cheăng dêi khu mơdró kâ, tơrêm kơpong ki tơtro vâ mơnhông ăm kơvâ cheăng. Séa mơnhên ngăn ing tơdroăng mê, Tơnêi têa kal athế mơjiâng túa cheăng tơtro vâ ai kơjo krê ‘na tơnêi tíu, ‘na pro hnoăng mơhá, ‘na ăm mung liăn ngân vâ khu mơdró khên mơ’no liăn.
Ing môi pŭm plâi sầu riêng, tâng châ mơ’no liăn uâ mơdi, têng khăng tro tơdroăng, mê kô mơjiâng chiâng lối chât to kế tơmeăm ki kơnâ môi tiah plâi sầu riêng ki chôu tung kơtuh hngíu, pro kơƀăn, têa ôu, tơmeăm ki kâ ki ê. Tâng pơtối vâ kuăn pơlê mơhnŏng pêi pêt xêh krê, pơtối châ tơrŭm ƀă khu mơdró kâ mê mâu tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng dêi kong ngo xuân trâm pá vâ khoh châ mơ’no tê dêi kế tơmeăm. Kal ai khu mơdró kâ, ai túa cheăng ki têng, mơdi, ai troăng hơlâ ăm kơpong ki xahpá, ing mê, nếo tơngah kô lôu péa vâ tơrŭm cheăng, ‘mâi mơnhông ăm kuăn pơlê châ pêi lo liăn ngân ƀă ai tơdroăng rêh kâ ối ton xon ăm kuăn pơlê. Pôa Nguyễn Ngọc Sơn ai tối tiah kố:
“Ki loi tơngah dêi á mê cho ki apoăng Tơnêi têa kal athế vêh mơnhên: kơpong ki lâi chiâng vâ mơnhông pêt hdrê loăng ki lâi, kơvâ cheăng ki lâi. Kơ’nâi mê, nếo krếo thế khu mơdró kâ mot cheăng pêi pro tro tiô tơdroăng pơkâ, vê hdró ki mê. Tâng hiăng vêh mơnhên khât, mê athế ai troăng hơlâ ki rơdêi, châ kơjo gum i nhên, tơtro ƀă tơrêm túa cheăng dêi khu mơdró kâ ki nhên. Ngế ki kố lăm rôe tơpăng mê xuân athế phá tâ ngế ki tá mơ’no liăn vâ pêi pêt, rak ngăn loăng plâi sầu riêng. Athế rah xo tơrêm ngế, tơrêm khu mơdró kâ ki tơtro vâ ga tơniăn ăm troăng hơlâ ki mơnhông tung pêi cheăng kâ dêi kơpong.”
Viết bình luận