Pôa Hoàng Văn Ga, môi ngế kuăn pơlê ối a cheăm Ia Nan, tơring Đức Cơ, kong pơlê Gia Lai pêt 2 ha kơphế hiăng ai plâi. Pôa Hoàng Văn Ga ăm ‘nâi, kong tô ó ton hâi  pro kơphế ôh tá kâi xông, hiăng pro tơ’lêi ăm mâu ôa prâp vâ lo  kâ ‘nhiê. Tung kơxô̆ vâ chê 2000 xiâm loăng kơphế tung kơdrum, hiăng ai 600 xiâm tro ôa prâp kâ ‘nhiê hrik hlá pro hlá kơphế rêa tríng, kâ mâu tơxui plâi pro plâi chiâng rế khăng ah hlâ.

“Rơpŏng hngêi a kố dâng 30% hiăng tro ôa prâp kâ ‘nhiê la ôh tá châ vâ kơdê pơreăng. Xôh pơkeăng xap 4-5 xôh, tá xếo tơrêm xiâm loăng, hiăng tâi xúa pơkeăng ki kố troh pơkeăng ki tá la hâi kâi kơdê tâi pơreăng ôa prâp, tơdjâk troh loăng plâi vâ tối loăng ki lâi xuân tro ôa prâp kâ ‘nhiê, mơni kô lup sap 70-80%’’.

A tơring Ia Grai  ai lối 18 rơpâu ha kơphế tung pơla dế ai plâi. Pơreăng ôa prâp hiăng hlo tâ tú hên lâp lu. Mâu tơring cheăm ki ai deăng pêt kơphế tro ôa prâp kâ ’nhiê tâk hên cho mâu cheăm Ia Sao, Ia Hrung, Ia Yok... Hdrối mê, a khế 3 hơnăm kố, lâp tung tơring bú ai lối 200 ha chiâk deăng tro ôa prâp kâ ‘nhiê, troh nôkố hiăng lối 500 ha. Tối ‘na tơdroăng dêi pôa Đỗ Xuân Hiền, Ngế pơkuâ tíu xiâm ngăn ‘na mơdró kâ tơmeăm chiâk deăng tơring Ia Grai tối, pơreăng ôa prâp  xông tâ tú xua kong tô pơ oh ƀă kong mêi apoăng rơnó pro tơ’lêi ai pơreăng kâ ‘nhiê. Vâ hbrâ ví  ƀă hbrâ mơdât ôa prâp kâ ’nhiê, kơvâ ngăn ‘na chiâk deăng hnê tối ăm kuăn pơlê ki ai loăng plâi tro ôa prâp kâ ’nhiê thế pôe tah mâu tơkâng kơphế ki tro pơreăng kâ ’nhiê vâ pôi tâ tú tơkâng loăng ki ê; pêi pro tơdrêng môi hdroh mâu tơdroăng hbrâ mơdât ôa prâp kâ ’nhiê a mâu deăng; hbrâ nhên hdrối vâ po rơdâ deăng pêt kơphế. Pôa Đỗ Xuân Hiền tối tơ’nôm:

“Ôa prâp a loăng kơphế xông tâ tú ki xiâm xua kong tô ó  hlối ai mâu rôh kong mêi apoăng rơnó, tô pơ oh hngiâm kơchoh iâ mê chiâng tơ’lêi pro mâu túa pơreăng ôa tối tơdjuôm ƀă ôa  prâp tối krê xông tâ tú’’.

Tiô Khu pơkuâ ngăn ‘na mơdâ pêt ƀă rak vế hdrê loăng kong pơlê Gia Lai, ôa prâp cho túa ôa ki kâ ‘nhiê hên loăng kơphế, đi đo hlo kâ ‘nhiê a rơnó tơpo reăng ta troh la lâi hiăng tâi krí plâi, kô pro lup hên ăm loăng plâi.

Vâ kum deăng kuăn pơlê hbrâ mơdât ôa prâp, Khu pơkuâ ngăn ‘na mơdâ pêt ƀă rak vế hdrê loăng kong pơlê Gia Lai hiăng pơkâ thế mâu cheăm tơring, khu mơdró, kuăn pơlê ki pêi chiâk, lâm trường kơphế hnê kuăn pơlê po văng nhâ, krúa lĕm kơdrum deăng  hnêi tơkâng ki tro ôa hdrong kâ, hnêi rơ môe, ko tah tơkâng ki khăng ôh tá dâi ƀă ko tah tơkâng ki achê tơnêi vâ kơdrum kơphế bâ phuâng,  kơdroh ôa prâp xông tâ tú a mâu tơkâng ki ê. Pôa Trần Xuân Khải, Ngế  pơkuâ ngăn ‘na mơdâ pêt ƀă rak vế hdrê loăng kong pơlê Gia Lai ăm ‘nâi tơ’nôm:

“Tung pơla hdrối kô nah kơvâ pơkuâ ngăn ‘na mơdâ pêt ƀă rak vế hdrê loăng hiăng mơdêk tơdroăng cheăng ngăn kơdrum loăng, kum kuăn pơlê hnê kih thuât pêt rak ngăn hbrâ mơdât ôa hdrong kâ ‘nhiê. {ă mâu kơdrum loăng ki ai pơ reăng kuăn pơlê ko tah dêi tơkâng loăng, xơm dêi xok klêi mê prâu tah. Ƀă mâu kơdrum deăng ki iâ pơreăng kâ ‘nhiê  kuăn pơlê  thế pêi tơdrêng tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng’’.

Tiô riên ngăn dêi kơvâ pêi chiâk deăng Gia Lai, nôkố tung kong pơlê ai troh 4.800 ha kơphế tro ôa prâp kâ ‘nhiê. Tung kơxô̆ ki mê ai hên kơdrum deăng tro pơreăng tâ tú  ó,  pá vâ xông dâi lĕm. Xuân tiô hnê tối dêi kơ koan pơkuâ ngăn ‘na mơdâ pêt ƀă rak vế hdrê loăng, ƀă mâu deăng tro ôa prâp kâ  ’nhiê hên, kuăn pơlê ko tah dêi tơkâng vâ ví tâ tú. Tơdroăng kố ôh tá xê to tơdjâk troh plâi gá a hơnăm ki kố, mê ối tơdjâk troh hơnăm kơ’nâi.

Ƀă lối 105 rơpâu ha kơphế cho loăng plâi ki xiâm dêi kong pơlê Gia Lai Tơdroăng ôh tá ai têa tôh xua kong tô ton hâi tơ’nôm ƀă hên kơdrum loăng  tro ôa prâp kâ ‘nhiê ó  kô tơdjâk troh ki kơ’muăn plâi dêi loăng. Xua mê, kuăn pơlê thế hbrâ rơnáu drêng po rơdâ tơ’nôm deăng pêt kơphế klêi rôh yă kơphế to môi tiah tung pơla hdrối kô nah./.