A rôh hôp, hên mâu kăn tối nhên, mơnhông pêi chiâk krúa ngiât ôh tá xê to troăng hơlâ ki xiâm vâ pơ’lêh hyôh kong prâi, mê ối cho rôh ki vâ châ mơdêk ki pơxúa tơmeăm pê lo ing chiâk deăng ƀă rak vế ăm hyôh kong prâi lĕm. Ƀă kong pơlê ai lối 1,36 rơtuh ha tơnêi ƀă hên ki tơ’lêi hlâu tung pêi chiâk môi tiah Dak Lak, pêt chiâk krúa, lĕm, thăm ai pơxúa kal khât.

Tiê̆n sih  Trần Ngọc Thanh – Viện trưởng ngăn ‘na Chiâk deăng Mơnhông thôn pơlê tối, pêi chiâk ngiât, krúa ƀă ki pơxuá tơƀrê hâi hlo hên troh lâp lu. Môi pâ xua mâu tơdroăng tí tăng ngăn vâ ’nâi plĕng nôkố xuân hâi pêi hên rơdâ, ôh tá tŭm tơdroăng hnê pêi vâ kuăn pơlê xúa tung pêi cheăng.

“Mâu tơdroăng tăng ‘nâi plĕng ‘na pêi chiâk hưh cơ, pêi chiâk pơ’lêh pêt hdrê loăng săp nah troh nôkố nếo bú a mâu troăng hơlâ tơdjuôm. Tơdroăng kuăn pơlê kal cho túa pêi ki nhên vâ xúa tung pêi cheăng tơrŭm ƀă pê cheăng rêm hâi. Tơnêi mê ai, la tơdroăng ki xúa phon rơvât hâi nhên, chiâng rơvât ôh tá tro túa phon, oh tá tro rơnó, pro mơ’nhiê. Púi vâ mâu luât pơkâ rĕng pơ’lêh chiâng túa pêi nhên, vâ pêi pro”.

Ki khât ‘na tơdroăng pêi chiâk deăng, pôa Trần Thanh Thoảng, môi ngế pêi chiâk tối, vâ ai khât tơdroăng pêi chiâk ngiât, krúa lĕm... kơ koan rak ngăn kal mơdêk hnoăng cheăng séa ngăn mâu tơmeăm pê lo ing chiâk deăng, malối cho phon ƀă pơkeăng xôh loăng plâi.

“Tơnêi têa kal séa ngăn nhên mâu túa phon, pơkeăng xôh loăng plâi ƀă thế pơxâu kơtăng mâu tíu ki lâi tê tơmeăm ôh tá xê khât, tơmeăm ki ôh tá lĕm. Kuăn pơlê ki rôe tơmeăm thế châ tơniăn ki lĕm krúa, vâ drêng xúa pêi kô pro pơxúa cheăng kâ ’’.

Môi tuăn ƀă tơdroăng veăng hnê tối tiah kố, kal môi tuăn khât dêi kơ koan rak ngăn tung tơdroăng séa ngăn xiâm ki pêi ƀă phon rơvât, pơkeăng xôh loăng plâi, pôa Nguyễn Quốc Mạnh, Phŏ pơkuâ xiâm ngăn hdrê loăng plâi ƀă pơkeăng xôh loăng plâi ăm ‘nâi, nôkố Khu xiâm hiăng klâ xoăng râ 22 tung kơxô̆ 59 túa pro hlá mơ-éa ‘na kong pơlê, tá tơdroăng pơkâ pêi chiâk, xúa phon rơvât ƀă tê tơmeăm pê lo ăm kong têa ê. Mâu kong pơlê kal rĕng po ngăn ƀă tơbleăng pêi:

“Tung pơla pro mâu hlá mơ-éa ki tơdjâk troh pêt loăng plâi ƀă pơkeăng xoh loăng plâi, tâng Khu xiâm ngăn ‘na Chiâk deăng ƀă Hyôh kong prâi kong pơlê Dak Lak trâm pá, kal tơbleăng tơdrêng hlối ăm Khu xiâm ngăn ‘na Chiâk deăng ƀă khu ngăn hdrê loăng vâ ngin hbrâ rơnáu tăng mơngế ki hlê pêi cheăng ‘na kơvâ ki mê kơjo kum, tơleăng mơnhên tro tâi tâng mâu túa hlá mơ-éa hiăng xoăng hnoăng cheăng tiô râ”.

Xuân tơdjâk troh tơdroăng pêi chiâk krá tơniăn, Vi ƀan khoa hok – cheăng kơmăi kơmok ƀă Hyôh kong prâi dêi Kuô̆k hô̆i tơrŭm ƀă Khu xiâm ngăn ‘na Chiâk deăng ƀă Hyôh kong prâi tơkŭm po hôp tơpui ‘na “Mơnhông pêi chiâk deăng krá tơniăn ton hlối rak vế hyôh kong prâi”. A rôh hôp, mâu kăn ai tối: Tơdroăng hyôh kong prâi hơ’lêh rế pá vâ ‘nâi, tơmeăm khoăng tơnêi têa ƀă sinh học dế rế kơdroh ó, pro ‘mêi troh hyôh kong prâi tung thôn ƀă kơpong pêi chiâk dế rế tâk cho mâu pơloăng mơnúa kal thế kơvâ pêi chiâk  tơnêi têa pin pơ’lêh ki mơnhông ing tơdroăng ti tăng hên túa mơnhông tơtro krá, ing tơdroăng tơmâng pêi lo tơmeăm, tơmâng pêi tơƀrê, pơxúa ƀă hlối hmâ ƀă hyôh kong prâi. Mơnhông pêi chiâk krá ton ôh tá xê to pơkâ ki kal ing tơdroăng ai khât mê ối cho hnoăng pêi pro dêi Việt Nam tung tơdroăng pêi pro tơhrâ dêi lâp plâi tơnêi.

A rôh hôp, Pôa Lê Minh Hoan, Phŏ Kăn hnê ngăn Kuô̆k hô̆i tối nhên: Pêi chiâk pơ’lêh pêt loăng plâi ôh tá xê pơxiâm ing a ‘ngêi mê ing tơdroăng pêi. Vâ mơnhông krá ton thế pơxiâm ing tơdroăng ki kŭn má môi, ôh tá xê tơkôm pê klêi luât pơkâ, liăn ngân tŭm mê nếo pơxiâm a tơdroăng cheăng, thế pơxiâm ing tơrêm rơpŏng kuăn pơlê châ pêi tơdroăng ki kŭn má môi, tơrêm ngế kăn ƀô̆ hnê  mơhnhôk pêi chiâk tối ƀă rơkong tơpui tơ’lêi hlê má môi, tơrêm tíu xiâm tí tăng ngăn troăng hơlâ ai pơxúa má môi.

La ngiâ Kuô̆k hô̆i pơtối ‘mâu hơ’lêh, tơ’nôm mâu luât ki tơdjâk troh vâ tah ki pá, kơjo kum ‘no liăn pêi cheăng ngiât krúa ƀă mơdêk tăng ngăn tung pêi pro, rak tơniăn ‘na pêi chiâk Việt Nam ôh tá xê to pêi tiô pơkâ tâk mê ối thế veăng ‘no hnoăng pêi a la ngiâ tung mơnhông tơnêi têa troh hơnăm 2045.